آسمان کرمان نمی بارد/ لبهای خشکیده کویر در انتظار باران

در حالی که رسانه های مختلف کشور از بارشهای گسترده باران و برف در مناطق مختلف کشور خبر می دهند حتی برخی از استانهایی که سابقه خشکسالی داشته اند مانند سیستان بلوچستان از چنگال خشکسالی گریخته اند اما آش خشکسالی در کرمان آنچنان شور شده است که رسانه های استانهای خارج از حوزه کرمان نیز به تحلیل خشکسالی در این منطقه می پردازند اما با این وجود مسئولان هنوز اوج خسارات ناشی از خشکسالی در استان کرمان را درک نکرده اند.

 

سونامی خاموش در پهناورترین استان کشور ادامه دارد

 

در حالی که همچنان برخی وعده های غیر قابل تصور همچون انتقال آب تاجیکستان به استان کرمان به گوش می رسد و برخی هم از انتقال آب خلیج فارس به کرمان خبر می دهند که سونامی خاموش استان کرمان همچنان ادامه دارد و اقدام عملی در خصوص رفع مشکلات استان کرمان در بخش خشکسالی نشده است.

 

 

خشکسالی در روستاهای کرمان

 

طبق آمار هم اکنون شهرستانهایی همچون انار، رفسنجان، سیرجان و بخشهایی از کرمان از مرز بحران نیز گذشته اند و وضعیت آنها در کشور از نظر میزان خشکسالی و کمبود آب مثال زدنی است که از این جمله نیز رفسنجان در جمع بحرانی ترین شهرهای کشور از نظر خشکسالی قرار گرفته اند.
 

نکته قابل توجه اینکه حتی در زمینه اختصاص بودجه مکانیزه کرمان آبیاری در استان خشکیده کرمان نیز اعتبار ویژه در نظر گرفته نشده است بطوریکه همان اعتباری که در استانهای پر باران به این امر اختصاص یافته است مطابق همان شرایط و اعتبار در استان کرمان نیز کشاورزان کرمان از تسهیلات استفاده می کنند.
 

این درحالی است که در استان کرمان 20 درصد باغهای کشور قرار گرفته است و تنها در جنوب کرمان استان کرمان رکورد دار تولید پنج محصول استراتژیک است و شغل اصلی مردم نیز در این استان کشاورزی یا مشاغل مرتبط با کشاورزی است.
 

 

خشک شدن زمینهای کشاورزی در کرمان

 

نکته قابل توجه اینکه بیش از 90 درصد آب در دسترس استان کرمان در بخش کشاورزی استفاده می شود و به دلیل آبیاری سنتی در این استان بیش از 75 درصد آب در استانی که آب حکم طلا دارد هدر می رود.

 

نکته جالب توجه اینکه متوسط بارندگی در استان کرمان از متوسط کشوری در حالت عادی پائین تر است اما 15 سال است که این استان به همین میزان بارندگی نیز دست نیافته است و به نظر می رسد در سال جاری نیز متوسط بلند مدت بارندگی در استان کرمان نیز به نزدیکی میزان طبیعی نرسیده است.

 

طرحهای باروری ابرها در کرمان شکست خورده است
 

طرحهای همچون باروری ابر هم در حالی در برخی از استانها نتایجی مطلوب داشته است اما با وجود هزینه های فراوان در سالهای گذشته این طرح نیز در کرمان به نتیجه نرسیده است.
 

این درحالی است که در برخی از استانها مانند یزد که مرکز باروری ابرها در این استان مستقر است طرح باروری ابرها موفق بوده است به همین دلیل باید دلایل شکست این طرح در کرمان بررسی شود.

 

هم اکنون خشکسالی در کرمان پدیده های ثانوی را نیز به همراه داشته است که نتایجی اجتماعی و فرهنگی نیز در این استان به همراه داشته است که می توان به مهاجرت گسترده به شهرهای بزرگ این استان و حاشیه نشینی گسترده و ایجاد شغلهای کاذب و افزایش آسیبهای اجتماعی اشاره کرد.

 

افزایش پیامدهای ناشی از خشکسالی

 

از دیگر نتایج خشکسالی، افت شدید سطح آبهای زیر زمینی، خشک شدن قناتهای چندین ساله، افزایش خطر نشست دشتها، کمبود آب شرب و رسیدن تعداد روستاهایی بدون آب کرمان به بیش از هزار و 200 روستا، افزایش بیابانها، صدمه به حیات وحش، کاهش تولیدات دامی، افزایش مشکلات عشایر، خالی شدن روستاها از سکنه و کاهش محصولات کشاورزی است.

 

اما در این میان آمارهای جالب دیگری نیز وجود دارد، در خلاء بارش باران برداشت آب از منابع آب زیر زمینی ادامه دارد و طبق آمار بیش از 1.1 میلیارد مترمکعب تنها برداشت منفی آب انجام می شود و این روند هر ساله ادامه دارد.

