امام رئوفان منشأ خیر و برکت ایرانیان

به گزارش خبرنگار مهر، حضرت علی بن موسی الرضا(ع) هشتمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت در یازدهم ذیقعده الحرام سال 148 هجری در مدینه منوره دیده به جهان گشود.

ایشان در سن 35 سالگی عهده ‌دار مسئولیت امامت و رهبری شیعیان شدند و حیات ایشان مقارن بود با خلافت خلفای عباسی که سختیها و رنج بسیاری را بر امام روا داشتند و سرانجام مأمون عباسی، ایشان را در سن 55 سالگی به شهادت رساند.

نام مبارک امام هشتم، "علی" و کنیه آن حضرت "ابوالحسن" و مشهورترین لقب ایشان "رضا" به معنای "خشنودی" است.

یکی از القاب مشهور حضرت "عالم آل محمد" است و این لقب نشانگر ظهور علم و دانش ایشان است.

پدر بزرگوار ایشان امام موسی کاظم(ع) پیشوای هفتم شیعیان بودند که در سال 183 ﻫ.ق به دست هارون عباسی به شهادت رسیدند و مادر گرامیشان "نجمه" نام داشت.

زندگی امام رضا(ع) در مدینه

حضرت رضا(ع) تا قبل از هجرت به مرو در مدینه زادگاهش، ساکن بود و در آنجا در جوار مدفن پاک رسول خدا(ص) و اجداد طاهرینشان به هدایت مردم و تبیین معارف دینی و سیره نبوی می ‌پرداختند.

مردم مدینه نیز بسیار امام رضا(ع) را دوست می داشتند و به ایشان همچون پدری مهربان می ‌نگریستند.

با اینکه امام بیشتر سالهای عمرش را در مدینه گذرانده بود، اما در سراسر مملکت اسلامی پیروان بسیاری داشت که گوش به فرمان اوامر او بودند.

امام(ع) در گفتگویی که با مأمون درباره ولایت عهدی داشتند، در این باره این گونه می ‌فرمایند: "همانا ولایت عهدی هیچ امتیازی را بر من نیفزود. هنگامی که من در مدینه بودم فرمان من در شرق و غرب نافذ بود و اگر از کوچه‌های شهر مدینه عبور می ‌کردم، عزیرتر از من کسی نبود. مردم پیوسته حاجاتشان را نزد من می ‌آوردند و کسی نبود که بتوانم نیاز او را برآورده سازم مگر اینکه این کار را انجام می ‌دادم و مردم به چشم عزیز و بزرگ خویش، به من می ‌نگریستند".

اخلاق و منش امام رضا(ع)

خصوصیات اخلاقی و زهد و تقوای آن حضرت به گونه ‌ای بود که حتی دشمنان خویش را نیز شیفته و مجذوب خود کرده بود.

با مردم در نهایت ادب تواضع و مهربانی رفتار می کرد و هیچگاه خود را از مردم جدا نمی کرد.

یکی از یاران امام می گوید: هیچگاه ندیدم که امام رضا(ع) در سخن بر کسی جفا ورزد و نیز ندیدم که سخن کسی را پیش از تمام شدن قطع کند.

هرگز نیازمندی را که می ‌توانست نیازش را برآورده سازد، رد نمی کرد در حضور دیگری پایش را دراز نمی ‌فرمود. هرگز ندیدم به کسی از خدمتکارانش بدگویی کند.

خنده او قهقهه نبود بلکه تبسم می ‌فرمود. چون سفره غذا به میان می‌آمد، همه افراد خانه حتی دربان و مهتر را نیز بر سر سفره خویش می ‌نشاند و آنان همراه با امام غذا می ‌خوردند.

شبها کم می ‌خوابید و بسیاری از شبها را به عبادت می گذراند. بسیار روزه می ‌گرفت و روزه سه روز در ماه را ترک نمی کرد. کار خیر و انفاق پنهان بسیار داشت. بیشتر در شبهای تاریک، مخفیانه به فقرا کمک می ‌کرد.

یکی دیگر از یاران ایشان می گوید: فرش آن حضرت در تابستان حصیر و در زمستان پلاسی بود. لباس او در خانه درشت و خشن بود، اما هنگامی که در مجالس عمومی شرکت می ‌کرد، خود را می‌آراست و لباسهای خوب و متعارف می ‌پوشید.

صبر و مقاومت بی مانند امام رضا(ع)

یکی از اصول مشترک در زندگانی امامان که همواره در زندگی آنها مشاهده شده، صبر و مقاومت است. این بزرگواران الگوی بزرگ صبر و قهرمان مقاومت بودند.

