به گزارش خبرنگار مهر، استان اردبیل با وجود دارا بودن 62 کتابخانه فعال 581 هزار و 447 جلد کتاب هنوز نیاز به توسعه صد درصدی در زمینه فضاهای مطالعاتی و یک میلیون و 500 هزار جلد در زمینه منابع مکتوب دارد تا بتوانند به استانداردهای مورد نظر دست یابد.
این مشکل امروز با توجه به افزایش جمعیت نیازمند به کتاب، رشد تعداد دانشجویان و دانشگاه ها، افزایش رشته های دانشگاهی، ارتقاء فرهنگ رو به رشد مطالعه در اردبیل و... پر رنگ بوده و نیازمند توجه مسئولان به اهمیت فرهنگ سازی و زمینه سازی در خصوص کتاب و کتاب خوانی است.
سرانه فضای مطالعاتی 100 درصد با استانداردها فاصله دارد
در حال حاضر 52 کتابخانه نهادی و 10 کتابخانه مشارکتی در سطح استان در حال فعالیت است که از این تعداد 15 کتابخانه روستایی و بقیه در بخشها، شهرستانها و مرکز استان فعال هستند.
هر چند فضای مطالعاتی استان در چند سال گذشته رشد داشته با این وجود در حال حاضر سرانه فضای مطالعاتی هیچ تناسبی با تعداد جمعیت استان ندارد و اگر رشد جمعیت طی چند سال گذشته را مد نظر قرار دهیم می توان گفت تغییر چشمگیری نداشته ایم.
یکی از مدرسان دانشگاه اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر با تاکید بر لزوم توجه دستگاه های فرهنگی استان به این حوزه، وضعیت فضاهای مطالعاتی موجود در سطح استان دور از استانداردهای داخلی و بین المللی دانست.
فاطمه خلیلی با بیان اینکه امروزه در سطح دنیا کتابخانه ها از تعریف کلیشه ای خود به عنوان مراکز صرف امانت معدودی کتاب و قرائت خانه فاصله گرفته اند، اظهار داشت: این اتفاق در شهرهای بزرگ کشور نیز رخ داده، اما اردبیل هنوز نتوانسته است برنامه تاثیرگذار و قابل قبولی در این خصوص داشته باشد.
وی اضافه کرد: کمبود فضاهای مطالعاتی برای دانش آموزان، محققان، دانشجویان، استادان دانشگاه و پژوهشگران و دوستداران کتاب مشکلات بسیاری را به وجود آورده به طوری که استفاده اصولی از چنین فضاهایی به واقع با مشکلات زیادی توام است.
این مدرس دانشگاه با اشاره به کمبود کتابخانه بویژه کتابخانه تخصصی و قرائت خانه با متدهای روز دنیا در سطح استان افزود: در طول سال به خصوص فصل امتحانات تجمع دانش آموزان و دانشجویان جهت مطالعه باعث ازدحام و شلوغی غیر قابل تحملی می شود که بی شک نفس وجودی چنین محلهایی را زیر سوال می برد.
وی یادآور شد: در حال حاضر نیز کتابخانه های مرکز استان از نظر زیبایی ظاهری و آرامش فضای داخلی آن برای مطالعه و همچنین امکانات لازم برای استفاده با کمبودهای بسیاری مواجه است.
یک کتابخانه برای 22 هزار اردبیلی
براساس استانداردهای جهانی هم اکنون به صورت میانگین برای هز 11 هزار نفر باید یک کتابخانه وجود داشته باشد که در حال حاضر در این استان برای هر 22 هزار نفر یک کتابخانه وجود دارد که این آمار نشان می دهد سرانه فضای مطالعاتی استان باید دو برابر وضعیت فعلی باشد تا به حد استاندارد برسد.
مدیر کل کتابخانه های استان اردبیل در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: با وجود اینکه در چند سال گذشته با احداث و گسترش کتابخانه های استان وضعیت رو به رشدی داشته ایم اما برای رسیدن به استانداردهای جهانی نیاز به تسریع برنامه ریزی در این حوزه داریم.
