گردشگری سلامت؛ فرصتی که هدر می رود/ به آمار دل خوش کرده ایم

به گزارش خبرنگار مهر، کشور ما به خصوص منطقه شمالغرب کشور به دلیل برخوردار بودن از نعمتهای بالقوه طبیعی و درمانی سهم بزرگی در صنعت توریسم سلامت منطقه و ظرفیت بالایی برای جذب گردشگر خارجی و داخلی در این زمینه دارد اما متاسفانه در حال حاضر اولویت و اهمیت این نعمتهای الهی نادیده گرفته شده و گاه حتی در این عرصه به جای رسیدگی و توسعه شرایط و امکانات موجود تنها به برخی آمار و ارقام ورود و خروج گردشگران در منطقه اکتفا می شود.

بر اساس تعریف سازمان جهانی گردشگری ( UN-WTO) یکی از اهدافی که می تواند گردشگر را به عزم سفر برانگیزد، مسافرت به منظور درمان است.

صنعت گردشگری سلامت (Health Tourism)، که در شکل ابتدایی و سنتی آن همواره در طول تاریخ وجود داشته است، نوعی از گردشگری است که به منظور حفظ، بهبود و حصول مجدد سلامت جسمی و ذهنی فرد در مدتی بیش از 24 ساعت و کمتر از یک سال صورت می گیرد و در حال حاضر نیز در زمره رو به رشدترین انواع گردشگری محسوب می شود.

باب الله قاسمی، معاون درمان و دارو دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تبریز در این رابطه گفت: تاریخچه توریسم درمانی با تاریخچه پزشکی عجین است، این مبحث از دهه 1980 با عنوان صنعت توریسم درمانی در دنیا مطرح شده و در ایران نیز بعد از جنگ تحمیلی بر سر زبانها افتاده است، اما پیش از آن نیز خدمات توریسم درمانی در ایران انجام می گرفت، از ایران باستان تاکنون، مخصوصا ایران بعد از اسلام، کشور ما قطب علمی منطقه بود که از چین تا اروپا ایران در پزشکی حرف اول را می زد.

اولین بار در سال 82 توریسم درمانی از سوی وزارت بهداشت مورد توجه قرار گرفت که بیشتر رنگ و بوی اشتغالزایی برای دانش‌آموختگان پزشکی داشت، اما کم کم از سال83  و بعد از ادغام سازمان میراث فرهنگی و سازمان‌ ایرانگردی و جهانگردی، توریسم درمانی به صورت مستقل در ایران مطرح و مورد توجه بیشتری قرار گرفت.

ایران دومین مقصد گردشگری سلامت در کشورهای مسلمان

براساس آمار، کشور تایلند با در اختیار داشتن 38 درصد از بازار گردشگری پزشکی جهان، رده نخست را در این حوزه به خود اختصاص داده و ایران، پس از اردن دومین مقصد گردشگری سلامت در کشورهای مسلمان است.

باب اله قاسمی، معاون درمان و دار و دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تبریز در این رابطه گفت: از لحاظ پزشکی جزو کشورهای پیشرو هستیم و حتی در برخی ابعاد در کل دنیا خدمات درمانی ارائه شده توسط متخصصان ایرانی بعضا بی نظیر است که بارزترین نمونه آن پرفسور مجید سمیعی‎ مشهـورتـریـن پزشک‎ متخصص‎ مغز و اعصـاب دنیا را می توان نام برد.

قاسمی همچنین اضافه کرد: امروز کشور ما در این حوزه در جایگاه شایسته خود نیست، اخیرا کشورهایی چون هندوستان که هیچ حرفی برای گفتن ندارند در حوزه پزشکی در این صنعت  از ما جلوتر هستند، ولی با این حال همچنان در آسیای میانه و کشورهای حوزه خلیج فارس جزو چند کشور برتر محسوب می شویم.

تراب محمدی، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی هم در این رابطه تاکید کرد: ایران به دلیل آبهای گرم و معدنی، اقیلم مناسب، گیاهان و طب سنتی و... طبیعت درمانی جایگاه ممتازی در زمینه جذب گردشگر سلامتی در میان کشورهای آسیایی دارد.

محمدی در رابطه با درآمد صنعت توریسم در کشور گفت: در ایران سه نوع توریسم سلامت، مذهبی و فرهنگی داریم، توریسم گردشگری – فرهنگی برای بازدید از آثار تاریخی، گردشگری و ... سفر می کند که عمده درآمد صنعت توریسم را شامل می شود و این درآمد نسبت به چند سال قبل 300 درصد افزایش داشته است.

