به گزارش خبرنگار مهر، استان قم به دلیل حضور مراجع عظام تقلید، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، دفتر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، همچنین استقرار حوزه علمیه قم، مراکز دینی و پژوهشی متعدد و ... در آن به عنوان دومین استان خبرساز و دومین حوزه مطبوعاتی کشور نام گرفته است که بسیاری اخبار آن نیز بازتاب کشوری و گاها بین المللی پیدا می‌کند.
گستره نشریات قم ملی و بین المللی است
رویکرد غالب در نشریات حال حاضر استان قم علمی و پژوهشی است و گستره توزیع نشریات آن ملی و بین‌المللی است و از حیث زبان نیز به زبان فارسی و دیگر زبانهای زنده دنیا از جمله عربی و انگلیسی منتشر می‌شوند.
هم اکنون در استان قم 142 نشریه چاپ و منتشر می‌شود و از این تعداد 85 نشریه فصلنامه و دو فصلنامه است که بیشتر آنها نشریات دینی و علوم اسلامی هستند و اگر نشریات این حوزه را از آمار نشریات موجود استان حذف کنیم شاید قم به لحاظ نشریات سیاسی و اجتماعی از محروم‌ترین استان‌های کشور باشد.
همچنین علاوه بر اینها 50 نشریه دیگر نیز در مسیر دریافت مجوز هستند که تا پایان سال 90 نسبت به تمام آنها تعیین تکلیف خواهد شد.
قم تا سال 1377 تنها دارای یک نشریه محلی به نام بعثت بود که عموما اختصاص به نهضتهای صدساله و دغدغه‌های فکری مدیر مسئول آن حجت الاسلام سید هادی خسروشاهی داشت و درست آن، این است که گفته شود که تا سال 77 قم فاقد نشریه محلی بود.
از سال 77 به دنبال فضای سیاسی ناشی از دوم خرداد هفته‌نامه‌های قم امروز، 19دی، پیام قم و ایمان پا به عرصه مطبوعات استانی گذاشتند. از این مجموعه‌ها، قم امروز، پیام قم و ایمان با یک گرایش و نشریه 19دی با گرایشی متفاوت به رقابت رسانه‌ای پرداختند.
شروع و رشد مطبوعات با اضافه شدن نشریات پیام آستانه، آوای قم، گویه، امین قم، شاخه سبز و انتشار روزانه نشریات ایمان، شاخه سبز و 19 دی حکایت از رشد امیدوارکننده نشریات استانی بود.
در خلال سالهای 77 تا 87 خبرنگاران و روزنامه نگاران استان توانستند در بسیاری از جشنواره‌های سراسری مطبوعات، تخصصی و منطقه‌ای بدرخشند. اوج این درخشش در سال 85 اتفاق افتاد که مطبوعات استان قم توانستند 6 عنوان برتر در سیزدهمین جشنواره سراسری مطبوعات در زمینه‌های خبر، گزارش، تیتر، سیاسی و مقاله فرهنگی را به خود اختصاص دهند.
حضور موفقیت آمیز روزنامه‌نگاران استان در جشنواره‌ها حکایت از ظرفیت بالنده و امیدوارکننده روزنامه نگاران استان و نشان دهنده رشد تخصصی آنها بود، هر چند اکثر این عناوین توسط خبرنگاران و روزنامه نگاران روزنامه 19 دی به دست آمد ولی گویای این واقعیت بود که استان قم از لحاظ نیروی انسانی در زمینه رسانه و روزنامه نگاری دچار تحول شده است.
از سال 85 شاهد نزول تدریجی و بعضا سقوط آزاد کیفیت نشریات استانی هستیم
اما همان طور که مدیر مسئول روزنامه 19 دی، تنها روزنامه سراسری قم که اکنون یک روز در میان منتشر می‌شود نیز معتقد است از سال 85 ما شاهد نزول تدریجی و بعضا سقوط آزاد کیفیت نشریات استانی هستیم.
