دشتهای شرق کشور در انتظار باران/ خشکسالی همچنان می تازد

به گزارش خبرنگار مهر، مردم استانهای مختلف کشور این روزها شاهد بارش باران و برف هستند و با آغاز سال آبی جدید موج بارندگی ها در برخی از استانهای کشور آغاز شده است اما این ابرها در استانهای شرقی کشور نمی بارند.

قصه کاهش بارندگی در استانهای شرقی داستان تلخی است که از یک دهه پیش شروع شده و همچنان ادامه دارد و هم اکنون به بحرانی ترین دوران خود رسیده است.

در اکثر استانهای شرقی که بیشترین و گسترده ترین عرصه های بیابانی و خشک کشور را نیز در برگرفته اند متوسط بارندگی به شدت کاهش یافته است با این وجود حتی متوسط بلند مدت بارندگی در حالت عادی در این استانها از مناطق دیگر کشور بسیار کمتر است و در حقیقت جزو مناطق کم باران محسوب می شود که حتی یک قطره آب در برخی از دشتهای این استانها حکم کیمیا دارد.

خسارات ناشی از خشکسالی در بخشهای مختلف این استانها امروز بیش از گذشته نمایان شده است بطوریکه کشاورزی که شغل اصلی و عمده این استانها به خصوص در مناطق روستا نشین است با چالش مواجه شده است.

کاهش شدید سطح آبهای زیر زمینی در دشتهای شرق کشور/ استانهایی که رکورد خشکسالی را شکستند

کاهش شدید سطح آبهای زیر زمینی و خطر فرونشست دشتها به دلیل تخریب تدریجی منابع آب زیر زمینی پدیده ای است که در اغلب استانهای شرقی مسئله ای رایج است.

سطح آب در بسیاری از دشتها کاهش یافته و در نتیجه منابع آبی از جمله چاهها، قنوات و رودخانه ها با کمبود آب شدید مواجه هستند که در نهایت در اغلب این استانها موجب بروز خسارات میلیاردی به بخش کشاورزی شده اند.

از سوی دیگر بخش صنعت و تامین آب شرب نیز از این پدیده متاثر شده اند بطوریکه هر روز بر تعداد روستاهایی که به وسیله تانکر آبرسانی سیار می شوند افزوده می شود نکته جالب اینکه در برخی مناطق مرزی ایران و افغانستان به خصوص در خراسان جنوبی  آب شرب به صورت بسته بندی بین مردم توزیع می شود.

کشاورزی مهمترین عامل هدر رفت آب/ 70 درصد آب در بخش کشاورزی هدر می رود

از سوی دیگر عدم توجه به توسعه آبیاری مکانیزه در اکثر این استانها منابع موجود در دسترس را نیز در معرض خطر قرار داده است طبق آمار بیشترین مصرف آب در بخش کشاورزی روی می دهد بطوریکه بالغ بر 90 درصد آب استحصالی در بخش کشاورزی استفاده می شود و در این میان به دلیل تداوم استفاده از روشهای سنتی در آبیاری بیش از 70 درصد آب در این بخش یا جذب زمین می شود و یا به دلیل تبخیر از بین می رود.

با وجود اقدامات انجام شده در بخش استحصال آبهای سطحی فرسایش زمین به دلیل دخالتهای انسانی، تغییر مسیر رودخانه های فصلی و تغییرات چشمگیر زیست محیطی و بارندگی در برخی مناطق که در گذشته کم باران بود و کمبود باراش در مناطق پر باران موجب بروز اختلال در جمع آوری آبهای سطحی نیز شده است به گونه ای که بخش قابل توجهی از بارندگی های محدود که اکثرا در خارج از فصل باران نیز روی می دهد موجب بروز سیلاب و خسارات شدید به بخشهای زیر بنایی از جمله کشاورزی می شود این پدیده در فصل تابستان سال جاری به خصوص در استانهای سیستان و بلوچستان، کرمان و خراسان رضوی به خوبی نمایان بود.

