به گزارش خبرگزاري مهر ، گل بعد از اينكه در اوائل هفته جاري بطور مفصل مسائل فيمابين تل آويو - آنكارا را با مقامات رژيم اسرائيل مورد مذاكره و حل وفصل قرار داد تلاش خود را براي ايفاي نقشي بزرگتر كشورش در زمينه روند صلح و بخصوص ميانجيگري آغاز كرد.
گرچه بسياري عقيده دارند كه مشكلاتي كه بين تركيه و اسرائيل بروز كرد، بر سر ديدگاه و نگرشهاي حزب حاكم بر تركيه يعني حزب "عدالت وتوسعه" و بروزفضاي جديد سياسي حاكم براين كشور بود ليكن اين نكته را نبايد ازنظر دور داشت كه رجب طيب اردوغان نخست وزير تركيه كه از اين حزب مي باشد تجربه شكست سلف خود يعني "نجم الدين اربكان" را پشت سر خود داشت و به هيچ وجه كسي نبود كه با طرح مسائل جنجال بر انگيز و انتقادهاي گزنده از اسرائيل، دشمني و خصومت ژنرالهاي تركيه را براي خود فراهم كند.
لذا مي توان چنين عنوان كرد كه دشمني تركيه نه صرفاً به خاطر اقدامات غيرانساني اسرائيل ويا به تعبير بهتر، آنچه كه اردوغان حمله اسرائيل را به اردوگاه رفح در جنوب غزه آن را "دولت تروريستي" خواند بود بلكه مساله اي بود كه مربوط به هزينه ها و فرصتهاي دو طرف در تعامل با همديگر مربوط مي شد.
در اين بين اسرائيل سعي داشت در روند تعاملات خود با تركيه ازتئوري "مجموعه بازي صفر" استفاده كند تئوري كه يك طرف بازنده و طرف ديگر برنده و برد دو طرف امري غيرممكن است و اين مساله چندان خوشايند تركيه نبود. بدين سان كه امتيازات گسترده اي كه اسرائيل در زمينه هاي اقتصادي، نظامي، امنيتي و حتي جاسوسي(بويژه در زمينه احداث پايگاههاي جاسوسي در مرزهاي ايران) ازتركيه بدست آورده بود نمي توانست همسان با آن امتيازاتي باشد كه آن رژيم به تركيه مي دهد و اين مساله باعث خشم و ناراحتي تركيه بود، لذا ورود تركيه به گفتگوهاي صلح كمي مي تواند آلام اين كشور جوياي نقش را تسكين دهد.
در اين بين اسرائيل به سرعت به علاقه و كشش موجود در نهادهاي قدرت در تركيه پي برد و متوجه اشتياق فراوان آنها براي ايفاي نقشي بزرگتر در تحولات خاورميانه شد و درسفر اخير گل زماني كه با پيشنهاد وي در زمينه ميانجيگري در روند صلح بين فلسطينيان و اسرائيل روبرو شد پيش بيني هاي خود را به واقعيت نزديكتر احساس كرد.
گرچه تركيه در طول چند سال گذشته هميشه درصدد بودتا در روند صلح خاورميانه نقشي بزرگتر را ايفا كند ليكن در اين روند موانع بر سر راه آن كشور وجود داشته است اين موانع عبات بودند از:
* آمريكا به عنوان ميانجي اصلي ، به اردن و مصر به عنوان دو كشور خط مقدم بيش از تركيه اعتماد داشت.
*تركيه كشوري نامتجانس وغيرعرب بود و ممكن بود اين مساله از سوي طرف فلسطيني مورد استقبال قرار نگيرد.
*تركيه در بعضي از دوره ها بويژه در دوره هاي طولاني كه لائيكها در آن كشوربرسر قدرت بودند به اسرائيل نزديكي بيشتري داشت و اين مساله مي توانست مشكلاتي را در روند صلح ايجاد كند.
*تركيه به عنوان كشوري كه دور از كانون درگيري هاست مي توانست از سوي دو كشور مصر و اردن كه مورد اعتماد آمريكا بودند و بخش اعظمي از آواره ها نيز دراردن حضور دارند مورد مخالفت قرار گيرد.
حال تحولات جاري نشان از اين امر دارد كه تركيه سعي در جلب رضايت طرفها براي ميانجيگري دارد و براي اين كار در دو حوزه داخلي و خارجي دست به اين اقدام زده است.
در حوزه داخلي ، با سفر اخير عبدالله گل اين مساله با دو طرف درگير مورد مذاكره قرار گرفته است و به نظر مي رسد كه زمينه هاي اين همكاري رو به سمتي است كه به مرحله عملياتي نزديك مي شود.