وی با بیان اینکه در هر سه حوزه افزایش آمار گردشگر وجود دارد، اما بیشترین گردشگر خارجی وارد شده به منطقه از حوزه گردشگر سلامت هستند، اذعان داشت: بنا بر آمارهای گمرکی، لیست پزشکان، بلیطهای سرپایی، بخش خصوصی و ... حدود 400 هزار نفر از چهار کشور همسایه  وارد منطقه شده اند که علاوه بر بیمارستانها برای استفاده از چشمه ها و منابع طبیعی منطقه نیز به این استان سفر می کنند.

تراب محمدی با تاکید بر اینکه اظهار داشت: از چهار سال قبل با آزاد شدن عبور و مرور بدون ویزا از مرز ایران با آذربایجان و نخجوان، آمار گردشگر سلامتی وارد شده به منطق 100 برابر شده است.

باب الله قاسمی، معاون درمان و دارو دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تبریز نیز با بیان اینکه گردشگران سلامت استان از کشورهای عراق، ترکیه، گرجستان، نخجوان، ارمنستان، آذربایجان، تاجیکستان، ترکمنستان هستند، اذعان داشت: این گردشگران بیشتر با هدف درمان بیماریهایی چون بیماریهای چشم، موارد جراحی قلب، نازایی، ارتوپدی، اطفال، بیماری های سرطان (اونکولوژی) و ... به منطقه سفر می کنند.

قاسمی از جمله عمده دلایل انتخاب این منطقه برای درمان توسط بیماران خارجی را سطح خدمات تخصصی بالا، قیمت مناسب، مسئله زبان و پذیرش مردم عنوان کرد و افزود: مردم آذربایجان غریب دوست و مهمان نوازند و در عین حال در دین ما و همچنین در فرهنگ ایرانی در درمان بیمار هیچ فرقی بین پیر و جوان و بزرگ و کوچک و ملیت و ... وجود ندارد.

کم توجهی مسئولان به صنعت توریسم درمانی مساوی رواج باندهای دلالی

با وجود تمام این نعمتها طبیعی، امکانات بالای پزشکی و پیشرفتهای علمی در ایران، کم توجهی مسئولان، نبود نظارتهای دقیق و اصولی و عدم پیگیری سیر ورود و خروج مسافران به کشور در حوزه صنعت گردشگری سلامت موجب شده تعدادی افراد سودجو با همکاری برخی پزشکان دست به تجارت شوم و سیاهی بزنند که جان انسانهای بیمار، درمانده و در عین حال آبروی کشور ایران در جهان، سیستم درمانی و علم پزشکی را همزمان نشانه بگیرد.

دلالانی که با گرفتن مبلغی از پزشکان غیرمتخصص و یا سطح علمی و توانایی پایین، تنها کارشان این است که در مبادی ورودی پرسه بزنند و یا به هرطریقی ضمن شناسایی مسافر بی خبر و ناآشنایی که به قصد درمان وارد استان می شود، وی را به پزشک مورد نظر به عنوان متخصص برتر منطقه در زمینه بیماری فرد معرفی کنند.

در این میان اتفاقی که می افتد درمان دروغین بیمار که گاه موجب بدتر شدن حال وی و یا حتی مرگ نیز می شود، کسب درآمدی هنگفت توسط فرد دلال و پزشک غیرمتخصص و بدنامی ایران و برخی پزشکان متعهد و متخصص است.

دکتر سعید پناهی، رئیس شورای عالی نظام پزشکی کشور در گفتگو با مهر، با تایید معضل "حضور واسطه های سلامتی" یا "تجارت سیاه پزشکان" و نیز راه اندازی باندهای دلالی در منطقه گفت: متاسفانه رواج این پدیده آبروی پزشکی ایران را به مخاطره انداخته است.

رئیس سازمان نظام پزشکی آذربایجان شرقی تاکید کرد: به دلیل برخورداری ایران از امکانات درمانی مناسب، "گردشگری سلامت" تنها امید جذب توریسم در کشور بوده و می تواند ضمن ایجاد اشتغال و‌ درآمدزایی ابزار مناسبی برای تبلیغات مثبت در خارج باشد.

دکتر پناهی تصریح کرد: با این حال عده ای فرصت طلب با اقدامات غیراخلاقی نه تنها آبروی حرفه مقدس پزشکی بلکه آبروی یک کشور، یک ملت و یک تمدن را می برند.

