صدام گفت رزمندگان ایران پسران فولاد هستند

به گزارش خبرنگار مهر، برنامه "مجله تئاتر" که از شنبه به مناسبت برگزاری جشنواره تئاتر دفاع مقدس هر شب به روی آنتن می‌رود، شامگاه گذشته 30 آبان میزبان علیرضا نادری نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتر بود.

نادری در این برنامه که با اجرای منوچهر اکبرلو به روی شبکه چهارم رفت، با اشاره به آسیب‌هایی که ترکیب وصفی تئاتر دفاع مقدس به تئاتر ایران وارده کرد، اظهار کرد: با مقدس بودن دفاع ایران در برابر جنگ تحمیلی عراق مطلقا مسئله‌ای ندارم. تنها می‌خواهم این نکته را بررسی کنم که چطور ایده تئاتر دفاع مقدس به ماده تبدیل شد و چه نتایج مخربی در ایران داشت.

وی افزود: مدیران فرهنگی ایران به عنوان فرمانده ماموریتی به عهده فرماندارشان گذاشته‌اند که از عهده آنها‌ برنیامده است. زمانی که امام خمینی (ره) به عنوان عارف مجتهد جامع الشرایط شیعه به صراحت درباره جبهه رفته‌ها گفت اینها‌ یک شبکه ره صد ساله را رفته‌اند، برای فرماندهان و بزرگان قوم به اتفاق مهمی که توسط اسطوره‌های ملی و مذهبی رخ می‌داد اثبات شد و در این اصناف تئوری‌هایی به ذهن برخی سرریز کرد.

این نمایشنامه‌نویس تصریح کرد: تا زمانی که در ایران جنگ بود نمایش‌هایی در تهران، شهرها و جبهه‌ها اجرا می‌شد که مورد استقبال مردم قرار می‌گرفت، اما زمانی که ابتدا تعبیر جنگ حق علیه باطل و بعدتر دفاع مقدس برای آن مورد استفاده قرار گرفت، مدیران دستورالعمل دادند که درباره این اتفاق عجیب عرفانی مذهبی اثر بنویسید و شرایط تغییر کرد.

وی ادامه داد: اگر طرز فکری که از سوی فرماندهان بالا به مدیران درجه دو و سه سرزیر کرد، درست به ماده تبدیل می‌شد شاید می‌شد امروز از تئاتر دفاع مقدس به عنوان هویت گمشده فرهنگ امروز یاد کرد. اما باید در نظر داشت انقلابی صورت گرفت که طی آن افرادی که نه آموزش دیده بودند و نه چیزی از مدیریت می‌دانستند در جایگاه‌های مختلفی چون مهندس، دانشجو یا فرصت طلب سررشته دار فرهنگ شدند و بعد از این اتفاقاتی افتاد.

نادری با اشاره به هنرمندانی که پس از این برای تولید آثار مقابل دفتر مدیران صف کشیدند، تاکید کرد: متاسفانه در حالی که 22 سال از آخرین روز جنگ می‌گذرد هنوز 10 صفحه صورت جلسه درباره تعریف مفهوم تئاتر دفاع مقدس وجود ندارد. به قول سیدجمال الدین اسدآبادی صنعتی که ما در آن پیشرفت کرده‌ایم حرف است و درباره تئاتر دفاع مقدس هم تنها حرف زده‌اند.

کارگردان با سابقه تئاتر با بیان اینکه برتولت برشت مارکسیست بوده و او و پیروانش در فکر فریفتن مخاطب در تالارهای تاریک نمایش بوده‌اند، گفت: ‌روش، متد، بازیگری و نحوه اجرای چنین نمایش‌هایی در صفحات کاغذ دیده می‌شود و مدون شده است. اما مدیران تنبل فرهنگی ایران به جای اینکه مفهوم مدنظر خود درباره تئاتر دفاع مقدس را روشن و به ماده تبدیل کنند و به صورتی قابل اندازه‌گیری ارائه‌اش دهند تنها از آن به عنوان چماقی بر سر هنرمندان استفاده کردند که نتوانند کار کنند.

وی با اشاره به عباراتی چون این تئاتر دفاع مقدس نیست، تئاتر جنگ است و... که از سوی مدیران در نقد آثار ارائه می‌شود، تصریح کرد: آثار هنرمندانی که هیچ ساعت کار فکری بر روی جنگ انجام نداده‌اند به همین ترتیب پس فرستاده می‌شد و طبیعی است نتیجه ناامیدی نفرات اول و دوم صف هنرمندان باقی ماندن نفر بیستم است که تنها به فکر نان خوردن است و می‌پرسد چه کنم که راضی باشید؟ می‌گویند چفیه و فانوسقه می‌دانی چیست؟!

