کیفیت در ساخت آثار سفارشی حرف اول را می زند

به گزارش خبرنگارمهر، هوشنگ کامکار آهنگساز پوئم سمفونی خرمشهر و حلبچه ضمن بیان این مطلب در هفدهمین نشست نقد نغمه که به مناسبت بررسی این اثر موسیقایی با حضور کیاوش صاحب نسق به عنوان منتقد برگزار شد گفت : به اعتقادمن به لحاظ اخلاقی و حرفه ای درست نیست که آهنگساز به صرف اینکه یک سازمان غیر متخصص در امور موسیقی سفارش کار داده است ، دم دستی ترین اثر ممکن را با کیفیت پایین بسازد و تحویل دهد.  

در آغازابوالحسن مختاباد مجری کارشناس این برنامه در خصوص تازه ترین اثر کامکار گفت : آلبوم"پوئم سمفونی خرمشهر و حلبچه" با سرمایه گذاری یک بنگاه اقتصادی تولید شد و اولین بار است که یک نهاد اقتصادی بر روی یک اثر موسیقی جدی سرمایه گذاری کرده و امیدواریم این حرکت آغازی برای اینگونه حمایت های مالی از آثار جدی در تمامی ژانرهای موسیقی باشد؛ ولی متاسفانه نقد جدی بر روی این اثر صورت نگرفت چراکه متاسفانه در عرصه مطبوعات نقد جدی بر آثار تولید شده یا کنسرت هایی که برگزار می شود را شاهد نیستیم و دوستان مطبوعاتی تنها به گزارش اتفاقات می پردازند و این در حالی است که دوستان ما کنسرت هایشان را با ایرادهای زیادی برگزار می کنند که می بایست نقد شوند. 

در بخش دیگری از این نشست کیاوش صاحب نسق نیز به عنوان منتقد برنامه گفت: آقای کامکار در طول سال های گذشته مسیری را در آهنگسازی طی کرده که نسل ما به طور مشخص آغاز آن را با آلبوم "در گلستانه" با صدای شهرام ناظری به یاد می آورد، از آن زمان تا به امروز آثار متفاوتی را از این آهنگساز شاهد بوده ایم که آخرین آنها همین پوئم سمفونی خرمشهر و حلبچه است و به اعتقادمن پر رنگ ترین اتفاقی که به طور مشخص در بخش پوئم سمفونی خرمشهر افتاده است روایت حماسه فتح خرمشهر همراه با مرثیه یاران سفر کرده است. و این اتفاق تضاد مهمی را به همراه دارد که در آهنگسازی کار آهنگساز را بسیار دشوار می کند. 

وی ادامه داد: برداشت من این است که پوئم سمفونی خرمشهر با خلوص نیت خاصی ساخته شده است؛ زمانی که برای نقد این آلبوم تماس گرفتند گفتم باید آن را بشنوم بعد پاسخ قطعی برای حضور در نقد آن بدهم وقتی همان 5 دقیقه اول کار را شنیدم معطل نکردم و تماس گرفتم و گفتم حتما برای صحبت کردن درباره این اثر خواهم آمد؛ در واقع این قطعه بسیار رو راست در مورد خرمشهر صحبت می کند پوئم سمفونی خرمشهر طرح غم را برای مخاطب فراهم نمی کند؛ بلکه از طریق یک سری خاطرات موسیقایی، ما را یک راست روی نوحه ای فرود می آورد که با خاطرات ما از حماسه خرمشهر عجین شده است. چنین حرکتی من را نگران می کرد که آیا می تواند به درستی از عهده کار برآید؛ استفاده از موسیقی محلی در کنار ساختاری از موسیقی کلاسیک باعث به وجود آمدن دوگانگی از انگاره های مختلف موسیقایی در این اثر شده که می توانیم آنها را بشنویم؛ حتی به فضای همایون و شوشتری که در 5 دقیقه ابتدایی این اثر مانند یک مقدمه به صورت بسیار درخشانی نوشته شده اشاره می کنم و معتقدم می شود آن را مانند یک اثر مستقل نیز بررسی کرد.

این موسیقیدان همچنین افزود: زمانی که به اجرای اشعار در این اثر می رسیم و می شنویم که مردان و زنانی می خوانند "ای شهر دلیرانت کو" این فضا با ساز"نی" آغاز می شود و بلافاصله ما را به سمت باز خوانی روایتی از یک اتفاق می برد و این شعر را در ذهن تداعی می کند که "بشنو از نی چون حکایت می کند/ از جدایی ها شکایت می کند"؛ ضربه های متعدد و متضادی که در ادامه اثر می شنویم بلافاصله تصاویر منقطع و متضادی را از فضای خرمشهر پیش روی ما ردیف می کند. در برش نهایی نیز با همان تضادی که در کلیت اثر مشاهده می شود شیرینی نهایی پیروزی، ما را به یاد تلخی از دست دادن یاران می اندازد. 

