حجت الاسلام محمدرضا ضمیری کارشناس علوم حدیثی و جامعه شناسی در مورد نقش اولیا و مربیان در تربیت دینی کودکان به خبرنگار مهر گفت: تربیت در واقع به معنای شکوفا کردن استعدادهای درونی افراد و رساندن آن قوای باطنی به فعلیت است که در عرصه های مختلف عقلی، اجتماعی، اخلاقی، دینی، جسمی و... می توان به آن پرداخت.
وی با بیان اینکه امروز در مقوله تربیت دینی وضع مطلوبی نداریم، افزود: البته رسانه ها و مساجد تلاشهایی در این خصوص دارند اما احساس می شود خانواده ها حساسیت کافی را در تربیت دینی ندارند شاید یکی از دلایل این بی توجهی مشکلات خانوادگی و پرداختن به امور اقتصادی باشد.
این کارشناس علوم حدیثی و جامعه شناسی تصریح کرد: در امر تربیت در حوزه جامعه شناسی بحثی با عنوان "جامعه پذیری" داریم که این جامعه پذیری چهار کارگزار خانواده، مدرسه، همسالان و رسانه را شامل می شود. در مسئله تربیت نقش خانواده نسبت به دیگر کارگزاران پررنگ تر است چون از ابتدا فرد در خانواده چشم گشوده و بزرگ شده است.
تبعات منفی کم توجهی به تربیت دینی کودکان
وی به تبعات منفی کم توجهی به مقوله تربیت دینی اشاره کرد و یادآور شد: اگر در زمینه تربیت دینی غفلت صورت گیرد بچه ها نمی توانند به هنجارها و ارزشهای دینی پایبند باشند لذا می بینید که در یک خانواده مذهبی فرزند، پایبند به احکام شرعی نیست.
حجت الاسلام ضمیری افزود: ضمن اینکه در بحث کجروی ها و انحرافات اجتماعی تأثیر این کم توجهی به مقوله تربیت دینی را می بینیم. وقتی نوجوانی جامعه پذیر نشده و درست تربیت نشود هنگام ورود به عرصه اجتماعی که کنترلهای خانوادگی ضعیف است، زمینه کجروی نوجوان و جوان بیشتر می شود و ممکن است به خیلی از بزهکاری ها روی آورد که نه تنها موجب مشکلاتی برای خانواده می شود بلکه تکامل خود فرد را نیز دچار مشکل می کند و این فرد نمی تواند به سعادت خود در جامعه دست یابد.
راهکارهای تقویت باورهای دینی کودکان و نوجوانان
وی با ارائه راهکارهایی در زمینه تقویت باورهای دینی کودکان تأکید کرد: یکی از این روشها، دعوت عملی به ارزشهاست؛ در روایات آمده دعوت کردن دیگران به ارزشهای اخلاقی و دینی از راه غیرزبانی و از طریق رفتارهای والدین است.
این پژوهشگر و جامعه شناس بر ارائه الگوهای مفید به بچه ها تأکید کرد و افزود: رسانه و خانواده سعی کنند با شیوه های مختلف الگوهای مفید را که هم در تربیت دینی و هم در عرصه اجتماعی و زندگی خود الگو هستند را به کودکان و نوجوانان معرفی کنند. علاوه بر این "نقد ناهنجاری ها و الگوهای منفی" یکی دیگر از روشهای تربیتی است؛ برخی مواقع باید غیرمستقیم رفتارها و مدلهای زندگی اشتباه را به بچه ها نشان داد.
ضمیری، تشویق و تنبیه مناسب را نیز مورد اشاره قرار داد و افزود: ما انسانها به خاطر محرک و پاسخهایی که داریم معمولا اگر تشویق یا تنبیه شویم پاسخ مناسبتری به این تحرکها می دهیم ؛ امیرالمؤمنین(ع) فرمود: نباید نزد شما انسان نیکوکار با انسان نادرست یکسان باشد. همین که نزد دیگران بچه ای را که اهل رعایت ارزشهای دینی و اخلاقی است تشویق کنیم کافی است و یا با دادن هدیه ای او را تشویق کنیم موجب تقویت رفتارهای درست می شود. در تنبیه نیز منظور کتک زدن نیست بلکه با رفتارهای سنگین بچه ها را متوجه اشتباهشان کنیم.