رئیس سازمان نظام پزشکی آذربایجان شرقی با اشاره به جایگاه تبریز در جذب گردشگران سلامت از کشورهای منطقه گفت: بر اساس آمار موجود در سال گذشته بیش از 1000 عمل جراحی برای بیماران خارجی در مراکز درمانی تبریز صورت گرفته و حدود 50 هزار بیمار کشورهای منطقه نیز توسط پزشکان ما ویزیت شده اند.

راه اندازی دفاتر ساماندهی گردشگر سلامتی در آذربایجان شرقی

رئیس شورای عالی نظام پزشکی کشور و رئیس سازمان نظام پزشکی آذربایجان شرقی با بیان اینکه روند مراجعه گردشگران سلامت به مراکز درمانی استانهای شمالغرب رو به رشد است، گفت: برای اینکه آبروی کشور، ملت و نیز حرفه پزشکی حفظ شود ترتیبات ویژه ای اتخاذ شده تا با متخلفان به شدت برخورد شود.

دکتر پناهی با اشاره به وظیفه ذاتی این مجموعه گفت: افزایش نظارت و برخورد شدید با متخلفان در دستور کار نظام پزشکی قرار گرفته است.

تراب محمدی، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز توریسم سلامت را منبع درآمد مهم و نیز ابزار تبلیغاتی مناسبی برای این خطه از میهن اسلامی دانست و در عین حال گفت: متاسفانه عملکرد برخی از پزشکان در این حوزه موجب تحت الشعاع قرار گرفتن توریسم درمانی شده است.

وی در رابطه با ساماندهی گردشگرانی که با هدف درمان به استان وارد می شوند، گفت: مرکزی با عنوان "آژانس تخصصی سلامت" در پایانه ورودی جلفا جهت ساماندهی گردشگران سلامت، راه اندازی شده که در بقیه پایانه های ورودی آذربایجان شرقی از استانهای شمالغرب کشور نیز احداث خواهد شد.

محمدی با اعلام اینکه ضوابط خاصی تعیین و به مبادی ورودی استان و مراکز درمانی ابلاغ شده است، افزود: با دیگر استانهای شمالغرب کشور نیز مکاتبه شده تا ضمن در نظر گرفتن مکانی برای این منظور در پایانه های ورودی جهت اجرای این طرح با ستاد ساماندهی گردشگران سلامتی همکاری کنند.

معاون درمان و دارو دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تبریز در این رابطه اظهار داشت: طرح ساماندهی با مشارکت سازمان میراث فرهنگی، استانداری، دانشگاه علوم پزشکی و وزارت امور خارجه تدوین شده و بطور مشترک اجرا می شود که کل پروسه ورود، درمان، اسکان، خروج و پیگیری خروج و پیگیری بعد از خروج بیمار و همراه وی با هماهنگی این ستاد به عنوان یک پروسه اجرا می شود.

باب الله قاسمی در تشریح اجرای این طرح گفت: دانشگاه علوم پزشکی بر کیفیت درمان و نحوه تامین هزینه ها، سازمان میراث فرهنگی مسئولیت نظارت بر کمپ های خدماتی، کلینیک ها، مراکز اقامتی و... و استانداری آذربایجان شرقی نیز در بقیه مسائل نظارت دارند.

وی افزود: برنامه اول دانشگاه علوم پزشکی تبریز در این زمینه چند طرح مهم از جمله، طرح ساماندهی توریسم درمانی و نظامند کردن نحوه ورود، درمان و خروج میهمانان، طرح دوم ارائه توانمندیهای درمانی منطقه به کشورهای همجوار از طریق صداوسیما مرکز آذربایجان شرقی و به دنبال آن ارائه همان توانمندیها در شبکه تلویزیون، اینترنت و دنیا و در قدم سوم ایجاد و تقویت مراکز درمانی فعال در این زمینه را به اجرا گذاشته است.

باب الله قاسمی اضافه کرد: در این طرح پیش بینی شده که در مبادی ورودی و با تاکید بیشتر در ‌مسیر زمینی – سیستم تریاژ – (راهنمایی و مسیردهی بیماران و هماهنگی با مراکز درمان و اسکانی که بیماران آنها را انتخاب می کنند)، یک پزشک عمومی و چند کارشناس، کلیه اطلاعات مراکز درمانی، اسکان و ... را در اختیار بیمار و همراه وی قرار می دهند و بسته به مشکل بیمار و نوع بیماری راهنمایی می شوند، که در معرفی این مراکز نیز هیچ اجباری وجود ندارد و حق انتخاب نهایی با گردشگران است.