 

 

خشکیدگی حوزه آبریز کرمان

 

اما نکته قابل توجه اینکه بخش مهمی از آبهای کرمان همچنان در سیلابها وارد کویر می شود و دیگر قابل برداشت نیست زیرا میزان احداث سدها هر چند طی سالهای اخیر در استان کرمان شدت گرفته است اما هنوز در مقابل وجود زیر ساختهای مورد نیاز در استان کرمان در سطح پائینی قرار دارد و ساخت تعدادی از این سدها نیز با کندی پیش می رود و نیازمند بودجه و پیگیری بیشتر است.

 

افزایش هدر رفت آب در کشاورزی، صنعت و شرب کرمان را تهدید می کند
 

باز هم آمار جالب توجه دیگری در استان کرمان وجود دارد میزان کمبود آب موجود در طول هر سال در استان کرمان کمتر از میزان آبی است که به روشهای مختلف هدر می رود.
 

تبخیر آبهای استحصالی در استان کرمان یکی از مهمترین راههای هدر رفت آب در استان کرمان است که باید با توجه بیشتر مسئولان جلوی این موارد گرفته شود میزان هدر رفت آب در بخش کشاورزی در استان کرمان به حدی رسیده است که بخشهای صنعتی و شرب استان را نیز تهدید می کند.

 

 

مزارع خشک شده در کرمان

 

اما نکته دیگر اینکه بخشهای استراتژیکی مانند کشت پسته در استان کرمان نیز تحت تاثیر خشکسالی قرار گرفته است.
 

بخش قابل توجهی از آبهای موجود در استان کرمان برای تولید محصولاتی انجام می شود که برای تولید میزان مشخصی محصول با ارزش ریالی مشخص باید چندین برابر آب با ارزش مالی هزینه می شود و در حقیقت با این روند آبهای موجود در کرمان به دلیل عدم مدیریت در حال هدر رفت هستند.
 

گفته می شود آب موجود در صورتیکه حتی تا حدود 50 درصد مدیریت شود و آبهای اتلافی کنترل شوند بخش قابل توجهی از آب مورد نیاز کرمان تامین می شود این درست همان نکته است که استاندار کرمان چندین بار روی این مسئله دست گذاشته است و خواستار توجه مسئولان بخش کشاورزی به این امر شده است.
 

خشکسالی چرخه اقتصادی را تهدید می کند/ روستاها در حال خالی شدن از سکنه

 

اسماعیل نجار خواستار تغییر الگوی کشت در استان شده است اما باید دید مسئولان در این بخش چقدر موفق عمل می کنند.

در حال حاضر خشکسالی در چرخه اقتصاد از روستا به شهرها نیز اختلال ایجاد کرده است.
 

محمد صادقی فر، کارشناس اقتصادی در خصوص به خطر افتادن اقتصاد در روستاهای کم آب گفت: باید مسئولان از هم اکنون فکری به حال این مشکل کنند درحال حاضر بیش از هزار و 200 روستا در استان کرمان با تانکر آبرسانی می شوند که به دلیل خشکسالی انتظار می رود هر سال بر تعداد آنها نیز افزوده شود.
 

وی ادامه داد: متاسفانه این روند موجب کاهش جمعیت در روستاها شده و در مقابل جمعیت در شهرها افزایش یافته است.
 

این کارشناس اقتصادی افزود: با این روند فقر در روستاها افزایش می یابد و درنهایت وقتی مردم نمی توانند در روستا اقتصاد خانوار را به دلیل نبود آب و در نتیجه کاهش تولید محصولات کشاورزی و دامی تامین کنند به شهرها مهاجرت می کنند و در نهایت میزان تولید محصول در روستاها کاهش می یابد و این چرخه اقتصادی از روستا به شهر کاهش می یابد و از سوی دیگر روستائیانی که به شهرها آمده اند به کارهای کاذب روی می آورند که خود می تواند اقتصاد شهرها را نیز با مشکل مواجه کند.
 

 

نخلستانهای خشک شده در جنوب کرمان

 

وی ادامه داد: جمعیت حاشیه نشینان هر روز افزایش می یابد و در نتیجه معضلات اجتماعی در شهرها افزایش خواهد یافت.
 

وی گفت: کشاورزی از مهمترین شاخصهای اقتصادی هر کشور محسوب می شود اما باید زیر ساختهای لازم را در راستای بازدهی طولانی مدت کشاورزی انجام دهیم که می توان به ساخت سدها، استفاده از کانالهای بتنی و استحصلال آبهای سطحی

اشاره کرد.
 

هزینه تولید برخی محصولات کشاورزی بیش از ارزش ریالی محصول است

 

صادقی فر گفت: در بسیاری از محصولاتی که هم اکنون در حال کشت هستیم هزینه تولید به خصوص برای تهیه آب بیش از سود محصول برای اقتصاد است.
 

وی گفت: میلیاردها تومان برای انتقال آب حوزه به حوزه در داخل کشور که محتمل ترین روش رفع مشکل آبیاری کرمان است باید هزینه شود در حالیکه همین هزینه می تواند صرف ایجاد زیرساختها در استان کرمان شود و از منابع موجود به صورت دقیق تر استفاده کنیم.
 

