مناطق حفاظت شده همدان بى نظیر اما از یاد رفته!/ هشت منطقه در گمنامی

به گزارش خبرنگار مهر، مناطق حفاظت شده همدان به طور قطع می تواند منطقه بکر و شگفت انگیزی برای علاقمندان به گردشگری در حیات وحش باشد اما از آنجا که هنوز تدبیری برای ورود تورهای گردشگری و علاقمندان به حیات وحش به مناطق حفاظت شده اندیشیده نشده، این نوع از گردشگری هنوز منحصر به برخی کشورهای خاص است.

آنچه مسلم است اینکه گونه های منحصر به فرد مناطق حفاظت شده همدان باید بیش از این به مردم و علاقمندان به محیط زیست و حیوانات معرفی شود تا شاید در این بین جای خالی گردشگری محیط طبیعی در قالب تورهای گردشگری تا حدی جبران شود.

استان همدان با دارا بودن هشت منطقه حفاظت شده پتانسیلی غنی در تقویت گردشگری طبیعی محسوب می شود که این مقوله نیز در کنار سایر موارد عنوان شده در گزارش های قبلی، از بی توجهی مسئولان رنج می برد و چندان به آن پرداخته نشده است.

مناطق حفاظت شده خان گرمز، شراء، ملوسان، شیرین سو، آلموبلاغ، لشگردر، گلپرآباد، آق گل به عنوان ظرفیتی که از پرداختن به معرفی آنها غفلت شده، مکانهایی به شمار می روند که شاید بتوان آنها را امتیازی در تقویت گردشگری طبیعی در استان همدان برشمرد.

منطقه شکار ممنوع شیرین سو، کبودرآهنگ را معرفی می کند

تالاب انسان ساخت و دائمی شیرین سو در موقعیت جغرافیایی در کنار شهر شیرین سو و در شهرستان کبودراهنگ قرار دارد و دسترسی به آن از طریق راه آسفالته کبودراهنگ به شیرین سو- قیدار میسر است.

وسعت محدوده تالاب در حدود 300 هکتار و وسعت دریاچه آن 43 هکتار است و همه ساله در فصل مهاجرت پذیرای تعداد زیادی پرندگان آبزی و کنارآبزی است.

پرستوی دریایی نوک کلفت، تنجه، لک لک سفید، اردک سرسبز، آنقوت، فیلوش، کشیم کوچک، باکلان بزرگ، کشیم بزرگ، اگرت بزرگ، باکلان کوچک، بوتیمار کوچک، پرستو دریایی، خوتکا، آبچلیک پا سرخ، چوب پا، چنگر نوک سرخ، کاکایی سرسیاه، پرستودریایی نوک‌کاکایی، فلامینگو، کاکایی نقره ای، دم جنبانک ابلق در فصل مهاجرت در این تالاب دیده می شود.

همچنین پوشش گیاهی این منطقه گونه های درمنه و گون و خانواده های نعنائیان، چتریان، شب بو، گاوزبان، گندمیان و بقولات هستند.

این منطقه مردادماه امسال از سوی شورای عالی حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه شکار ممنوع معرفی شد.

جزیره های شش متری زیبایی تالاب آق گل را دوچندان می کند

تالاب طبیعی و فصلی آق گل در حد فاصل استان های مرکزی و همدان در فاصله 20 کیلومتری شمال شرقی ملایر قرار دارد و آب این تالاب از حوضه آبریز رودخانه قره چای در جنوب دشت کمیجان تامین می شود و فصول آبگیری تالاب از اواخر آذر ماه آغاز و تا اواسط خرداد ماه هر سال پایان می پذیرد.

حوضه آبریز این منطقه با میزان بارندگی سالانه ارتباط مستقیم دارد، به طوری که عمق آب تالاب از صفر تا 1 متر متغیر است و وسعت آن در ماه های پر آبی به 15 کیلومتر مربع می رسد و با پیشروی آب در قسمت های میانی، جزیره هایی به ارتفاع شش متر ظاهر می شود.