مرتضی داستانی در این خصوص در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: اینکه چرا نشریات استانی گرفتار یک عقبگرد فاحش شدند نیازمند آسیب شناسی است، ولی عمدتا معطوف به عملکرد مدیران استان، مسئولان ذی ربط و افزایش هزینه‌های انتشار و در کنار آن کاهش درآمد نشریات است.
وی ادامه می‌دهد: اما از همه عوامل مهمتر، در خلال سال 85 به بعد برخی مدیران انگیزه فعالیت مطبوعاتی و رسانه‌ای فعال، پویا و تأثیرگذار را از بین بردند، بسیاری از روزنامه نگاران فعال استان قلم بر زمین گذاشتند و شغل دیگری برگزیدند، تعدادی از نشریات تعطیل شده، برخی برای حفظ اعتبار شغلی فقط سعی کردند نشریه را منتشر کنند و تعدادی هم جهتگیری خود را به سمت درآمد اقتصادی معطوف کرده و رسالت مطبوعاتی را فدای جذب آگهی‌های دولتی کردند.
نشریات سراسری بر نشریات داخلی قم غلبه دارند
همچنین مدیر مسئول هفته نامه "پیام آستانه" از جمله نشریاتی که مدتی است منتشر نمی‌شود، در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به وضع کیفی مطبوعات استان بیان داشت: مطبوعات استان قم به دلیل مجاورت شهر قم با تهران و کثرت مطبوعات در آن و غلبه‌ای که آنها بر نشریات داخلی استان قم دارند، آن طور که باید و شاید جا باز نکرده‌اند و به جز یکی دو نشریه نتوانسته‌اند در عرصه رسانه‌های مکتوب خودی نشان دهند.
حجت الاسلام محمد نظری همچنین به برخی دلایل عدم موفقیت مطبوعات استان اشاره کرد و گفت: کمبود امکانات مادی و اجرایی یکی از این دلایل است و مطبوعات استان به دلیل عدم تأمین بودجه با شکست مواجه می‌شوند و چون کار چاپ نشریه هزینه بر است مدیران مسئول نشریات، زیر بار تحمل این مخارج کمر خم می‌کنند و این مسئله ناگزیر به افول نشریه کشیده می‌شود.
خط قرمزهای مسئولین استان مانع توفیق مطبوعات قم
وی عدم همکاری مسئولین استان را یکی دیگر از دلایل عدم توفیق مطبوعات قم برشمرد و افزود: متاسفانه در بین مسئولین استان یکسری خط قرمزهایی وجود دارد که به دلیل رعایت آنها، همچنین به دلیل این که انتصابات در قم طولانی مدت نیست و تغییر و تحولها زیاد است این باعث می‌شود تا کار رسانه‌ای در مواجهه با آنها آنچنان که باید انجام نشود و یا مختل شود.
این مدیر عرصه مطبوعات استان قم در ادامه اظهار داشت: همچنین برخی مسئولین استان رسانه‌ای نیستند و اهمیت آن را نمی‌دانند، همچنین انتظارات مردم از خود را جدی نمی‌گیرند و اطلاعات را سخت می‌دهند و برای دادن کوچکترین اخباری، خبرنگاران را اذیت می‌کنند.
در ادامه مدیر مسئول روزنامه شاخه سبز نیز در این رابطه با اشاره به این که استان قم بعد از استان تهران خبرسازترین استان کشور است تصریح کرد: منبع بسیاری از خبرهای روزنامه‌های کشوری همه روزه استان قم است حال که قم دومین استان خبرساز کشور است مطبوعات آن نیز باید از تمام جهات رتبه دوم کشور را داشته باشند اما حقیقتا روزنامه‌های قم در حد و اندازه‌هایی که از آنها توقع می‌رود ظاهر نمی‌شوند.
سید علی بابامیری در گفتگو با خبرنگار مهر این موضوع را به دلایل خاصی مربوط دانست و افزود: شاید استان قم از حیث تعداد نشریات بعد از تهران در رده دوم قرار دارد اما این بیشتر به مجلات تخصصی حوزوی برمی‌گردد که اتفاقا کیفیت آنها خوب است ولی مطبوعات محلی واقعا در حد و اندازه خود ظاهر نمی‌شوند.