وی گفت: با وجود این امر همچنان به دلیل فشار بسیار زیاد بر برداشت آبهای زیر زمینی در استان کرمان جبهه آبهای سخت در حال نفوذ در منابع آبی قابل استفاده است و غلظت شوری آب در حال افزایش است که بر روی کیفت خاک در استان کرمان نیز تاثیر منفی می گذارد و در پی خشکسالی های اخیر تنها 15 درصد خاک کرمان از نوع خاک درجه یک است و از این رو باید برای محصول ذی قیمتی مانند پسته نیز در آینده نگران باشیم.

 

خشکسالی صنعت پسته را تهدید می کند/ دشت رفسنجان در حال خشک شدن است
 

صادقی فر ادامه داد: 1.2 میلیارد دلار تا 1.6 میلیارد دلار سالیانه ارز از طریق صادرات پسته وارد کشور می شود و این درحالی است ارزش ریالی باغها و تجهیزات موجود در زمینه ضبط و بسته بندی پسته ایران در داخل و خارج از کشور نیز میلیاردها دلار است که باید هر چه زودتر برای حفظ این ثروت و ملی که در واقع در جهان هم به صورت ویژه در اختیار ایران قرار دارد تلاش شود زیرا هم اکنون 70 درصد پسته جهان در استان کرمان تولید می شود اما مهمترین دشت ایران از لحاظ کشاورزی یعنی دشت رفسنجان بدترین وضعیت از لحاظ برداشت و منابع آبی را نیز دارد.

 

منابع آبی موجود میراث استفاده بی رویه گذشتگان است/ آیندگان در مورد ما چه می گویند

 

از سوی دیگر یک کارشناس کشاورزی در گفتگو با مهر اظهارداشت: استان کرمان یکی از مهمترین استانهای کشور در زمینه کشاورزی محسوب می شود بطوریکه در تولید برخی محصولات کرمان نقش کلیدی در کشور دارد و به همین دلیل باید این فرصتها را برای کرمان حفظ کرد و نباید در زمینه خشکسالی تنها بخش کشاورزی را مقصر دانست.
 

زهرا اعتمادی گفت: این حقیقت است که بیشترین آبهای استان کرمان در بخش کشاورزی استفاده می شود اما این یک استاندارد جهانی است و در اکثر کشورهای جهان همین اتفاق می افتد و در سطح کشور نیز نشان می دهد بیشترین مصرف کننده آب بخش کشاورزی است و در مقابل نیز مهمترین پایه اقتصادی کشور نیز همین بخش است در حقیقت تامین کننده مواد غذایی که مهمترین نیاز هر جامعه است بخش کشاورزی و صنایع وابسته به آن هستند.
 

اعتمادی ادامه داد: اما از سوی دیگر مسئولان باید با برنامه ریزی از هدر رفت 70 درصد آب در این بخش جلوگیری کنند.
 

وی به خشکسالی در کرمان به عنوان یک بحران اشاره کرد که بسیاری از باغهای مثمر استان را خشکانده است و هر سال از سطح زیر کشت محصول نیز می کاهد اما این امر مربوط به امسال یا چند سال اخیر نیست در واقع هم اکنون ما وارث کشاورزی هستیم که مکانیزه نشده است و در همین بخش غیر مکانیزه نیز آب هدر می رود.

 

 

باغهای خشک شده در استان کرمان

 

لزوم تخصیص اعتبار ویژه برای مکانیزه کردن آبیاری در کرمان

 

اعتمادی ادامه داد: از سوی دیگر کرمان در حالت بحرانی قرار دارد و مسئولان در کنار بودجه های خشکسالی به این نکته باید توجه کنند که تسهیلات ویژه به استان کرمان اختصاص دهند زیرا وضعیت کرمان به عنوان مثال با گیلان و مازندران متفاوت است.
 

وی افزود: نباید منتظر بمانیم تا بازار جهانی پسته از دستمان خارج شود و به سرنوشت فرش کرمان مبتلا شود تا در صدد احیاء آن برآئیم در کرمان میلیاردها تومان ارز آوری در بخش کشاورزی انجام می شود اما در هیچ زمینه دیگری در بخش کشاورزی در کشور اینچنین بازار و موقعیتی وجود ندارد و در اینجا مسئولان باید پاسخگو باشند که چرا هر چه زودتر فکری به حال تامین آب این باغها نمی اندیشند.
 

اعتمادی گفت: در حال حاضر منابع آب دشت رفسنجان کیفیت پائینی یافته است و در حال شور شدن است همچنین دشت زرند نیز به همین صورت است و این دو دشت مرکز اصلی تولید پسته ایران هستند اما این مورد نیز میراث گذشتگان و بی برنامه گی گذشتگان است با این وجود باید از هم اکنون چاره اندیشی کرد.

....................................

گزارش: اسماء محمودی