این تالاب در اواخر فصل بهار خشک می شود ولی در طول پاییز و زمستان آبدار است و در فصل بهار از میزان آب کاسته می شود.

تالاب آق گل نیاز اساسی به برنامه های حفاظتی و مدیریت مناسب دارد

بررسی ها نشان دهنده حضور 46 گونه از پرندگان ایران در آق گل است و این تنوع اکولوژیک بالا، جایی برای تردید باقی نمی گذارد که تالاب آق گل نیاز اساسی به برنامه های حفاظتی و مدیریت مناسب دارد.

مجموع این فاکتورها نشان دهنده اهمیت و جایگاه ارزشمند تالاب آق گل برای پرندگان آبزی و به طور خاص برای تولید مثل گونه های مثل آووست و چوب پا است.

از جمله پرندگان آبزی و کنارآبزی منطقه می توان به کشیم کوچک، باکلان بزرگ، کشیم بزرگ، اگرت بزرگ، باکلان کوچک، فلامینگوی بزرگ، بوتیمار کوچک، حواصیل زرد، خوتکا، آبچلیک پا سرخ، چوب پا، چنگر نوک سرخ، کاکایی سرسیاه، زرده پره تالابی، پرستودریایی نوک‌کاکایی، اردک بلوطی اشاره کرد.

تالاب آق گل از سال 88 به مدت پنج سال از سوی شورای عالی حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه شکار ممنوع معرفی شد.

منطقه حفاظت شده گلپرآباد سیمای کوهستانی دارد

منطقه حفاظت شده گلپرآباد با وسعتی حدود 8326 هکتار، در فاصله حدود 40 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان ملایر واقع شده که شامل تپه ماهورها و قسمتهای صخره ای و در پایین دست مناطق دشتی است و در مجموع دارای سیمای کوهستانی است.

در این منطقه تعداد شش چشمه شناسایی شده که پراکنش مناسبی دارند و در تامین آب وحوش بسیار مهم و حیاتی هستند.

این منطقه به رغم کم بودن میزان نزولات جوی و محدودیت منابع آبی و استقرار در اکوسیستم سرد وخشک، از تنوع حیاتی به ویژه پوشش گیاهی بسیار غنی برخوردار و رشد و تکثیر حیات وحش آن در خور توجه است.

منطقه حفاظت شده گلپرآباد در ابتدا منطقه شکار ممنوع معرفی شد

براین اساس منطقه حفاظت شده گلپرآباد در سال 1385 به عنوان منطقه شکار ممنوع معرفی و سپس به دلیل داشتن شرایط مساعد زیستی و تنوع گونه ای مناسب در سال 1386 به عنوان منطقه حفاظت شده ارتقاء سطح یافت.

تیپ پوشش گیاهی غالب در مناطق دشتی مرتعی و در تپه ماهورها به صورت بوته ای و در ارتفاعات درختچه ها هستند که از گونه های گیاهی این منطقه می توان ورک، سنجد، بادام کوهی، زالزالک، آلبالو وحشی، کنگر، گون، شکر تیغال، گراس، جو وحشی، بله گوش، جگن، جاروکوهی، آویشن، چای کوهی و بومادران را می توان نام برد.

این منطقه زیستگاه گونه حمایت شده قوچ و میش ارمنی است و از دیگر پستانداران منطقه گرگ، کفتار،شغال، تشی، رودک، روباه و از پرندگان این منطقه کبک، تیهو،انواع گنجشک سانان، کمر کولی، سار، پری شاهرخ، عقاب طلایی و دلیجه را می توان نام برد.

منطقه حفاظت شده "لشگردر" 11 چشمه دائمی دارد

منطقه حفاظت شده لشگردر با وسعتی در حدود 15550 هکتار در مجاورت شرق و جنوب شرقی ملایر قرار دارد و دارای 11 چشمه دائمی است.

تعداد 16 روستا در اطراف این منطقه وجود دارد که همه این روستاها در محدوده مرزی منطقه قرار گرفته اند.