در برخی استانها نیز عدم برنامه ریزی مناسب و ساخت سد بر روی رودخانه های دائمی و سیل آبی موجب شده است این آب در نهایت راهی جز بیابان نداشته باشد و درنهایت هدر رود.

افزایش مهاجرت روستائیان به شهرهای بزرگ شرق کشور

هر چند در برخی استانهای شرقی طی سال گذشته شاهد افزایش متوسط بارندگی کوتاه مدت در مقایسه با سالهای قبل بودیم اما همچنان متوسط بلند مدت بارندگی در این بخش از کشور پائین است نکته جالب اینکه در برخی استانها از جمله یزد وضعیت طی سال گذشته وخیم تر نیز شده است بطوریکه گفته می شود خشکسالی سال گذشته این استان طی یکصد سال اخیر بی سابقه بوده است.

این کاهش بارندگی در اکثر استانها موجب افزایش روند مهاجرت روستا به شهر نیز شده است که درنهایت نیز عواقبی جز حاشیه نشینی در شهرها و بیکاری به همراه نداشته بهترین گواه این مسئله نیز مقایسه میزان مهاجرتهای سالهای اخیر با گذشته است بطوریکه در اکثر مراکز این استانها موج مهاجرت و حاشیه نشینی شاهد افزایش چشمگیری بوده است.

افزایش ریزگردها با منشاء داخلی در شرق کشور

از سوی دیگر خشکسالی تبعات جدیدی نیز در شرق کشور به جای گذاشته است که طی سالهای اخیر به خوبی خود را نمایان کرده است، روزگاری بحث طوفانهای شن مختص برخی مناطق سیستان بود اما هم اکنون بحث طوفان های شن و ریز گردها با منشاء داخلی در شرق کشور هم اکنون به واقعیتی انکار ناپدیر تبدیل شده است که به خصوص استانهای یزد و کرمان و خراسان جنوبی را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است.

هر چند همچنان صرفه جویی و مدیریت مصرف آب به عنوان مهمترین گزینه مقابله با خشکسالی در این استانها از سوی مسئولان مطرح می شود اما باید یادآور شد که تنها کمتر از 10 درصد آب استحصالی در بخش صنعت و شرب استفاده می شود و بخش قابل توجهی از آبهای موجود در بخش کشاورزی در حال هدر رفت است و سیاستهای و برنامه ریزی دولت در خصوص افزایش آبیاری مکانیزه باید به مهمترین سیاست برای مقابله با خشکسالی در کنار صرفه جویی در بخشهای دیگر مطرح شود.

کشتهای جایگزین و تغییر الگوی کشت، جایگزینی صنعت با کشاورزی در برخی مناطق که دیگر بازدهی کشاورزی ندارند نیز از جمله راهکارهایی است که کارشناسان برای رونق اقتصاد مناطق کم باران پیشنهاد می کنند.

از سوی دیگر مسئولان به خصوص در سفرهای استانی همچنان وعده طرحهای انتقال آب را می دهند که می توان به انتقال آب از حوزه های آبخیز غرب کشور به شرق، انتقال آب خلیج فارس و دریای  عمان برای افزایش کشاورزی، انتقال آب از کشورهای شمالی اشاره کرد که اکثرا در حد مطالعه بوده است و تاکنون جامه عمل نپوشیده اند.

آسمان خراسان رضوی نمی بارد

خراسان رضوی یکی از استانهایی است که طبق آمار همچنان با روند نزولی بارندگی مواجه است و در سال جاری طبق آخرین آمار بارندگی در مقایسه با سال قبل 24 درصد کاهش داشته است.

خشکسالی در این استان که یکی از مهمترین قطبهای کشاورزی و صنعتی کشور نیز محسوب می شود طی دهه اخیر هزار و 500 میلیارد تومان خسارت در بخش های مختلف این استان وارد شده است.

هم اکنون در این استان 600 روستا در معرض کم آبی قرار دارند و این امر اقتصاد روستا به شهر را در معرض خطر قرار داده است و موجب افزایش مهاجرتها به شهرهای بزرگ و کاهش تولید در روستاها شده است.