در بررسی زندگی امام رضا(ع) دیده می شود که ایشان نیز همچون دیگر امامان نمونه کامل این صفت اخلاقی بودند.

شاید بتوان از موقعیتهای دشواری که ایشان با آن رو به رو شدند زمانی که مأمون این بزرگوار را به خراسان دعوت کرد، نام برد.

ایشان برای وداع خانه خدا به مکه رفتند لحظه جدایی آن حضرت از فرزندش امام محمدتقی(ع) بود که ایشان با دلی استوار و مطمئن به قضا و قدر الهی این مصیبت را تحمل کردند. شکیبایی و بردباری آن حضرت در دوره خلافت مأمون در برابر سیاستها مرموز و پشت پرده او به ویژه جریان ولایتعهدی درجه صبر و تحمل آن حضرت را برای ما آشکار می‌کند.

امام رضا(ع) در دوران زندگیشان و زندانی بودن پدر بزرگوارشان مکرر سعه صدر از خود نشان می دادند و مراقب اهل و عیال پدر ارجمندشان بودند. ایشان اهل حلم و شکیبایی بودند. در برابر افرادی که با ایشان ستیزه و نزاع داشتند حلم و صبر می ‌ورزیدند.

در برابر دهن بی احترامی های دیگران سعی می کردند سکوت کنند و در برابر بی احترامی ها خاموشی را انتخاب می‌کردند.

علم به زبانهای گوناگون و زبان حیوانات

امام رضا(ع) نسبت‏ به زبانهای گوناگون آگاهی داشت و با افراد دیگر کشورها با زبان مادری آنها سخن می‏گفت؛ بدون اینکه آن زبان را از کسی آموخته باشد.

یکی از یاران امام هشتم نقل می کند: "روزی با امام رضا(ع) در باغ ایشان بودیم که گنجشکی آمد و مقابل امام افتاد و فریاد می ‏زد و مضطرب بود و در این هنگام امام(ع) به من فرمود: آیا می دانی که این گنجشک چه می‏گوید؟ عرض کردم: خدا و رسول او و فرزند رسولش عالم ترند. ایشان فرمودند: او می ‏گوید ماری درون خانه است که می خواهد تخمهای مرا بخورد. امام

(ع) امر فرمودند تا بروم و آن مار را بکشم، من هم امر امام را اطاعت کردم و به خانه رفتم و مار را کشتم ."

شمس الشموس الگوی عبودیت و بندگی

امام علی بن موسی الرضا(ع) که ملقب به شمس الشموس است، در فضائل سرآمد آفرینش بود، در عبودیت و بندگی خدا از همگان پیشی گرفته بود، چه اینکه راز و رمز رسیدن به مقامات بلند الهی و کسب فضائل، در این امر نهفته است. از جمله اعمال امام رضا(ع) که موجب شده تا الگوی عبودیت و بندگی باشد، همنشینی با قرآن، سجده‏های طولانی، انس با نماز، بی رغبتی نسبت‏به دنیا، تواضع و فروتنی، بخششهای کریمانه و ... است.

همنشین قرآن

ابراهیم بن عباس می گوید: مأمون، امام رضا(ع) را با سئوال از هر چیزی مورد امتحان قرار می داد و امام(ع) پاسخ می گفتند و سخن و جوابهایشان و مثالهایی که بیان می فرمودند، همه برگرفته از قرآن بود.

سجده‏ های طولانی

یکی از کنیزان امام رضا(ع) می گوید: با تعدادی از کنیزان کوفه خریداری شده و به قصر مأمون منتقل شدیم، در آنجا گویی در بهشت ‏بودیم و از خوراکیها و آشامیدنیهای خوب بهره‏مند بودیم. پس از آن، مأمون مرا به امام رضا(ع) بخشید، هنگامی که به خانه امام(ع) رفتم، همه آن نعمتهای مادی را که در خانه مأمون داشتم از دست دادم. از آن پس، هر شب برای نماز شب بیدار می‏شدیم. وقتی به خانه او وارد شدم، گویی به بهشت جدید داخل شده‏ام.

ایشان همیشه نماز صبح را اول وقت می خواندند، به سجده می رفتند و تا طلوع خورشید سر از سجده برنمی ‏داشتند.