قاسمی یادآور شد: معرفی نامه به مراکز درمانی مشخص شده صادر شده، این مرکز نیز تنها با معرفی نامه بیمار را پذیرش می کند و هیچ مبلغی از شخص بیمار در بیمارستانها و ... دریافت نمی شود؛ هزینه ها، حساب و کتابها در نهایت توسط آژانسهای فعال در این زمینه که در نظر گرفته شده با هماهنگی سازمانهای ذیربط به مراکز درمانی پرداخت می شود و بیمار هزینه اسکان و درمان را به آژانس می پردازد.

باب الله قاسمی تاکید کرد: در رابطه با بیماران اورژانسی، تمامی اورژانس ها و مراکز بهداشتی و درمانی موظفند به صورت اورژانسی و رایگان ارائه خدمات کرده و مکلف به معرفی بیمار و اطلاع رسانی به آژانس هستند.

دست واسطه از صنعت توریسم سلامت کوتاه می شود

دکتر سعید پناهی، رئیس شورای عالی نظام پزشکی کشور دریافت ویزیت اضافه، فروش دارو به قیمتهای گزاف، دریافت پولهای بالاتر از قیمت واقعی یک عمل جراحی و... را از جمله تخلفات برخی پزشکان در قبال بیماران خارجی عنوان کرد و افزود: در چنین مواردی اصلا نیاز به شاکی نیست و اینجانب به عنوان مدعی العموم راسا وارد موضوع می شوم و امتیاز مطب و پروانه فعالیت فرد متخلف باطل خواهد شد.

باب الله قاسمی، معاون درمان و دارو دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تبریز در رابطه مشکلات بخش توریسم درمانی منطقه با تاکید بر اینکه فعلا چون طرح ساماندهی در ابتدای اجراست، این صنعت تا حدودی نابسامان است، گفت: در کشور ما بخش های خصوصی، عمومی، غیر دولتی، خیریه، همزمان باهم در یک راستا کار می کنند، که توریسم وارد شده با اینها آشنا نیست و با تعدد مراکز و خدمات آنها روبرو و سردرگم می شود.

قاسمی، مشکلات مسافر خارجی در منطقه را چنین برشمرد: در مراکز درمانی معرفی شده تفاوت چندانی در درمان وجود ندارد، مهمترین تفاوت، تفاوت تعرفه ایست که قانونی هم هست، دوم مسئله فرهنگی است که تفاوت فرهنگی جزئی در رفتار، گفتار، پوشش و ... برای ایشان مشکل زا است.

وی در تشریح مراحل پذیرش توریسم خارجی در بیمارستانها و کلینکهای استان اظهار داشت: در مرحله اول بخش در نظر گرفته شده و پذیرش با معرفی تایید می شود، در صورت عدم وجود معرفی نیز باید توسط مراکز درمانی به آژانس اطلاع داده شده و در عرض 24 ساعت معرفی صادر شود.

معاون درمان و دارو دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تبریز، در رابطه با مزایای اجرای این طرح عنوان کرد: با اجرای طرح ساماندهی توریسم سلامت رابطه مالی پزشک و بیمار به طور کلی قطع و نگرانی بابت مسائل پدیده شوم زیر میزی، حرمت و... حذف می شود.

قاسمی اضافه کرد: با اجرای این طرح بیمار مطمئن است که با یک سیستم سالم درمان منتقل و کارهایش انجام می شود و احساس می کند همواره فردی ایرانی و وارد به قوانین و آشنا به مراکز درمانی سیستم های خدماتی وجود دارد که او را حمایت خواهد کرد و با کمترین هزینه بیشترین و بهترین خدمات ارائه شده و در نهایت مهمترین مسئله این است که دست واسطه ها و دلالان از این صنعت حذف می شود.

××××××

با این اوصاف توجه و اقدام سریع نظام سلامتی کشور و مجموعه های ذیربط در این رابطه برای پیشگیری از وارد آمدن آسیبهای جدی تر به آبروی پزشکان ایرانی، به خطر افتادن جان دیگر بیماران و بدنامی حوزه سلامت کشور در این راستا ضروری می نماید.

.............................

گزارش : ناهید زمانی