خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و ادب: در میان آثار منتشر شده در حیطه ادبیات پایداری کمتر اثری است که بتوان ایجاد و انتشار آن را موجب ایجاد تغییر و تحول در قبل و بعد از انتشار خود باشد. تحولی که نگاه به آثار این حوزه را تغییر دهد؛ حال چه مثبت و چه منفی. کتاب جنجالی «دا» بدون هیچ مقدمه‌ای و اغراقی چنین اثری است. کتابی که ادبیات دفاع مقدس را به دوران قبل و بعد از خود تقسیم کرد. روایتی که جدای از محتوای خود جنجال‌ها و حاشیه‌های فراوانی قبل و بعد از انتشار خود به همراه داشت.
«دا» خاطرات سیده زهرا حسینی را به روایت سیده اعظم حسینی ارائه می‌کند. سیده زهرا حسینی که اصالتا کـُرد و ایرانی‌الاصل است، در این کتاب به بیان خاطرات خود از دوران کودکی‌اش در دهه 40 می‌پردازد. حسینی 17 ساله است که خود را در جنگ می‌بیند؛ آن هم نه در حاشیه که در متن ماجرا و در بطن این حوادث است که روایت او به تعریفی بوم شناختی و انسانی از موقعیت جغرافیایی که در آن زندگی و جنگ را در دست تجربه دارد، دست پیدا می‌کند.
روایت «دا» بدون اغراق روایتی است شگفت‌انگیز که قبل و بعد از خود تکرار نشد. هرچند مدعیان زیادی داشت. روایتی از شرح فعالیت دخترکی نوجوان در خرمشهر در آستانه سقوط که از میان تمام فعالیت‌های ممکن به غسل و کفن ودفن شهدای دفاع از خرمشهر در روزهای ابتدایی جنگ می‌پردازد و در کنار آن از فعالیت‌هایی چون آشپزی برای کارکنان قبرستان، امدادگری، زخم‌بندی، حمل مجروحان، تعمیر و آماده‌سازی اسلحه را در خود شامل می‌شود.
«دا» ازحیث روایت شناسی و بیان نکات ظریف انسانی بی‌شک یکی ازماندگارترین آثاری حوزه ادب پایداری است که با وجود عدم ادعای قصه‌گویی و دور بودن از فضای رمان و ادبیات به صورت کلاسیک، چنان روایت دراماتیک و پرتعلیقی ارائه می‌دهد که بسیاری از خوانندگان آن در طول مرور آن کمتر احساس مطالعه خاطرات را به درون خود راه دادند.
«دا» جدای از محتوا در زمان انتشار خود تاکنون با حواشی زیادی همراه بوده است. انتشاراین کتاب موجی ازاظهارنظرها را ابتدا در میان نویسندگان به همراه داشت. جدای از مدایح منتشر شده از سوی نویسندگان درباره این اثر و انواع مقالات و گفتگوهای مطبوعاتی خلق شده در این‌باره، دا با مخالفانی نیز روبرو شد؛ مخالفان و منتقدانی که معیار و سنگ محک شدن این اثر برای سنجش مقبولیت سایر آثار حوزه ادبیات داستانی را بر نمی‌تابیدند و آن را جریانی ناصحیح عنوان کردند.
دا نخستین کتابی است که توانست جایزه ادبی جلال آل احمد را به صورت تمام و کمال به نام خود کند و این تنها بخشی از جوایز و افتخاراتی بود که این اثر و ناشر آن توانستند به واسطه این خاطرات به نام خود ثبت کنند. با این حال حاشیه‌های پررنگ‌تر از متن این اثر نیز همواره و تاکنون آن را رها نکرده است.
شمارگان انتشار دا و ارائه آمار فروش آن که در تایخ انتشار کتاب در ایران به نوعی استثنایی به شمار می‌رود، یکی از این موضوعات بود که در زمان برگزاری نمایشگاه بین‌‌المللی کتاب تهران در سال 1389 به اوج خود رسید. در حالی که ناشر کتاب از فروش بیش از دو چاپ این کتاب در زمان برگزاری نمایشگاه خبر می‌داد، برخی مطبوعات با ارائه آمارهایی چنین فروشی را غیرممکن عنوان کرده و از سوی دیگر موضوع خرید سازماندهی شده این اثر را عنوان کردند.
این موضوع در ادامه منجر به واکنش‌هایی نیز شد که یکی از قابل توجه‌ترین آنها اشاره مقام معظم رهبری به افزایش تعداد کتاب در شمارگان دا بود که همزمان با اعلام و عملیاتی شدن آن به نوعی جنجال‌های رسانه‌ای در باب فروش و انتشار این اثر نیز فروکش کرد.
با وجود تمام این کش و قوس‌ها، دا اثری است که پس از انتشار خود و با وجود انتشار آثار مشابه با آن که با معرفی و تبلیغات گسترده‌ای نیز همراه بوده است، تاکنون تکرار نشده است. رمز این تکرار نشدن را شاید بشود در نبود تفکر رقابت و یا تکرار کردن اثری دیگر از سوی راوی و روایتگر دا دانست که بر خلاف آثار هم سلک خود مدعی چیزی جز خود نبودند. از سوی دیگر آنچه دا را به میان مخاطبان جامعه و حتی بخش عمده‌ای از هنرمندان سینمای ایران به اثری دوست داشتنی، خواندنی و قابل تامل مبدل کرد، صمیمت و حقانیت در روایت بود که بی‌نیاز از هرگونه تبلیغ در میان مخاطبان کمتر کتابخوان ایرانی راه خود را باز کرد و به نظر می‌رسد در ادامه نیز به همین صورت طی طریق خواهد کرد.
--------------------
حمید نورشمسی
نظر شما