در اين حوزه با توجه به موقعيت تركيه كه با هردو طرف رابطه دارد و مي تواند چنين ادعا كند كه برد هر دو طرف را با عنايت به اينكه اسرائيل يك همپيمان سياسي و امنيتي و فلسطين به عنوان هم پيماني ديني و تاريخي خواهان است، ورود تركيه را از دو منظر اسرائيلي و فلسطيني مورد بررسي قرار مي دهيم:
الف) ميانجيگري تركيه و همراهي اسرائيل:
يكي از مواردي كه اين ميانجيگري را تسريع مي بخشد تمايل اسرائيل براي دخالت تركيه و حل اين مساله است. به نظر مي رسد به نتيجه نرسيدن گفتگوهاي صلح بين اسرائيل و فلسطين بدون درنظر گرفتن كارشكني هاي موجود و اينكه كدام طرف در اين امر قصور مي كند اسرائيل را به فكر جستجوي يك ميانجي جديد و كم رنگ كردن نقش ميانجي هاي سنتي يعني اردن و مصر انداخته است و پيشنهاد ميانجيگري از سوي تركيه را گرچه به عنوان يك لطف در حق شريك استراتژيك خود اما در واقع به عنوان يك تحول اساسي در بحث ميانجيگري پذيرفت.
موشه كاتساف رييس رژيم اسرائيل روز سه شنبه در نشستي در تل آويو در پاسخ به اين اظهار نظر گل كه گفته بود تركيه مي تواند در مذاكرات با سوريه و همچنين با فلسطين مداخله كند به عبدالله گل وزير امور خارجه تركيه پاسخ داد : اگر تركيه فلسطيني ها را متقاعد كند كه حملات تروريستي خود را متوقف كنند، مي تواند در روند صلح اسراييل و فلسطين ميانجي گري كند.
ب) ميانجيگري تركيه و همراهي طرف فلسطيني:
از ديگر شرايطي كه بايد تركيه را براي ورود به ايفاي نقشي اساسي و ميانجيگري در زمينه صلح خاورميانه آماده كند موافقت طرف فلسطيني با اين امر مي باشد براي اين منظور و براي از بين بردن كوچكترين مقاومت از سوي طرف فلسطيني - كه عمدتاً بعد از مرگ عرفات عناصري از ناسيوناليست هاي عرب نيز در آن قدرت گرفتند- تركيه خيز و جهش خود را به عنوان يك دولت غيرعرب اما مسلمان از مدتها پيش زماني كه گل طي اطلاعيه اي در در اوائل ماه مرداد اعلام كرد: درقالب ارتباطات تاريخي بين مردم تركيه و فلسطين و در چهارچوب كمك به مردم فلسطين، تركيه غذا و تجهيزات داروئي به مبلغ يك ميليون دلار ، به آن كشور كمك مي كند آغاز كرد.
همچنين براي تكميل اين روند گل در سفر اخير خود به فلسطين با حضور درجمع نمايندگان مجلس قانونگذاري گفت: ما درتمام زمينه ها تاريخ مشتركي داريم همانطور كه رابطه سياسي ما بدورازهرگونه اختلاف با رهبري تشكيلات خودگردان فلسطين است بنابراين ما درتركيه اهتمام زيادي را براي گسترش روابط سياسي خود با فلسطين مي دهيم .
در حوزه خارجي:
ميانجيگري تركيه و طرفهاي بيروني:
براي اين منظور تركيه مجبور است با طرفهاي خارجي درگير درگفتگوهاي صلح نيزمذاكره كند و گل اخيراً براي پيشبرد اين روند در خارج از حيطه طرفهاي اصلي، شروع به رايزني و مذاكره با سوريه و مصر كرده است.
گل وزيرخارجه تركيه در ديداري كوتاه با احمد عبدالغيط و فاروق الشرع همتايان مصري و سوري خود در صدد آماده كردن زمينه هاي اين امر مي باشد و در اين راه مصر به عنوان يكي از طرفهاي مهم تمايل خود را درراستاي احياء روند صلح، نقشه راه و ميانجيگري تركيه اعلام كرده است و به نظر مي رسد سوريه نيز با استفاده از نيازتركيه براي همراهي آن كشور مشكلات خود با تركيه را در اين قالب طرح و در صدد حل آن بر آيد.
نتيجه گيري:
گرچه تركيه سعي كرده است با چند مانور سياسي در صحنه بين المللي در تعاملات موجود در سطح منطقه از شريك و يا شركاء خود در امتيازاتي بگيرد ليكن هنوز رابطه اين كشوردررابطه با اسرائيل به مجموعه بازي صفر نزديك است بدين معني كه دريافت امتياز ساخت بخشي از فرودگاه بن گورين كه در گذشته به تركيه داده شد و يا اعطاي نقش احتمالي ميانجي صلح با اين كشورو يا برگزاري مانور مشترك نظامي بين آن كشور، آمريكا و اسرائيل كه قرار است در اواسط ژانويه برگزار شود نمي تواند تعادلي بين امتيازاتي كه اسرائيل ازتركيه طلب كرده و تاكنون بخش اعظمي از آن را نيز بدست آورده ، برقرار كند.
ضمن اينكه هنوز اختلاف عمده اي بين اسرائيل و تركيه بر سر مناطق كرد نشين در شمال عراق و فعاليتهاي موساد در آنجا براي آموزش رزمندگان كرد وجود دارد كه هنوز اين مساله كاملاً حل و فصل نگرديده است و به نظر مي رسد اگر تركيه در مساله عراق با حمله نظامي آمريكا به عراق توافق مي كرد كسب چنين امتيازاتي از جمله ميانجيگري در صلح خاورميانه مي توانست پيش پرداخت هداياي آمريكا براي همكاري تركيه تلقي شود نه به عنوان آخرين ميزان پرداختي امتياز از سوي اسرائيل به تركيه!
نظر شما