صادق فرهمند با تاکید بر مشکلات جدی در این حوزه متذکر شد: این کمبودها بیشتر در بخش کتابخانه های روستایی بوده و در حال حاضر مشکلات جدی ما در ایجاد فضاهای مطالعاتی در روستاها است.
وی با اشاره به نیاز این استان به ایجاد و راه اندازی 60 کتابخانه عمومی در سطح شهرستانها عنوان کرد:طرح احداث 54 کتابخانه در روستاها به استانداری ارائه شده تا در صورت موافقت و تامین اعتبار بخشی از نیازهای مطالعاتی در روستاها به واسطه تحقق این طرح مرتفع شود.
مدیرکل کتابخانه های استان نیز با اشاره به اجرای طرح کتاب خانه های مشارکتی در این استان به منظور افزایش سرانه فضای مطالعاتی افزود: در این طرح کتابخانه ها با تامین کتب از سوی نهاد کتابخانه های کشور و فضای مطالعاتی از سوی فرد مشارکت کننده ایجاد می شود.
وی با اشاره به همکاری موسسه امام صادق نمین در امر احداث کتابخانه مشارکتی ابراز داشت: سازمانهای غیر دولتی و مردم نهاد و افراد واجد شرایط می توانند با داشتن حداقل 100 متر مربع فضا در احداث کتابخانه های مشارکتی همکاری کنند.
فرهمند امین با تاکید بر نقش مهم شهروندان در گسترش فضاهای مطالعاتی تصریح کرد: اگر کتابخانه های مشارکتی فعال شود می توان حتی در عرض یک سال سرانه فضای مطالعاتی را به حد استاندارد ارتقا داد.
اردبیل کتابخانه تخصصی ندارد
امروزه در حوزه کتاب و کتابخانه بخش تحصصی کتابخانه ها به دلیل برخورداری از منابع و کتب خاص از اهمیت ویژه ای برای قشری از جامعه داشته و به ضرورتی اجتناب ناپذیر تبدیل شده است.
هم اکنون با وجود آنکه در کتابخانه های عمومی استان اردبیل بخش مرجع برای فعالیتهای تحقیقاتی راه اندازی شده است، اما این بخشها به دلیل دسترسی به کتب تخصصی محدودی در رشته های مختلف در هیچ رشته ای به صورت یک بخش تخصصی نمی تواند فعالیت کند.
مدیرکل کتابخانه های استان اردبیل در این خصوص بیان داشت: فلسفه وجودی کتابخانه های عمومی ارائه اطلاعات عمومی در زمینه های مختلف به تمام اقشار جامعه بوده و هیچ وقت چنین کتابخانه هایی نمی توانند به عنوان کتابخانه تخصصی فعالیت کنند.
فرهمند امین یادآور شد: در حال حاضر تنها در کتابخانه مرکزی اردبیل بخش مرجع، دپارتمان استان شناسی و دپارتمان نابینایان به صورت تخصصی در حال فعالیت بوده و در آینده ای نزدیک نیز دپارتمان کودک و نوجوان و دپارتمان مطالعات حوزه قفقاز در این محل ایجاد خواهد شد.
وی افزود:طرح "کتاب من" و ایجاد سایت کتابخوان های حرفه ای از جمله دیگر طرحهایی است که در حال بهره برداری بوده و با استقبال خوبی مواجه شده است.
این مسئول عنوان کرد: در طرح کتاب من متقاضیانی که کتب مورد نیاز خود را که در نمایه جستجوی منابع کتاب خانه مرکزی پیدا نکرده اند می توانند خرید آن را به کتابخانه ها پیشنهاد دهند تا کتاب در عرض دو هفته تهیه و به صورت امانت در اختیار متقاضی قرار بگیرد.
