موبد زرتشتي : نيايش وظيفه اي فردي در برابر يكتايي است

دكتر رستم وحيدي، موبد زرتشتي و سردبير نشريه فروهر، در گفت و گو با خبرنگار گروه دين و انديشه خبرگزاري "مهر" درباره معنا و مفهوم نيايش در آيين زرتشتي گفت : آيين زرتشتي داراي اصول عقايد، آداب و رسوم مذهبي خاصي است  كه هدف از نيايش، ستايش و نيك دانستن پديده هاي مختلف جهان و آفريننده پديده هاي جهان است و ديگر آن كه زيبايي ها و نيكويي ها و خوبي هايي كه در پديده هاي جهان هست را ارزش دهيم و نيك بدانيم و با استفاده از كلام مقدس كه برگرفته از سروده هاي مقدس است  احترام فكري و ذهني خود را تقديم داريم.

وي در ادامه اظهار داشت : در آيين زرتشتي نيايش براي همه پديده هاي نيك و مقدس است اما پرستش و شناسايي يكتايي براي خداوند است كه در آيين ما نام خداوند به نام اهورامزدا ناميده شده است. اما نيايشهاي ما دو نوع است يك بخش آن نيايش هاي فردي است كه در واقع هر كسي نيايش هاي خودش را به صورت روزانه  و يا در زمان خاصي انجام مي دهد. از طرف ديگر، نيايش هاي گروهي و دسته جمعي را داريم كه آن نيايش هاي دسته جمعي در پرستشگاه ها و آتشكده ها و در زمان برگزاري مراسم آييني انجام مي شود. در اين مراسم ها معمولا موبد و يا روحاني زرتشتي حضور دارد و موبد سرودهاي مذهبي را مي خواند و اجرا مي كند و حاضران در مجلس، آن نيايش ها را گوش مي دهند و در بعضي از مواقع همراه با موبد بعضي از جملات كه داراي فراز مذهبي و ديني است را بيان مي كند آنها هم يك رفتار مذهبي را بيان مي كنند مثلا دستشان را به صورتشان مي كشند و يا آنها هم برخي از واژگان را تكرار مي كنند.

دكتر وحيدي در پاسخ به اين پرسش كه نمادهاي نيايشي در آيين نيايشي چه چيزهايي است گفت : نماد نيايشي در آيين زرتشتي نور است. هر فرد زرتشتي چه در زمان فردي و يا دسته جمعي كه در حال نيايش است توجه به نور را از همه چيز بالاتر و واجب تر مي داند. مثلا يك فرد زرتشتي كه مي خواهد نيايش خودش را صبح بخواند بعد از اين كه خود را تطهير كرد و لباس پاكيزه اي پوشيد به سوي نور توجه مي كند و زمزمه نيايشي اش را انجام مي دهد چرا كه نور فروغي است از آفريننده و در واقع نمادي است از اهورامزدا  كه در كل جهان به صورت نور تصور مي شود و اين توجه به سمت روشنايي است. در جهان ما پديده هاي مختلفي نور از خود ساطع مي كنند مانند: نور خورشيد، نور آتش، نور ستارگان و يا نور چراغ الكتريكي  كه اين نورها در واقع نمادي است از آن نور حقيقي.

موبد زرتشتي در ادامه درباره فلسفه نور و مباني آن اظهار داشت : فلسفه نور، آتش و روشنايي فلسفه هاي پيش زرتشتي است. يعني نمادهايي است كه جنبه تقديس و اعتبار ديني آنها به دوران هاي پيش زرتشتي مي رسد و در نزد ايرانيان كهن بوده است و در دوران زرتشت هم نور و فروغ و آتش ارزش و اعتبار ديني خودش را حفظ نمود و سرودهاي مقدس زرتشتي در گاتها كه از زرتشت به يادگار مانده نور و فروغ را آتش مينوي اهورا مزدا مي دانند. بر اساس همين سرود و باوري كه نور و فروغ يا آتش گرماي اهورايي است كه انسان مي تواند به سوي نيك انديشي و خردورزي و به روزي رهنمود يابد و يك فرد زرتشتي بعد از اين كه آيين زرتشتي در ايران ظهور كرده همچنان براي نور و فروغ ارزش و احترام را قائل است. از دورانهاي پيش از زرتشت در ايران آتشكده هايي وجود داشته و در مراسم و آيين هاي كهن مراسم نور و آتش را به جا مي آوردند . به طور مثال در دوران هوشنگ كه يكي از پادشاه هاي پيشدادي است داستاني را از پيدايش و كشف آتش مي بينيم كه آتش به صورت يك پديده طبيعي ايجاد مي شود و نور از خود ساطع كرده  و شب را به روز تبديل مي كند. هوشنگ اين آتش را گرامي مي دارد و از همان موقع جشني در بين ايرانيان برپا مي شود كه تا به امروز اين جشن هر ساله با عنوان جشن سده برپا مي شود. جشن سده در روز دهم بهمن ماه در شهرهاي زرتشتي نشين برگزار مي شود. اين اسطوره ها و روايتهاي كهن را كه ما در شاهنامه مي بينيم نشان مي دهد كه احترام و ارزش براي نور و فروغ در بين ايرانيان پيش از زرتشت هم وجود داشته و بعد از آن هم در بين آيين زرتشتي از اعتبار بالاي برخوردار است.

