سینمای دینی ترکیب حقیقت، معنا و نشانه است

به گزارش خبرنگار مهر، نخستین نشست تخصصی نسبت دین و سینما شب گذشته 29 مهر ماه با حضور اساتید دینی و سینمایی، در سالن شماره دو هتل پردیسان محل گردهمائی فیلم سازان، خبرنگاران و هنرمندان جشنواره برگزار شد. در این جلسه که تا پاسی از شب ادامه داشت، حجت الاسلام محمودی، حجت الاسلام ریاحی، دکتر فیاض، احمد میراحسان و سید محمد حسینی حضور داشتند.

در ابتدای این نشست حجت الاسلام محمودی روایات و تمثیل‌هایی را درباره اهمیت فلسفه الهی و درک آن بیان کرد و افزود: بخشی از دین به فیض برمی‌گردد. در این حوزه برخی مکتب و برخی محضر دیده‌اند. اگر بنا بود این جشنواره فقط به طرح مسائل نظری بگذرد، می‌توانستیم مراسم را در تهران برگزار کنیم. اما دلیل آنکه این جشنواره تحت عنوان جشنواره دینی در مشهد برگزار می‌شود، همان تفاوت میان مکتب و محضر است.

وی ادامه داد: چه بسا انسان‌های دینی که سال‌ها مکتب دیده‌اند، اما بهره‌ای از دین نبرده‌اند. متاسفانه هنوز برخی مواقع می‌بینم که مفاهیم دینی به درستی مطرح نمی‌شوند و هنوز درک نکرده‌ایم که دین یک صفت و یک وصف فارغ از ملیت و قومیت است. اگر هنوز بر سر تعریف سینمای دینی بحث می‌شود، دلیلش این است که هنوز شفاف سازی نشده است.

وی تاکید کرد: تا کسی دین را به خوبی نشناسد، نمی‌تواند سینمای دینی را تعریف کند و کسی می‌تواند تعریف درستی از این سینما داشته باشد که دین و سینما را به خوبی بشناسد.

در ادامه نشست نوبت به ابراهیم فیاض، استاد دانشگاه رسید. او نیز در ادامه صحبت‌های مطرح شده گفت: وقتی صحبت از سینمای دینی می‌شود بحث گسترده‌ای پیش می‌آید، اما من اگر بخواهم سینمای دینی را در یک تعریف خلاصه کنم معتقدم سینمایی که حقیقت، معنا و نشانه را باهم جمع کرده است.

فیاض ادامه داد: مبنای سینمای دینی ذکر و یادآوری است، پس سینمای دینی نشانه‌ای حاکی از حقیقت است و ایجاد غفلت هم نمی‌کند که البته این مسئله خیلی عمومیت دارد. من حتی در برخی موارد درباره برخی فیلم فارسی‌ها هم نمی‌توانم بگویم ایجاد غفلت می‌کند و شاید به نوعی بتوان گفت که در بعضی از این آثار نیز به نوعی فیلم دینی محسوب می شوند.

 حجت الاسلام محمودی در ادامه عنوان کرد: روایات و منابع اسلامی این موضوع را مطرح می‌کنند که دین سه ضلع دارد، باورها و اعتقادات که به نام حقیقت شناخته می شوند. اخلاقیات که به معنای فضیلت است و اعمال و عبادات که به معنای رفتارها و شعائر دینی است.

وی گفت: ژانری که خرافه را ترویج دهد، مثل بسیاری از فیلم‌های هالیوودی که براساس تخیل و توهم ساخته می شوند و هیچ حقیقتی را ارائه نمی دهند، ضد دین هستند و هرفیلمی که حقیقت را توضیح دهد و گرایش به حقیقت و فضیلت را ترویج کند فیلم دینی است. البته الزاما نباید المان‌های دینی داشته باشد. مثل فیلم‌های میرکریمی و فرهادی که بدون آنکه المان‌های عبادی و ظاهری مثل مسجد یا نماز یا هرکدام از شعائر دیگر را داشته باشد به حقیقت و فضایل اخلاقی گرایش دارد.

حجت الاسلام محمودی در ادامه توضیح داد: فیلم هایی که انسان را به سمت بندگی، عبادت و رفتارهای دینی هدایت کند، نیز دینی محسوب می شود. اما فیلم هایی که فضیلت دینی، حجاب، عبادت ودیگر مسائل را تحقیر می‌کنند، مثل آنچه که این روزها به وفور می‌بینیم متاسفانه ضد دین هستند.

حجت الاسلام ریاحی نیز در ادامه بیان کرد: من به طور کلی هنر را  به دو دسته تقسیم می‌کنم، هنری که با اهداف و آرمان‌هایی که مورد اعتقاد ما است مخالفت دارد و هنری که مخالفتی با آرمان‌های ما ندارد. این بخش دوم خود به دو دسته تقسیم می‌شود، هنری که موافقت جدی دارد و به نوعی مبلغ ما است و هنری که خیلی جدی به این مسئله نمی‌پردازد و شکل مبلغ ندارد.

وی ادامه داد: دیدگاه اسلام نسبت به این سه دسته مشخص است، دسته اول را منع می‌کند و در رابطه با دو نوع دیگر اسلام نظر مثبت دارد. اما در مورد دسته دوم نیز این گونه است که آن را هنر متعالی می‌نامند که همان هنر دینی اسلامی است.

ریاحی افزود: وقتی ما از دین صحبت می‌کنیم طبیعی است که منظورمان از نوع اسلامی است، اما نکته‌ای که اینجا اهمیت دارد این است که برای طراحی یک مسئله دینی باید شکل آن، مقدمات آن و همه مسائلی که منجر به شکل‌گیری آن می‌شود مورد توجه قرار گیرد. فقط هنر خوب مهم نیست، بلکه ابزار رسیدن به آن نیز باید مورد اهمیت باشد.