این منطقه به علت برخوردار بودن از شرایط لازم ابتدا در سال 1363 به عنوان منطقه شکار ممنوع و سپس به دلیل بهبود شرایط اکولوژیکی و خصوصا زیستی در اسفندماه سال 1369عنوان منطقه حفاظت شده را از آن خود کرد.

266 گونه گیاهی در منطقه حفاظت شده لشگردر شناسایی شد

براساس مطالعه منطقه، تاکنون 266 گونه گیاهی متعلق به 184 جنس و 43 خانواده شناسایی شده اند و از این تعداد 28 گونه اندمیک ایران است.

منطقه لشگردر با دارا بودن آب و هوای سرد وکوهستانی، گیاهان علفی و بوته ای پوشش گیاهی غالب منطقه را تشکیل می دهند اما تک درختچه هایی نیز در ارتفاعات میانی منطقه به صورت پراکنده دیده می شوند از درختچه های مهم منطقه گونه های زالزالک، انجیر، بنه، سماق، زرشک و بادام کوهی را می توان نام برد.

گونه های بوته ای و علفی منطقه نیز شامل کلاه میر حسن، انواع گون، علف بادبزنی، نخود وحشی، کنگ، علف چای، زنبق وحشی، اسپند، شکر تیغال، لاله واژگون، ریواس، کاروان کش، بومادران و آویشن را نام برد.

18 گونه پستاندار و 75 گونه پرنده در منطقه حفاظت شده لشگردر زندگی می کنند

در منطقه حفاظت شده لشگردر 18 گونه پستاندار از 11 خانواده و پنج راسته و 75 گونه پرنده از 23 خانواده و هفت راسته زیست می کنند.

این منطقه به لحاظ موقعیت طبیعی و توپوگرافی دارای سه وضعیت کوهستانی، تپه ماهوری و دشتی است و مناطق کوهستانی زیستگاه کل و بز و مناطق تپه ماهوری زیستگاه گونه حمایت شده قوچ و میش ارمنی و مناطق دشتی نیز به سبب تغییر نوع کاربری زمین از جانب روستائیان به صورت کشت باغ انگور درآمده است.

از پستانداران منطقه می توان کل وبز، قوچ ومیش، گرگ، شغال، روباه، تشی، خرگوش، گورکن، کفتار و رودک و از پرندگان کبک، تیهو، باقرقره، عقاب طلایی، قرقی، فاخته، دلیجه، کمر کلی، پری شاهرخ، چیچک، و از خزندگان انواع مار را می توان نام برد .

منطقه حفاظت شده آلموبلاغ شناسنامه شهرستان اسدآباد است

منطقه حفاظت شده آلموبلاغ با سیمای کوهستانی و تپه ماهوری با وسعت 7500 هکتار در شمال شهرستان اسدآباد قرار دارد و یکی از ارتفاعات مهم غرب کشور و استان همدان به شمار می آید.

این منطقه در مجاورت گردنه معروف اسدآباد و در مجاورت 17 روستا قرار دارد و دره چنار، گرگ دره و دره چپلقو از دره های مهم در منطقه است.

این منطقه یکی از قلل رشته ارتفاعات الوند محسوب می شود و با وجود چشمه ساران بزرگ و کوچک و آبریزهای همیشه جاری آن، منابع آبی متعددی از جمله منابع فصلی، دائمی، رودخانه، قنات و چشمه در این منطقه جریان دارد و حیات وحش منطقه محدودیتی از لحاظ تامین آب ندارد.

آب و هوای منطقه در زمستان سرد و در تابستان معتدل است و با توجه به شیب، جهت و همچنین برخورداری از نزولات جوی، منطقه مذکور از پوشش گیاهی بسیار مناسب با تنوع گونه ای بالا، فرم های رویشی علفی، بوته ای و درختچه ای و با کاربردهای دارویی، صنعتی برخوردار است.

منطقه آلموبولاغ به دلیل دارا بودن پوشش گیاهی مناسب و منابع آب از تنوع جانوری مناسبی نیز برخوردار است و زیستگاه مناسبی را برای رده‌های مختلف جانوری از جمله پستانداران، پرندگان و خزندگان فراهم نموده است.