سایت کتابخوانهای حرفه ای درکتابخانه های اردبیل راه اندازی شد
وی از راه اندازی سایت کتابخوانهای حرفه ای در کتابخانه های استان خبر داد و افزود: این سایت فضای مجازی را در اختیار افراد اهل مطالعه قرار می دهد تا بتوانند با افراد دیگر به تبادل منابع مطالعاتی و تبادل فرهنگی بپردازند، علاوه بر این در این فضا گفتمانهای علمی نیز به راحتی قابل پیاده سازی است.
اما شهروندان این استان با انتقاد از روند کند رشد و توسعه کتابخانه ها و میزان کتب موجود در مخازن، پایین بودن شاخصهای این حوزه در اردبیل را قابل قبول ندانستند.
یک دانشجوی اردبیلی در این باره اظهار داشت: کتابخانه های اردبیل هم اکنون تنها به عنوان قرائت خانه استفاده می شود در حالی که برای یک تحقیق جامع همواره مشکل کمبود منابع مطالعاتی در کتابخانه ها احساس می شود.
اصغر یاوری بحث فیزیکی کتابخانه ها و عدم وجود منابع مکتوب منسجم و تخصصی را از مهمترین مشکلات استان در این حوزه برشمرد و افزود: کمبود منابع باعث شده در بسیاری مواقع دانشجویان یا محققان کیلومترها مسافرت کرده و از منابع شهرهای دیگر استفاده کنند.
به گفته وی این دلایل از نظر علمی و فنی بسیار حایز اهمیت است، چراکه وقتی منابع مطالعاتی کافی در دسترس نباشد به ناچار یا تحقیقات کامل و جامع تولید نشده و اعتبار نخواهد داسشت و یا محقق از تحقیق خود صرف نظر می کند.
وی با انتقاد از وضعیت کتابخانه های موجود در دانشگاههای استان متذکر شد: عدم به‌روزرسانی، کمبود منابع و کتب بویژه در بخش تخصصیی، وجود کتابهای دهه 60 و 70 و عدم تامین مناسب کتاب از سوی متولیان از مهمترین مشکلات این حوزه در دانشگاه ها است.
کمبود 1.5 میلیون جلد کتاب در استان اردبیل
میزان منابع موجود در کتابخانه ها یکی از مهمترین شاخصهای توسعه در این حوزه به شار می رود. نکته ای که استان اردبیل در این بخش نیز شاید بیش از سایر استانهای کشور با کمبود و مشکلاتی مواجه است.
براساس اظهارات مدیر کل کتابخانه های استان اردبیل در خصوص تعداد کتب موجود در کتابخانه های استان هم اکنون تحقیقات میدانی دقیقی صورت نگرفته و آمار دقیقی در دست نیست، اما به نظر می رسد حدود 600 هزار جلد کتاب در کتابخانه های استان وجود داشته باشد که این تعداد سه برابر کمتر از استانداردها است.
فرهمند امین در این باره نیز با اشاره به کمبود بیش از 1.5 میلیون جلد کتاب در استان افزود: کتب مورد نیاز کتابخانه های عمومی استان با توجه به اعتبارات تخصیص یافته از سوی نهاد کتابخانه ها تامین می شود اما این میزان کافی نیست.
وی ایجاد کتابخانه های دیجیتالی، راه اندازی وب سایتهای مختلف، اتصال شبکه کتابخانه های مرکز کشور و سایر استانها به صورت آنلاین، فعال سازی اینترنت، شبکه های محلی و... را از فعالیتها و راهکارهای بروز رسانی کتابخانه ها و افزایش منابع دیجیتالی این مراکز عنوان کرد.
مدیرکل کتابخانه های استان با اشاره به جمع آوری کتب خطی به منظور غنای کتابخانه های استان اضافه کرد: این طرح از سال گذشته به صورت برنامه ریزی شده و جدی آغاز شده و بی شک تحقق آن در غنای منابع مطالعاتی موثر خواهد بود.
به گفته وی در این طرح شهروندان می توانند کتب خطی و کمیاب خود را برای نگهداری به کتابخانه مرکزی ارائه کنند تا مطابق آخرین متدهای حفظ و احیا از این کتب و آثار نفیس نگهداری شود.