انس با نماز

اباصلت می ‏گوید: به سرخس‏ و خانه‏ای که امام رضا(ع) در آن محبوس شده بود رفتم و از دربان اجازه خواستم تا نزد امام بروم گفت: نمی توانی نزد او بروی. گفتم: چرا نمی توانم؟ او گفت: به خاطر اینکه امام در روز و شب هزار رکعت نماز می خواند و فقط یک ساعت در ابتدای روز و یک ساعت قبل از ظهر و ساعتی نیز به هنگام غروب خورشید نماز می‏خواند. او در این اوقات در سجده گاهش نشسته است و با پروردگار خویش مناجات می کند.

اباصلت می ‏گوید: از او خواستم که در این اوقات برایم اجازه ورود بگیرد و او نیز چنین کرد و بر امام(ع) وارد شدم، در حالی که در تفکر بود.

بی ‏رغبتی نسبت ‏به دنیا

امام علی بن موسی الرضا(ع) که با توجه به عزیمت ‏به خراسان و عهده داری مقام ولایت‏عهدی می توانست از تمام امکانات مادی و رفاه دنیوی برخوردار باشد، ذره‏ای حب دنیا و دلبستگی به آن را در حریم نفس خود وارد نمی ساخت.

تواضع و فروتنی

امام رضا(ع) با تمام آن فضائل و مقاماتی که داشتند، در نهایت تواضع و فروتنی با مردم معاشرت می ‏کردند و از آنجا که ایشان قسمتی از عمر شریف خویش را در مقام ولایت عهدی به سر می ‏بردند، این سیره عملی الگوی بسیار مطلوبی برای شیعیان، به ویژه عوامل حکومتی است.

بخششهای کریمانه

یعقوب بن اسحاق نوبختی می گوید: روزی مردی به نزد علی بن موسی الرضا(ع) آمد و گفت: به من به اندازه مردانگی ات مالی عطا کن. امام(ع) فرمودند: به این اندازه نمی‏توانم . آن مرد گفت: پس به اندازه مروت خودم عطا کن. امام(ع) فرمود: به این مقدار می ‏پذیرم، پس به غلام خود فرمود: به او دویست دینار عطا کن.

نحوه شهادت حضرت ثامن الحجج(ع)

در نحوه به شهادت حضرت ثامن الحجج(ع) نقل شده است که مأمون به یکی از خدمتکاران خویش دستور داده بود تا ناخنهای دستش را بلند نگه دارد و بعد به او دستور داد تا دست خود را به زهر مخصوصی آلوده کند و در بین ناخنهایش زهر قرار دهد و اناری را با دستان زهر‌آلودش دانه کند و او دستور مأمون را اجابت کرد.

مأمون نیز انار زهرآلود را خدمت حضرت گذارد و اصرار کرد که امام از آن انار تناول کنند. اما حضرت از خوردن امتناع فرمودند و مأمون اصرار می ورزید تا جایی که حضرت را تهدید به مرگ کرد و حضرت به جبر، قدری از آن انار مسموم را تناول فرمودند.

بعد از گذشت چند ساعت زهر اثر کرد و حال حضرت دگرگون شد و صبح روز بعد در سحرگاه 29 صفر سال 203 هجری قمری امام رضا(ع) به شهادت رسیدند.

نحوه تدفین پیکر مطهر حضرت رضا(ع)

به قدرت و اراده الهی امام جواد(ع) فرزند و امام بعد از آن حضرت به دور از چشم دشمنان، بدن مطهر ایشان را غسل داده و بر آن نماز گذاردند و پیکر پاک ایشان با مشایعت بسیاری از شیعیان و دوستداران آن حضرت در مشهد مقدس دفن شد و قرنهاست که مزار این امام بزرگوار مایه برکت و مباهات ایرانیان است.

مختصری از سخنان حکمت آمیز عالم آل محمد(ص)

هشتمین حجت سرمد امامت و ولایت، دریایی از معرفت و حکمت بودند و مختصری از سخنان ایشان که قطره ای از دریای حکمت امام(ع) است، مرور می شود:

امام رضا(ع) فرمودند: "دوست هر کس عقل اوست و دشمن هر کس جهل و نادانی و حماقت است".

"علم و دانش همانند گنجی می ماند که کلید آن سئوال است، پس بپرسید. خداوند شما را رحمت کند زیرا در این امر چهار طایفه دارای اجر هستند: 1- سؤال کننده 2- آموزنده 3- شنونده 4- پاسخ دهنده".

"مهرورزی و دوستی با مردم نصف عقل است".

"چیزی نیست که چشمانت آن را بنگرد مگر آنکه در آن پند و اندرزی است".

کسی قدم به حرم بی مدد نخواهد زد/ بدون واسطه دم از احد نخواهد زد

گدای کوی رضا(ع) شو که آن امام رئوف/ به سینه احدی دست رد نخواهد زد