مشکلات باعث شده تا مطبوعات قم به دنبال بقا باشند نه غنا
وی یادآور شد: ضعف بنیه علمی و مالی و همچنین عدم حمایت لازم از سوی دستگاه‌های مسئول باعث شده که مطبوعات قم فقط به دنبال بقای خود باشند، نه غنای خود.
این فعال عرصه مطبوعات استان قم در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به تأثیرگذاری مطبوعات استان بیان داشت: البته روزنامه‌های قم بدون تأثیر نبوده و نیستند و بالاخره تأثیرات خودشان را داشته‌اند و بارها شاهد بوده‌ایم که برخی از مسائل و تصمیمات که در مدیریت کلان استانی و شهری گرفته شده و یا از آن صرف نظر شده است به دنبال پیگیری مطبوعات و یا برخی ارگان‌های خبری موجود در مطبوعات بوده است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود بیان داشت: در قم علیرغم این که پتانسل لازم از جهت نرم افزاری و استعدادهای بسیار زیادی برای رشد و توسعه وجود دارد اما به دلیل ضعف بنیه مالی و اقتصادی توان رقابت با روزنامه‌های کشوری وجود ندارد.
بابامیری تاکید کرد: چاپ روزنامه‌های سراسری با تیراژ بالا و با کیفیت و کمیت مناسب از قم ضرورتی انکار ناپذیر است.
مدیر مسئول هفته نامه آوای قم نیز در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص وضعیت مطبوعات استان معتقد است مشکلات مطبوعات قم دارای 2 جنبه است یکی جنبه خبری و دیگری مالی.
محمد کاظم امینی قمی در خصوص دسته اول مشکلات مطبوعات قم گفت: به جهت این که قم صاحب فرهنگ و زبان خاصی نیست و گویش و زبان محلی خاصی هم ندارد دارای مانور محلی کمتری است، همچنین نزدیکی به تهران قدرت رقابت مطبوعات محلی را نسبت به مطبوعات کشوری کم کرده است.
وی با انتقاد از وضعیت جذب آگهی در مطبوعات استان قم گفت: مدیران استان این زمینه را ندارند و در این خصوص مطبوعات را حمایت نمی‌کنند و این طور می‌شود که مطبوعات محلی غریب می‌شوند و در انزوا قرار می‌گیرند.
این فعال عرصه مطبوعات استان قم یادآور شد: علاوه بر مدیران شهروندان قمی نیز به آگهی و تبلیغات محلی اعتقاد زیادی ندارند و مطبوعات محلی در بحث جذب آگهی، مورد عنایت قرار نمی‌گیرند.
وی در ادامه کیفیت کادر خبری استان را از بسیاری استان‌های دیگر بهتر دانست و افزود: اما عدم بظاعت مالی باعث می‌شود که ما نتوانیم کادر حرفه‌ای و ماندگاری را داشته باشیم و بسیاری از آنها بعد از کسب تجربه و مهارت به دلیل پائین بودن حقوق به عنوان کارمند روابط عمومی جذب ادارات استان می‌شوند و یا به عنوان خبرنگار به تهران می‌‌روند.
رشد قارچ گونه کانونهای تبلیغاتی بلای جان مطبوعات محلی قم
همچنین در خصوص مشکلات نشریات استان، مدیر مسئول روزنامه محلی شاخه سبز که نشریه وی در حال حاضر در چهار صفحه و به صورت سیاه و سفید منتشر می‌شود، در خصوص چالشهای پیش روی این نشریه می‌گوید: امروزه یکی از مسائل مهمی که برای نشریات قم و البته شاخه سبز مشکل ساز شده است، رشد قارچ‌گونه کانونهای تبلیغاتی است.
سید علی بابامیری تصریح می‌کند: صدور مجوز بی‌روحیه برای این کانونهای تبلیغاتی باعث شده تا منابع تغذیه‌ای روزنامه‌ها تا حد زیادی با چالش رو به رو شود و بازار کار توسط آنها گرفته و نشریات با مشکل رو به رو شوند.