وی با اشاره به امیدواری برای موفقیت این طرح در استان اردبیل ابراز داشت: البته باید اذعان داشت که نگهداری این کتب به اعتباری نزدیک به حداقل پنج میلیارد ریال نیاز دارد و با امکانات فعلی نمی توان متدهای جدید را در این طرح به کار گرفت.
ارتقا شاخصهای حوزه کتاب و کتابخانه نیازمند فرهنگ سازی
به نظر می رسد توسعه فرهنگ مطالعه و مشارکت عمومی به عنوان یکی دیگر از شاخصهای این حوزه در این استان کمتر مورد توجه بوده است. کارشناسان فرهنگی استان در این خصوص با تاکید بر ضرورت فرهنگ سازی برای مطالعه از سنین کم و مدارس عدم توجه به این مهم را عامل عقب ماندگی شاخصهای حوزه فرهنگی می دانند.
علی سرداری در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به این مساله تصریح کرد: در صورتی که در مدارس کتابهای خوب و غنی برای مطالعه وجود داشته باشد و دبیران مطالعه را در بین دانش آموزان فرهنگ سازی کنند در سنین بالاتر نیز این امر به یک عادت رفتاری تبدیل می شود.
وی گفت: اردبیل علاوه بر اینکه از تعداد کتابخانه های کافی برخوردار نیست فرهنگ مطالعاتی بسیار اندکی نیز دارد و بویژه در مدارس کتابخانه ها جزو اولویت ها نیستند و بیشتر از آنکه از کتب سودمند استفاده کنند از مقاطع ابتدایی از کتابهای کنکوری، آزمونها و راهنمای حل تست انباشته می شوند.
این کارشناس فرهنگی عنوان کرد: این امر موجب شده که دانش آموزان امروزه در هیچ حوزه ای سواد علمی نداشته باشند و چون لذت کتاب خواندن را تجربه نکرده اند از مطالعه کتاب بیزار می شوند.
وی گفت: در اردبیل به ندرت دیده می شود که شهروندان همدیگر را در ملاقات های اجتماعی ترغیب به مطالعه کتاب خاصی بکنند و یا به همدیگر کتاب هدیه دهند و این مسئله به خاطر این است که ارج و منزلت کتاب هنوز در اذهان شهروندان نهادینه نشده است و در این خصوص مسئولان می بایست توجه ویژه ای داشته باشند.
سرداری ابراز داشت: متاسفانه دیده می شود که اکثر منازل از اقلام مصرفی و تزئینی انباشته شده این در حالی است که در سبد خرید شهروندان کتاب هیچ سهمی نداشته است.
ضرورت افزایش تعاملات کارشناسان فرهنگی با شهروندان
باید اذعان داشت هم اکنون با وجود فعالیت کارشناسان فرهنگی در اکثر کتابخانه های استان به عنوان پلهای فرهنگی بین شهروندان و کتابخانه ها، این افراد به دلایل مختلف از وظیفه اصلی خود که فرهنگ سازی برای مطالعه مفید و فراگیر کردن مطالعه است، دور مانده اند.
فرهنگ سازی در این راستا به مشارکت عموم شهروندان و مسئولان نیازمند بوده اما کارشناسان فرهنگی به عنوان حلقه مفقوده می توانند سرانه مطالعه در استان اردبیل را که میزان آن به علت نبود پژوهشهای جامع در این حوزه مشخص نیست، افزایش داده و تاثیرگذار باشند.
البته باید امیدوار بود که شاید اجرای طرح مطالعه یاوران در این استان با هدف نهادینه کردن فرهنگ مطالعه و بردن آن به خانه ها که برای اولین بار در کشور اجرا می شود، به دلیل تعامل این کارشناسان با شهروندان بتواند نهضت مطالعه مفید در استان را توسعه دهد.
.................................
گزارش : ونوس بهنود
نظر شما