عقاب طلایی و کبک معمولی فراوانترین پرندگان منطقه اند

پرندگان این زیستگاه چهره غالب جانوری منطقه را تشکیل می دهند و گونه های کوهزی همچون عقاب طلایی و کبک معمولی فراوانترین پرندگان منطقه اند.

عقاب طلایی، عقاب دشتی، شاهین، دلیجه، قرقی، سارگپه، کبک، تیهو، قمری، فاخته، انواع چکاوک، انواع سار، توکا، انواع سهره، انواع زرده پر و سینه سرخ و پرندگانی نظیر سبزقبا، جغد کوچک، هدهد،دارکوب، سنگ چشم، شاه بوف، کمرکولی، چلچله کوهی، دم جنبانک، زاغ نوک سرخ، زنبورخوار از جمله پرندگان موجود در منطقه هستند.

از دوزیستان منطقه نیز می توان قورباغه درختی، قورباغه معمولی مردابی، وزغ پا بیلچه ای و وزغ سبز را نام برد علاوه بر اینکه خزندگانی از راسته سوسمارها و مارها در این منطقه زیست می کنند.

منطقه حفاظت شده ملوسان، معرف شهرستان نهاوند

منطقه حفاظت شده ملوسان با سیمای کوهستانی، دره ها و پناهگاههای فراوان و با وسعتی حدود 9500 هکتار در فاصله 24 کیلومتری شمال غربی شهرستان نهاوند قرار دارد و وضعیت پوشش گیاهی، منابع آبی و شرایط اقلیمی منطقه، زیستگاه مناسبی را فراهم کرده که در سال 1373 به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام و در سال 1389 به منطقه حفاظت شده ارتقاء سطح یافت.

در این منطقه تعداد 12 دهنه چشمه با دبی های گوناگون وجود دارد که چشمه های دوزخ دره، لیساب، اسماعیل خانی، دره بید و موناک از جمله آنهاست.

در واقع این منطقه دارای کمترین مشکل کم آبی در بین بیشتر مناطق استان است و در حاشیه منطقه آبادیهای بابا کمال، گل زرد، هرهره، قشلاق نجف، میانگران، طایفه، ملوسان و ده سرخه قرار گرفته است.

طبق بررسیهای صورت گرفته در منطقه تعداد 152 گونه گیاهی وجود دارد که از این میان، تعداد 138 گونه علفی، تعداد 3 گونه درختی، 9 گونه درختچه ای و 12 گونه بوته ای است.

گونه های گیاهی منطقه حفاظت شده ملوسان در معرض تهدید است

در این منطقه گونه های گیاهی از قبیل هزار خار استوانه ای، سیاه تنگرس فارسی، تنگرس، کتان سفید، پونه سای مواج، پونه سای تنک، آویشن دنایی برگ نقره ای، آویشن، شلیل، مینای صخره ای، لبدیسی بوته ای نمدی، گل گندم زاگرسی، گل گندم بیابانی، زبان پس قفای غده دار، مریم گلی سیخک دار، لب خرگوشی و چار چار دنایی جزو گونه های در معرض تهدید است.

در منطقه ملوسان در مجموع تعداد 253 گونه از 5 رده جانوران شامل 34 گونه پستاندار، 164 گونه پرنده، 34 گونه خزنده، 4 گونه دوزیست و 17 گونه ماهی گزارش شده است.

از بین گونه های پرندگان، لک لک سفید، عقاب دریایی دم سفید، سارگپه، سارگپه پا بلند، پیغو، قرقی، عقاب دو برادر، عقاب تالابی، عقاب شاهی، عقاب طلایی، کرکس، هما، دال، عقاب مار خور، بحری، بالابان، شاهین، لیل و دلیجه جزو گونه های ارزشمند تر در منطقه هستند.

از بین خزندگان نیز لاکپشت مهمیزدار و کورمار و از بین پستانداران، کل و بز( پازن)، قوچ و میش، شنگ، کفتار، گرگ و خفاش نعل اسبی بزرگ گونه های در معرض تهدید منطقه محسوب می شوند.