در ادامه این نشست صاحب نسق به طرح این سئوال از هوشنگ کامکار پرداخت که نحوه به کار گیری صدای سازها به خصوص سازهای بادی چوبی و سایر نکات فنی، این انگاره را در ذهن ایجاد می کند که نوحه خوانده شده در مرکزیت پوئم سمفونی قرار می گیرد. تصویر ذهنی و قصد شما آیا واقعا همین بوده است؟ و هوشنگ کامکار هم در پاسخ به سئوال این منتقد گفت: همانطور که گفتید هسته اصلی این کار بر روی نوحه ای که ریشه در موسیقی محلی بوشهری دارد است. این نوحه را برای اولین بار استاد بخشو اجرا کرده و بعدها در زمان جنگ، از ملودی آن با شعر دیگری استفاده شد که به"ممد نبودی ببینی" مشهور شده است؛منتها من ورژن اصلی این نوحه را بر روی آواز استفاده کرده ام به این ترتیب که تم این نوحه در پوئم سمفونی خرمشهر شکسته شده و در بخش هایی از کار توسط ارکستر و سازهای مختلف اجرا شده است در واقع با این تضاد سعی کرده ام تضاد غم و اندوه و زجر و شجاعت مردم خرمشهر را تصویر کنم. 

کامکار افزود : ساخت موسیقی برای فیلم "پل آزادی" من را بیشتر از آنچه می دانستم با فاجعه خرمشهر آشنا کرد و تاثیر عمیقی بر روی من گذاشت؛ به گونه ای که در همان دوران تصمیم به ساخت اثری در این رابطه گرفتم و متاسفانه بنا به دلایل متعدد ساخت اثری درباره خرمشهر تا زمان ساخت این پوئم سمفونی به تاخیر افتاد؛ این تاثیر تا ندازه ای بود که من آن را به سفارش کسی ننوشته ام، حتی تصمیم داشتم اگر نتوانم این کار را با شکل و شمایل مرسوم تولید و عرضه کنم حتما بر روی فضای مجازی اینترنتی و از طریق شبکه های اجتماعی منتشر می کنم.

آهنگساز پوئم سمفونی خرمشهر و حلبچه در انتقاد به دانلودهای بی رویه اینترنتی از آثار موسیقی گفت : در طول چند سال اخیر 5 آلبوم را با هزینه ای بالغ بر 200 میلیون تومان منتشر کرده ام. اما به دلیل کپی غیر قانونی و یا انتشاراین آثار در سایت های اینترنتی؛ ناشران تنها حدود 4 میلیون تومان که را به من پرداخت کرده اند و اگر مردم هم به این رویه ادامه دهند و به کپی اینترنتی غیر مجاز آثار موسیقی بپردازند شاید در آینده دیگر شاهد تولید آثار جدی نباشیم. 

وی در ادامه صحبت های خود عملکرد صدا و سیما مبنی بر پخش غیرقانونی آثار موسیقی را مورد نقد قرار داد و گفت : من هرگز دست به ساخت آثار سفارشی نزده ام و حتی در سال های دهه 60 نیز قطعه"کجائید ای شهیدان خدایی" را با هزینه های شخصی و با فروش سکه های عروسی ام ساخت و ضبط کردم که متاسفانه مسئولان صدا و سیما امروز این اثر را به نام خودشان پخش می کنند؛ این در حالی است که من هرگز امتیاز این اثر را واگذار نکرده ام؛ فقط دو بار از طرف ارشاد برای اجرای زنده آن از من اجازه خواستند که گفتم ایرادی ندارد. اما هم در صدا و سیما و هم در رادیو به هر شکلی که بخواهند و بدون هیچ گونه اجازه ای آن را به نام خودشان پخش می کنند همچنین در قبال تمام سال هایی که این اثر پخش شده هرگز حق و حقوقی پرداخت نشده است.

کیاوش صاحب نسق در بخش دیگری از این نشست این سئوال را مطرح کرد که آقای کامکار از فرم و ابزار کلاسیک برای ساخت این اثر استفاده کرده است ، اما جنس ابزاری که برای دراماتیک کردن اثرش به کار می برد ایرانی است و این تناسب برای شما چگونه تعریف می شود؟هوشنگ کامکار در پاسخ به این پرسش گفت: من مخالف استفاده از هیچ سبک موسیقی نیستم؛ هر دستاوردی در موسیقی غرب از موسیقی آوانگارد و پست مدرنیست و فواصل دیسونانس گرفته تا هر نمونه دیگری را می توان به کار گرفت منتهی با این شرط که در پایان هویتی ملی در آن اثر نمایان باشد و بر روی شنونده اثر بگذارد. 

وی در ادامه افزود :  من در این اثر تمام سعی ام بر این بوده تا وقتی شنونده این اثر را گوش می کند بر روی او اثر بگذارد و با آن ارتباط بگیرد. من سعی کرده ام از تمام دانش ام از تکنیک های پلی فونیک و کنترپوانتیک و ارکستراسیون بهره بگیرم و کامل ترین اثرم را به مخاطب عرضه کنم. 

کیاوش صاحب نسق در مورد بخش دیگری از ساختار این اثر هوشنگ کامکار گفت: من در این کار دو لایه مختلف می شنوم؛ اولی برای مخاطب ایرانی کاملا ملموس است؛ دومین لایه نیز به بخش ارکسترال کار و استفاده از ابزاری مانند فواصل دیسونانس یا فواصل نامطبوع است.

پس از پایان این بخش از نشست بخش هایی از این پوئم سمفونی برای حاضران پخش شد و هوشنگ کامکار در این رابطه گفت : پوئم سمفونی حلبچه از 4 بخش تشکیل شده است که به ترتیب عبارتند از توطئه، بمباران شیمیایی، عزاداری و پیروزی که به زنده شدن امید به زندگی برای مردم حلبچه مربوط می شود.