نادری ادامه داد: و اینطور می‌شود که آثاری کلیشه‌ای به روی صحنه می‌روند که به آنها افتخار می‌کنیم! در واقع از زمانی که طرز فکر نامبرده مطرح شد هنرمندان با دایره ذهنی و جهان مخیلشان آثاری ارائه می‌دهند که مدیر تئاتری ما نمی‌داند چه می‌خواهد تنها می‌داند این آثار نیست!

تئاتر دفاع مقدس هنوز جریان نشده است

وی با تصریح اینکه فعالیت امروز هنرمندانی چون او دستاورد مدیران نیست و او حتی پیش از تشکیل بنیاد حفظ آثار، درباره جنگ می‌نوشته است، اظهار کرد: این تئاتر جز جشنواره نیست. تئاتر دفاع مقدس هنوز به یک جریان تبدیل نشده و منشا آن یک جنگ بزرگ هشت ساله است که هنوز ماده آن شکل نگرفته است.

نادری با اشاره به برگزیده شدن یکی از نمایشنامه‌هایش به عنوان کتاب سال دفاع مقدس گفت:‌‌ آثاری که زمانی به رسمیت شناخته نمی‌شدند اکنون جایزه می‌گیرند و این اثبات به نتیجه نرسیدن دیدگاهی است که درباره آثار دفاع مقدس وجود داشت. باید بگذارند همه آرام آرام لااقل به نتیجه‌ای درباره جنگ برسند که دشمنان ما به آن اعتقاد داشتند. نه اینکه بگوییم دفاع مقدس جنگ سبیلوها با ریشوها است.

وی به خاطره‌ای که ملک حسین برای پسرش ملک عبدالله پادشاه عربستان تعریف کرده بود اشاره و اظهار کرد: او گفته بود در جنگ کویت صدام را دیدم که با لباس شخصی در جبهه حاضر شده بود از او پرسیدم چطور در جنگ با ایران همیشه با پوشش نظامی به جبهه‌ها سرکشی می‌کردی اما اینجا با لباس شخصی آمده‌ای؟ وی جواب داد اکنون مردی مقابل خود نمی‌بینم اما آن‌ها پسران فولاد بودند و انسان‌های معولی نبودند.

نویسنده و کارگردان نمایش "پچپچه‌های پشت خط نبرد" تصریح کرد: آیا اگر تئاتری‌های ما به همین نتیجه صدام حسین برسند کافی نیست؟ اما اجازه داده نشده که چنین اتفاقی بیفتد. در حالی که اعراب اسطوره را الخرافه می‌خوانند، ما اسطوره‌هایمان را از دست داده‌ایم و توضیح اتفاقاتی که در جبهه‌ها رخ داد، به ماده تبدیل نشد، ناشناخته ماند و هیچ کار علمی بر روی آن انجام نشد.

وی افزود: ممیزی و سانسور هنر ایران را نابود کرده و این برخورد غلط نویسندگان تنبل بار آورده است. کاش مدیران نمایشنامه‌نویسی یاد می‌گرفتند و در عمل به ما می‌گفتند منظورشان از دستورالعمل‌ها و خواسته‌هایشان درباره تئاتر دفاع مقدس چیست. اما متاسفانه ممیزی هایی که ما گذرانده‌ایم فولاد را هم آب می‌کند.

نادری درباره سیاه‌نمایی در آثار دفاع مقدسی گفت: مشاهدهای فردی که می‌بیند بعد از 30 سال به جانبازان رسیدگی نشده یا خانواده شهدا هنوز با مشکل  دست و پنجه نرم می‌کنند سیاه نمایی نیست. البته ضعف تئوری و نبود تحقیق در بین هنرمندان نیز دیده می‌شود و اگر کسی به فضای جنگ درست و دقیق نگاه کند لااقل به نتیجه صدام می‌رسد.

این نمایشنامه‌نویس با بیان اینکه تجربه و مشاهده ملزومات نگارش اثر موفق است، در پایان اظهار کرد: باید اجازه می‌دانند فرم‌های مختلفی تجربه شود، اما این اجازه هیچگاه داده نشد. مدیران فرهنگی خسته نباشند و بروند استراحت کنند. ممیزان بازنشسته شوند و اندکی شجاعت به خرج داده شود و فقط دو سال فضا را باز بگذارند و آزادی را افزایش دهند. آزادی هیچ وقت زیادی نیست و از آزادی زیاد کسی لطمه ندیده است.