تشکیل تعاونی توزیع هزینه‌های روزنامه‌های محلی قم را کم می‌کند
وی اضافه کرد: یکی دیگر از مسائلی که باعث شده روزنامه‌ها از جمله روزنامه شاخه سبز با مشکل رو به رو شود بحث توزیع روزنامه‌های محلی است و در قم هر روزنامه‌ای توزیع کننده مخصوص خود دارد که این هزینه‌ها را بالا می‌برد و لازم است تا یک تعاونی توزیع در قم تشکیل شود تا هزینه‌های توزیع تا حد زیادی کم شود.
دکه‌های روزنامه فروشی در قم سلیقه‌ای عمل می‌کنند
مدیر مسئول روزنامه شاخه سبز با اشاره به دیگر مشکلات بخش توزیع روزنامه در قم گفت: همچنین برخی دکه‌های روزنامه فروشی در قم سلیقه‌ای عمل می‌کنند و برخی روزنامه‌ها را قبول نمی‌کنند و یا آنها را خوب توزیع نمی‌کنند که لازم است در این خصوص نیز یک بازبینی صورت گیرد.
وی در ادامه ارتقای سطح علمی خبرنگاران، ارائه آموزش‌های گزارش نویسی به آنان و انعکاس صدای مردم در نشریات را از عوامل افزایش سطح کیفی مطبوعات قم برشمرد و افزود: روزنامه شاخه سبز در حال حاضر در چهار صفحه منتشر می‌شود و به دلیل مسائل اقتصادی تا کنون نتوانسته به اهداف فرهنگی خود برسد.
بابامیری تصریح کرد: اگر موانع مالی موجود برطرف شود این روزنامه ظرفیت آن را دارد تا در آینده در تعداد صفحات بیشتر و به صورت رنگی و با گستره توزیع در سراسر کشور منتشر شود کما اینکه این موارد در برنامه‌های آتی این روزنامه نیز لحاظ شده است.
مدیر مسئول هفته نامه آوای قم نیز در خصوص چاپ نامنظم و مشکلات این هفته نامه گفت: آوای قم در ابتدا با سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی شروع به انتشار کرد که مورد تشویق وزیر ارشاد نیز قرار گرفت اما بعد از مدتی به دلیل بازگشت تعداد زیادی از افراد عربی زبان به کشور عراق، دچار رکود مخاطب شد و چون بضاعت مالی کاهش پیدا کرد به دنبال آن اعضای تحریره نیز تقلیل یافت و به این ترتیب انتشار به زبان انگلیسی نیز به تعطیلی کشیده شد.
محمد کاظم امینی قمی با بیان اینکه هیچ مرکزی حتی برای تشویق این نشریه وامی در اختیار آن قرار نداد، اضافه کرد: آوای قم در ابتدا در 16 صفحه رنگی چاپ می‌شد که بعد از آن به 8 صفحه تقلیل یافت و امروز مانند یخی شده است که زیر آفتاب تابستان در حال آب شدن است.
زندگی نباتی برخی مطبوعات قم
وی با بیان این که این نشریه در گذشته با 6 سیلندر و امروز تنها با 2 سیلندر کار می‌کند، تصریح کرد: روند حال حاضر این نشریه نه مورد رضایت ما و نه مطلوب است و تنها یک زندگی نباتی دارد.
مدیر مسئول هفته نامه پیام آستانه نیز در خصوص دلایل تعطیلی این نشریه با بیان این که کارهای فرهنگی همیشه هزینه بر است و مانند کار ساختمانی نیز نتیجه آن به زودی مشخص نمی‌شود و نتیجه آن را نیز اغلب اهل فن می‌دانند، تصریح کرد: این نشریه نیز با مشکلات مالی رو به رو شده بود که دیگر قابل تحمل نبود.
حجت الاسلام محمد نظری در ادامه بیان داشت: سیستم رسانه‌ای در شهر قم به گونه‌ای است که برخی تحمل نشریاتی چون پیام آستانه را نداشتند و در آن زمان یک حالت رقابتی به وجود آمده بود، رقابت اگر اثر سازنده داشته باشد خوب است والا نتیجه آن خوب نیست و رقابت ناسالم کینه و عداوت و دشمنی به وجود می‌آورد که این موجب رکود کار این نشریه شد.
