دکتر مهرداد قیومی بیدهندی عضو هیئت علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی در گفتگو با خبرنگار مهر، در مورد جایگاه مسکن اسلامی گفت: مسکن مکان سکنا و سکینه انسان است. مسکن باید جای آرام و قرار باشد و آدمی را از تفرقه دل و مشغولیت دنیا فارغ کند؛ آن‌چنان که بتواند به یاد خدا بپردازد. اما از منظر دین، دست یافتن به چنین مسکن مطلوبی در جامعه، مانند دست یافتن به هر مطلوب دیگری، مراتب و مراحلی دارد.
وی افزود: نخست باید مردم را از آسیب محیط ایمن کند: از ویرانی، از باد و آفتاب نامطلوب، از ددان و بدان. بعبارت دیگر، مسکن پیش از هر چیز باید نیازهای مرتبه حیوانی یا مرتبه بشری انسان را برآورد.
دکتر قیومی بیدهندی با بیان اینکه مسکن شبیه لباس است، تصریح کرد: نخستین توقعی که دین از لباس دارد این است که ساتر عورت باشد، تا آبروی انسان را نگاه دارد. دومین توقع از لباس این است که انسان را از گزند هوا نگاه دارد. سوم اینکه جاهایی از بدن را نیز بپوشاند که شایسته نیست در معرض دید دیگران باشد. چهارم اینکه لباس باید شایسته شأن انسان باشد، لباس شهرت نباشد، حجم تن را ننماید و مانند اینها. پنجم و آخر اینکه با حال بندگی و پرستندگی متناسب باشد. در مسکن نیز چنین است.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی به نقش مسئولان یک جامعه در ساخت مسکن مناسب اشاره کرد و افزود: مدیران جامعه باید نخست سطح عمومی مسکن را به حدی برسانند که در زلزله و دیگر بلایا بر سر مردم فرونریزد، با کمترین مصرف انرژی بهترین وضعیت محیطی را برای زندگی مهیا کند، محیط زیست را ویران نکند، با توانایی مالی عامه مردم مناسبت داشته باشد.
وی در تشریح ویژگیهای مسکن اسلامی تأکید کرد: نخستین مرتبه مسکن دینی مسکنی است که بنا بر مقتضیات عقل، نیازهای جسمانی اولیه انسان را به‌درستی برآورد. مسکن دینی در نخستین مرتبه مسکنی است معطوف به جسم انسان و نیز دستورات اولیه فقهی. چنین مسکنی باید هم استوار باشد و هم با دستورهای فقهی منطبق باشد، انسان و حریم خانواده او را از دید و رفتار بیگانگان محفوظ دارد، غصبی نباشد، مزاحم حریم خصوصی دیگران نبوده و به حریم عمومی تجاوز نکند.
دکتر قیومی بیدهندی افزود: مسکن دینی در دومین مرتبه معطوف به روان انسان است. باید از آلودگی صوت و دید و رفتار به‌دور باشد، از مسیر ترددهای پرسرعت فاصله داشته باشد، با طبیعت پیوندی طبیعی و زنده داشته و در درون، برای ساکنانش خلوت فراهم آورد و در بیرون، پیوند با جامعه و محله را میسر کند.
وی توجه به نیازهای روحی را سومین ویژگی مسکن اسلامی خواند و افزود: سومین مرتبه مسکن دینی متوجه روح آدمی است. وقتی مسکن نیازهای اولیه جسم و روان انسان را برآورد، نوبت به نیازهای روح می‌رسد. در مسکنی که مخاطب آن روح آدمی است، گذشته از آنکه نیازهای اولیه جسم و روان انسان برآورده می‌شود، همه چیز را چنان سامان داده‌اند و همه جزء و کل خانه چنان متعادل کرده‌اند که او را آماده قرار و سکینه و بندگی می‌کند.
وی با تأکید بر ویژگیهای متعدد مسکن اسلامی یادآور شد: این سلسله مراتبی که برای مسکن گفتیم امری مدیریتی است؛ یعنی وقتی که در مقیاس کلان به مسکن جامعه‌ای می‌اندیشیم که بیشتر اهل آن مسلمان‌اند، باید چنین کنیم. اما این بدان معنا نیست که در مسکن ارزان و ساده‌ای که کسی یا خانواده‌ای می‌خواهد برای خود بسازد و بپردازد، فقط باید به نیازهای جسمانی متوجه باشد. چنین نیست، در ساده‌ترین خانه‌ها حتی در آپارتمان‌های امروزی، تا حدودی می‌توان به همه مراتب جسمی و روانی و روحی آدمی توجه کرد البته تا حدی که محدودیت چنین مسکن‌هایی مجال می‌دهد.
دکتر قیومی بیدهندی تصریح کرد: مسکن با شعار و تظاهر دینی نمی‌شود، به تدبیر و تأمل و تعقل نیاز دارد. کار عاقلانه از عاقلان و کاردانان برمی‌آید. همه کاردانان معماری و شهر، ههۀ کسانی که می‌توانند با دانش و مهارت و تعقل خود به پدید آوردن مرتبه‌ای از مراتب یادشده در مسکن خدمت کنند یاوران بالقوه تحقق مسکن مطلوب دین‌اند؛ ولو خود به این غایت باور نداشته باشند. باید همه کاردانان را برای آباد کردن دنیای مردم به کار گرفت.
مدرس دانشگاه شهید بهشتی در پایان یادآور شد: دین از ما نخواسته است که دنیای شخصی‌مان را آباد کنیم؛ اما از ما خواسته است که دنیای مردم دین‌دار را آباد کنیم. آباد کردن دنیای دیگران، با نیت درست، البته کاری دینی است.
نظر شما