وي در ادامه تصريح كرد: من سابقه اي را از نيايش بگويم كه از ابتدا آن طوري كه از مفاهيم گاتها و سرودهاي زرتشتي برداشت مي كنيم نيايش سه وعده در روز بوده : بامداد و نيمروز و شامگاه و بعدا نيايش كه زمان دقيق آن مشخص نيست تبديل به پنج بار در روز شده است كه يك فرد در شبانه روز پنج مرتبه به نيايش پروردگار مي پرداخته است. در سرودهاي زرتشت نيايش به عنوان يك وظيفه مطرح شده و به عنوان مثال در يسناي 44 آمده است كه هر كسي بايد  نيايش را در صبح و نيمروز و شامگاه به صورت يك وظيفه ديني انجام دهد. اين وظيفه ديني در واقع به ما اين موضوع را تلقين مي كند كه هر فرد زرتشتي و يا هر فرد ايراني به عنوان وظيفه روزانه نيايش را براي آفريننده و مباني هستي انجام مي داده چه در دوراني كه انسان ايراني طبيعت پرست بوده  و چه در دوراني كه به ستاينده اهورامزدا تبديل شده اين نيايش به صورت يك وظيفه بوده است.  در دوران ساساني اين وظيفه پنج بار در روز است يعني : صبح، ظهر، شامگاه، شب و نيمه شب. 

دكتر وحيدي درباه نحوه برگزيدن متون نيايشي اظهار كرد: سرودها  و نيايشي كه خوانده مي شود به صورت انتخابي است كه هر فردي به اندازه وقتي كه دارد مي تواند سروده هاي كوتاه و يا سروده هاي بلندي را انتخاب كند و آنها را بخواند. امروز در جامعه زرتشتيان همان سنت ها و به جاي آوردن وظيفه ديني باقي مانده است. ما از نيايش بيشتر برداشتهاي سنتي را داريم كه نيايش ها به زبان اوستايي و به زبان كهن ايراني خوانده مي شود. به همين علت است كه اگر كسي بخواهد از سرودها جنبه آموزشي و تعليماتي و اجتماعي را درك كند بايد به معني و مفاهيم اين سرودها مراجعه كند. بيشتر رفتارهاي مذهبي اجتماعي ما از طريق آموزشهايي است كه از طريق كلاسهاي ديني و مراسم هاي سخنراني ديني به جامعه ما تلقين مي شود ولي در نماز و نيايش مفاهيم كلي و عمومي مذهبي دريافت مي شود. اين نيايش ها اغلب جنبه آرامش بخش و تسكين دهنده و بيشتر اثر تمركز فكري و اطمينان قلب دارد . يعني بيشتر به جنبه فردي انسان توجه دارد تا اين كه بخواهد به مسائل اجتماعي بپردازد. كتابهاي نيايشي  اصولا نيايشهاي روزانه در يك بخش از اوستا جاي گرفته اند كه آن را خرده اوستا مي گوييم . خرده اوستا يعني اوستاي كوچك  و اوستا داراي پنج بخش است كه اين بخشها عبارتند از: يشنا، يسنا، ويسپره، ونديداد و خرده اوستا. هر كدام از اين بخشها در برگيرنده يك بخش از سرودهاي كهن آييني زرتشتي است.