مسئولین باید یک نشریه یا مطبوعه را از خود بدانند
وی همچنین در ادامه با تأکید بر این که مسئولین باید یک نشریه یا مطبوعه را از خود بدانند، افزود: در آن زمان برخی مسئولین در زمان تولیت سابق حرم مطهر، سئوالات خبرنگاران این نشریه را بر نتابیدند و زمانی که از آنها سئوالی می‌شد همکاری نمی‌کردند و یا اگر بار اول حاضر به همکاری می‌شدند نوبت‌های بعدی اجازه مصاحبه را نمی‌دادند و سرانجام به دلیل برخی ملاحظات تشکیلات داخل سازمانی این نشریه به تعطیلی کشیده شد.
مدیر مسئول روزنامه سراسری 19دی نیز در خصوص وضعیت کنونی این نشریه می‌گوید: روزنامه 19 دی بی تأثیر از فضای سال 85 به بعد نبود، تا قبل از آن سال لیست بیمه این نشریه بالغ بر 20 نفر بود که این تعداد در حال حاضر به 7 نفر کاهش یافت و به دلیل مشکلات مالی ناشی از تورم و کاهش و بعضا قطع یارانه پرداختی از سوی وزارت ارشاد ناچار شدیم هزینه‌ها را کاهش دهیم، در سال 86 سیاست کاهش هزینه باعث شد اولا تعدادی از نیروهای کیفی روزنامه به دلیل کمبود حقوق از نشریه بروند و در ثانی در برنامه ریزی رو به رشد روزنامه خلل وارد شده و از محتوای آن کاسته شود.
مرتضی داستانی در ادامه یادآور شد: روزنامه 19دی زمانی به خود می‌بالید که صد در صد مطالبی که منتشر می‌کرد تولیدی بود و امروز هر چند معتقدیم این روزنامه با وضعیت فعلی از بسیاری از رسانه‌های استان‌های دیگر یک سر و گردن بالاتر است و در داخل استان نیز به دلیل نبودن رقیب مطبوعاتی محتوایی، انگیزه را در نیروهای روزنامه کاهش داده است، ولی این وضعیت مطلوب ما نیست.
وی ادامه داد: البته در برنامه‌ریزی زمان بندی شده روزنامه، بنا داشتیم از سال 87 تا 89 ، هر روز 19 دی را در استان منتشر کنیم و از سال 89 گستره را سراسری نماییم ولی فضای تحمیلی باعث خلل در روند برنامه‌ریزی‌ها شد.
نیازمند یاری دلسوزان و تغییر نگرش مسئولان هستیم
این فعال عرصه مطبوعات استان قم تصریح می‌کند: در 6 ماه نخست امسال با سازماندهی جدید و آموزش نیروها و اخذ مجوز سراسری روزنامه، تلاش داریم که فصل دیگری را در فعالیت روزنامه 19 دی رقم بزنیم ولی بی‌تردید نیازمند یاری همه دلسوزان استان و از همه مهمتر تغییر نگرش مسئولان هستیم.
به گفته وی امروز همه مطبوعات استان به اندازه یک تیم ورزشی درجه 2 و 3 هم برای مدیران ارزش ندارند و انحلال، تعطیلی و یا سقوط یک تیم ورزشی توجه مسئولان را به خود جلب نمی‌کند ولی مرگ یک مطبوعه بودن تشییع جنازه برگزار می‌شود.
به هر حال همیشه راهکارهایی نیز برای حل مشکلات فعلی وجود دارد که تنها نیم نگاهی به آنها نیز می‌تواند بخش زیادی از مسائل را حل کند.
در این رابطه حجت الاسلام محمد نظری از مدیران عرصه مطبوعات استان قم برای بهتر شدن کیفیت وضعیت مطبوعات استان پیشنهاد کرد: لازم است تا هم خبرنگاران اخلاق خبرنگاری و حرفه‌ای را رعایت کنند و هم مسئولین خبرنگاران را از خود بدانند، اگر این رابطه برقرار و تنظیم شود اطلاع رسانی به خوبی انجام می‌شود.