تأثیر مخرب تربیت نادرست در دین گریزی کودکان و نوجوانان
وی برخی رفتارها را موجب دین گریزی بچه ها عنوان کرد و گفت: برخی مواقع ما والدین و مربیان آنقدر اجبار را چاشنی کار می کنیم که موجب دلزدگی می شود. بهترین کار در این مسیر اعتدال در رفتار است، لازم نیست کودکان را به مستحبات و مکروهات ترغیب کنیم بلکه همین واجبات کافی است چون واجبات و محرمات نقش کلیدی دارند و کسی که مقید به نماز شد واجبات دیگر را راحت تر انجام می دهد.
این استاد دانشگاه بر اصل اعتدال و تدریج در زمینه تربیت تأکید کرد و گفت: اسلام هم آرام آرام احکامش را عنوان کرد، مثلا مسئله حرمت شراب خواری طی چهار مرحله اتفاق افتاد تا افرادی که عادت به این امر داشتند کم کم آن را کنار بگذارند. پس باید آرام آرام تکالیف و مسئولیتها را برای کودکان و نوجوانان تعریف کنیم و در هر مرحله ای نیز در آن تشویق وجود داشته باشد.
تعارض نهادهای جامعه پذیر در عدم موفقیت تربیت دینی مؤثر است
وی عزم جمعی را در تربیت دینی موفق بسیار مؤثر خواند و یادآور شد: گاهی دیده می شود خانواده در حوزه ارزشهای اخلاقی و دینی خوب عمل می کند اما مدرسه تضعیف می کند یا بالعکس یا این دو خوب عمل می کنند اما رسانه تضعیف می کند. یعنی در اینجا تعارض نهادهای جامعه پذیر را می توان دید. اما اگر یک هماهنگی کلی میان خانواده، رسانه، گروه همسالان و مدرسه وجود داشته باشد در تربیت دینی موفق خواهیم بود.
وی در پاسخ به این سؤال که نوع تربیت دینی کودکان تا چه حد در میزان گرایش آنها به محافل معنویت گرا مؤثر است، تأکید کرد: امروز معنویتهای کاذب یکی از آسیبهای جدی اجتماعی است که انحرافات رفتاری و اخلاقی زیادی را ایجاد کرده است؛ گرایش به معنویت یک حس طبیعی در درون آدمی است و نمی توان آن را با پول، تفریح، درس خواندن و... جبران کرد و باید به هر چیزی سر جای خویش پرداخت.
حس معنوی در کودکان هدایت شود
این پژوهشگر جامعه شناسی و علوم حدیثی تأکید کرد: باید در خانواده ها برای حس معنویت گرایی برنامه ریزی وجود داشته باشد. انسان دوست دارد با کسی سخن بگوید و اگر ما این حس را به سمت دعا، زیارت، توسل و در قالبهای مناسب و مشروع که برای بچه ها نیز جذابیت و زیبایی دارد هدایت کنیم، بچه ها به سمت مسائل دیگر منحرف نمی شوند.
وی معرفی عرفان اسلامی ناب را مانع جذب نوجوانان و جوانان به محافل انحرافی معنوی دانست و افزود: امروز نویسندگان ما باید مباحث عرفانی را به زبانی در حد نوجوان و جوان پسند تکثیر کنند اما متأسفانه متون عرفانی ما حاوی مطالب سنگین فلسفی یا اصطلاحات سنگین هستند که جز افراد حوزوی و دانشگاهی در سطح بالا نمی توانند از آنها استفاده کنند و باید یکسری کتابهای عرفان اسلامی با زبان ساده برای جوانان داشته باشیم.
حجت الاسلام ضمیری بر واکسینه کردن جوانان در مقابل انحرافات اخلاقی تأکید کرد و افزود: باید به نوجوان و جوان عرفانهای کاذب را شناساند و ضررهای آن را نشان داد و آنها را نسبت به اهداف پشت پرده این محافل آگاه کرد که خوشبختانه تلویزیون با نشان دادن مستندهایی از این محافل به روشنگری می پردازد اما نقش خانواده و مدرسه را نباید فراموش کرد.
نظر شما