منطقه حفاظت شده شراء زیستگاه اصلی قوچ و میش ارمنی محسوب می شود

منطقه حفاظت شده شراء با سیمای کوهستانی و تپه ماهوری و با وسعتی افزون بر 10700 هکتار در فاصله حدود 45 کیلومتری شرق همدان واقع شده و به لحاظ طبیعت بکر، پوشش گیاهی مناسب و سیمای طبیعی آن از زیستگاههای اصلی قوچ و میش ارمنی استان همدان محسوب میشود.

بخش کوهستانی منطقه از دو قله اصلی و مجزا از یکدیگر به نام های قافلانته وقزل تشکیل شده و تعداد 172 گونه گیاهی متعلق به 37 خانواده در تیپ های اراضی دشت های آبرفتی دامنه ای، فلاتها، آبرفتها و واریزههای بادبزنی شکل و آبرفتهای بادبزنی شناسایی شده است.

خارشتر، شیرین بیان، خارزره، درمنه، جارو هند، ورک، بومادران، تلخه، گون، شیر تیزک، ختمی، شقایق، علف گوسفند، گل گندم، گوش بره، کلاه میر حسن، گل چایی، جغجغه، ختمی، شیرتیزک، از عمده ترین گونه های گیاهی منطقه است.

پرندگان این زیستگاه چهره غالب جانوری منطقه را تشکیل می دهند

اطلاعات جمع آوری شده در خصوص فون جانوری منطقه مورد نظر نیز بیانگر این است که پرندگان این زیستگاه چهره غالب جانوری منطقه را تشکیل میدهند.

گونه های کوه زی همچون عقاب طلایی و کبک معمولی فراوانترین پرندگان منطقهاند و دسته سبک بالان نیز در بین تمامی گونه ها متنوعترین دسته شناسایی شده اند.

پستانداران منطقه نیز عمدتاً گونه های سازگار با مناطق سرد کوهستانی و گرگ، کفتار، قوچ و میش شاخص ترین گونه های پستاندار منطقه اند.

شغال، روباه، راسو، زرده پر، رودک، خرگوش، خارپشت ایرانی، تشی، حفار و انواع موش ها ازجمله دیگر پستانداران مهم این منطقه به شمار می روند و خزندگان این زیستگاه نیز در دو گروه مارها و سوسمارها یا مارمولک ها قابل تقسیم اند.

مارهای دشتی زی از شاخص ترین خزندگان این منطقه هستند

آگامای قفقازی و گرزه مار پر جمعیت ترین خزندگان منطقه و مارهای دشتی زی و آگاما و لاک پشت مهمیزدار، شاخص ترین خزندگان منطقه به حساب میآیند.

همچنین به علت نبود زیستگاههای آبی قابل توجه از فون جانوری دوزیستان و ماهی ها در منطقه دیده نمی شود با این حال گاهاً در آبگیرهای فصلی و برکه های حاشیه روستای مسلم آباد میتوان از دوزیستان گونه های وزغ معمولی و قورباغه تالابی را مشاهده کرد.

منطقه حفاظت شده خانگرمز نیز به عنوان هشمتمین منطقه حفاظت شده استان همدان مطرح است که به دلیل ویژگی های منحصر به فرد آن، تهیه گزارشی مبسوط در خصوص این منطقه بکر ضروری به نظر می رسد.

منطقه حفاظت شده خانگرمز پتانسیلی ارزشمند برای استان همدان محسوب می شود که توجه به شناساندن آن در کشور و جهان درآمدزایی بسیار خوب و قابل توجهی را برای استان همدان به همراه خواهد داشت.

این مناطق تنها نمونه ای از مناطق حفاظت شده محیط زیست استان همدان است که خود گنجینه ای از گونه های مختلف گیاهی و جانوری محسوب می شود و به طور حتم ظرفیتی در تقویت گردشگری همدان است که باید مورد توجه قرار گیرد.