وی تأکید کرد: البته اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم نیز مهمترین سازمان در برقراری این ارتباط است، همچنین همکاری استانداری و پیشکسوتان عرصه خبر نیز در امر تنظیم روابط کمک کننده است تا مطبوعات بتوانند آن پویایی لازم را داشته باشند.
تشکیل کمیسیون تخصصی برای تنظیم روابط مسئولین و خبرنگاران
نظری تصریح کرد: باید با عضویت اداره ارشاد، استانداری و پیشکسوتان عرصه خبر استان، یک کمیسیون تخصصی تشکیل شود و جلساتی به صورت محرمانه برای تنظیم این روابط برگزار شود و بعد بخشی از نتایج آن نیز در قالب کلاس‌های آموزشی به خبرنگاران آموزش داده شود.
همچنین در این رابطه مدیر مسئول روزنامه شاخه سبز نیز با تاکید بر این که در هر حال تلاش تلاشگران عرصه مطبوعات هر چقدر هم که باشد سخت، طاقت فرسا و قابل تقدیر است، یادآور شد: به هر حال مطبوعات استان قم باید آسیب شناسی شوند.
بابامیری ادامه داد: البته یک غربال‌گری اساسی هم لازم است تا کسانی که فقط به دنبال کاسبی هستند و در کسوت خبرنگار یا صاحبان مطبوعات درآمده‌اند از کسانی که دغدغه کار فرهنگی دارند و به دنبال حل مشکلات و معضلات مردم هستند جدا شوند تا مطبوعات قم به جایگاه واقعی خود در سطح کشور برسد.
وی با تأکید بر این که مطبوعات قم باید در سطح کشور اثرگذاری داشته باشند نه فقط قم، یادآور شد: اما این در حالی است که این موضوع در حد قم هم بسیار ضعیف وجود دارد.
مدیر مسئول هفته نامه آوای قم نیز در این خصوص معتقد است: برای ارتقای سطح کیفی مطبوعات قم لازم است تا علاوه بر آموزش‌های تئوری، خبرنگاران باید ملزم به گذراندن دوره‌های کارورزی در نشریات استان شوند و بعد از آن به آنها مدرک دوره‌های تکمیلی خبرنگاری داده شود.
خبرنگارن استان باید درجه‌بندی شوند
محمد کاظم امینی قمی افزود: همچنین از طریق اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، خانه مطبوعات و مدیران مسئول نشریات استان باید خبرنگاران بر اساس میزان سابقه و توامندی، درجه بندی و رتبه بندی شوند تا ما شاهد این نباشیم که هر ساله تنها در روز خبرنگار چهره‌هایی را در این کسوت ببینیم.
سطح رسانه‌ها تابلوی ظرفیت و کارآمدی مدیران است
مدیر مسئول روزنامه 19دی نیز در این خصوص معتقد است برون رفت از وضعیت خاکستری نشریات استان مستلزم تاباندن نور امید و دلگرمی در میان صحابه مطبوعات استان است و مدیران استان و کسانی که میز و مسئولیت‌ها را بر عهده دارند بایستی خصلت‌های فردی و انگیزه‌های سیاسی و جناحی خود را کنار بگذارند و بدانند که ادامه این وضعیت چیزی جز نشان دهنده ناکارآمدی مدیران استان در بخش تقویت و پاسخگویی به رسانه‌ها نیست.
داستانی تصریح کرد: بی‌تردید قوی بودن سطح رسانه‌های یک استان تابلو ظرفیت و کارآمدی مدیران آن استان است.
البته در این جا ذکر این مسئله نیز ضروری به نظر می‌رسد که در استان قم نشریاتی وجود دارند که انتشار آنها تنها محدود به یک بازه زمانی خاص می‌شود و به قولی این نشریات کارکرد انتخاباتی دارند که لازم است در این مورد نیز نظارت‌هایی وجود داشته باشد.
..................................
گزارش از الهام رحیمی
نظر شما