بافت تاریخی کانون مشکلات اجتماعی/ هسته مرکزی کرمان میزبان افاغنه

به گزارش خبرنگار مهر، از کوچه های تنگ و باریک، خانه های خشت و گلی و سقف های گنبدی، ایوان و حوض و درختهای سر به فلک کشیده ای که تمام خاطرات کودکی پدران و مادران و اجداد ما را در خود نهفته دارند امروز جز محله های متروکه که سکونتگاه مهاجرین و افغانها شده، چیزی باقی نمانده است.

بافت قدیم و تاریخی شهرها، اگر چه هسته مرکزی شکل گیری جامعه شهرنشین امروزی هستند اما با گذشت زمان و با قد علم کردن آسمان خراشها و آپارتمانها زیر دست و پای شهرهای امروزی گم شده و به دست فراموشی سپرده شده اند؛ هر چند که از این محدوده های شهری به عنوان هویت جامعه های امروزی یاد می شود.

کارشناسان بر این باورند که بافت قدیم شهرها را می توان از دو وجه مورد بررسی قرار داد؛ یکی وجه کالبدی و دیگری وجه عملکردی آن است از نقطه نظر کالبد، پیکره بافت و عملکرد آن به روح یک بافت تشبیه می شود.

بناهای تاریخی که متروکه شده اند

در حال حاضر بافت قدیم شهر کرمان از هر دو وجه فوق الذکر دچار مشکل است؛ برخی بناهای ما علیرغم داشتن کالبد تا حدودی مناسب، فاقد عملکرد بوده و به نوعی متروکه به حساب می آیند مثل کاروانسراهایی که به انبار تبدیل شده اند برخی هم بالعکس، اگرچه  دارای عملکرد مناسب هستند اما از کالبد مناسبی برخوردار نیستند.

ابراز تاسف استاندار کرمان از بافت فرسوده شهر

در این شرایط، این بافت در شهر تاریخی کرمان که در هر کوی و برزن آن می توان ردپایی از تاریخ، معماری سنتی و پیشینه اهالی این منطقه را یافت وضعیتی بحرانی به خود گرفته است تا آنجا که استاندار کرمان از این وضعیت ابراز تاسف می کند.

اسماعیل نجار در گفتگو با خبرنگار مهر می افزاید: کار در این زمینه در گذشته به صورت منطقی صورت نگرفته است.

وی ادامه می دهد: زمانی به مسئولینی که اثری را ثبت می کردند جایزه داده می شد حتی ساختمانهایی در بافت قدیم وجود دارد که قدمت آن کمتر از 40 سال است اما آن را به صورت آثار باستانی قلمداد کرده اند.

مقام عالی دولت در استان می گوید: به دلیل این مسئله هم برای شهرداری ایجاد زحمت شده و هم شهر به حاشیه کشیده شده است.

نجار با بیان اینکه بافت قدیم شهر کرمان محل حضور افغانها شده و بزهکاری اجتماعی فراوانی در این محدوده انجام می شود بیان می کند: برای حل این مشکلات اولین کار این است که باید تجدیدنظری در این بافت داشته باشیم و آنچه که آثار باستانی است باید در حفظ آن بکوشیم اما جایی که ویژگی اثر باستانی را ندارد نباید مردم را گرفتار کنیم.

وی در ادامه می افزاید: اگر آثار باستانی در مالکیت افراد حقیقی باشد ما باید فرصتهای استفاده از این مکانها را برای آنها فراهم کنیم نه اینکه گفته شود چون اثر باستانی است نباید هیچ کاری در آن انجام شود چرا که در این صورت مالکان این بناها هم راههای دیگری در پیش می گیرند.

امکانات لازم برای بهسازی بافت فرسوده باید مهیا شود

نجار تاکید می کند: ما باید امکانات لازم را فراهم کنیم تا این افراد از حقوق خود استفاده کنند.

استاندار کرمان اضافه می کند: به عنوان مثال می توان به صاحبان این بناها تسهیلات ارزان قیمت بدهیم تا آن را بازسازی کنند و یا به مکانهای فرهنگی، پذیرایی، سنتی و یا توریستی تبدیل کنند.

نجار می گوید: من بارها اعلام کرده ام که اینقدر تابلوهای فست فود و ساندویچ در استان داریم به جای اینها مکانهایی داشته باشیم تا غذاهای محلی کرمانیها طبخ و در اختیار مردم قرار داده شود.

استاندار کرمان به پروژه گودال خشت مالها هم اشاره و اظهار می کند: باید در جاهایی که این گونه قابلیتی دارند اقدامات این چنینی انجام شود.

وی تصریح می کند: همچنین باید اعتبارات لازم را اختصاص دهیم تا بناهای قدیمی در کرمان حفظ شود.

نجار می گوید: در این خصوص امسال برای بازار اعتبار خوبی برای برق، آب و بازسازی آن گذشته شده تا این اثر تاریخی حفظ شود.

بازنگری و اصلاح حریم بناها

در همین حال، هادی ایرانمنش، سرپرست میراث فرهنگی در خصوص بافت فرسوده کرمان می گوید: سیاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همواره بر این بوده است که با حفظ و پاسداری از مواریث فرهنگی، به تکلیف طوری عمل کنیم که مانعی برای عمران و آبادی شهر کرمان نباشد.

وی حفظ مواریث فرهنگی را در گرو یاری همه دستگاه ها دانسته و اظهار می کند: در صورتی می توانیم بافت قدیم کرمان را احیاء کنیم که ضمن بازنگری و اصلاح حریم بناها به حفظ نمونه هایی از بناهای تاریخی با ایجاد کاربری مناسب اقدام کنیم.

وی با اشاره به این که به لحاظ ظرفیت و موقعیت های گردشگری استان کرمان جز پنج استان اول ایران است، تصریح می کند: در صورت برنامه ریزی صحیح می توان با وجود رقبای بزرگ از این نظر در کشور سرآمد بود.

ساخت مجتمع های تجاری یک تهدید بزرگ

به هر روی، به دلیل وضعیتی که بافت تاریخی شهر کرمان هم اکنون دارد، کیفیت سکونت را از دست داده و لایه های فرودست اجتماعی جایگزین ساکنان اصلی آن شده؛ در کنار این، بزرگترین خطری که حیات این منطقه را تهدید می کند ساخت و سازهایی است که در این منطقه در حال انجام است؛ این ساخت و سازها به خصوص مجتمع های بزرگ تجاری، تاثیر نامطلوبی بر کاربری بناهای موجود در بافت قدیم شهر گذاشته است.

این محدوده، در شرایطی به حال خود رها شده که یکی از بهترین راهکارها برای جلوگیری از گسترش افقی شهر کرمان و حاشیه نشینی که در حال حاضر به یک معضل بزرگ و جدی تبدیل شده، بازسازی بافتهای فرسوده عنوان شده است.