ناآرام ترین سال برای عربستان؛ از پناهندگی بن علی تا قیام خونین شرق

به گزارش خبرگزاری مهر، طی سال گذشته میلادی سقوط رژیم های دیکتاتوری درخاورمیانه تغییرات شگرفی را در نقشه سیاسی منطقه ایجاد کرد و معادلاتی را که چندین دهه بر منطقه حکمفرما بودند به طور بنیادین تغییر داد. البته وضعیت عربستان در خلال این تحولات کمی متفاوت می نمود. رژیم آل سعود که پایه های امنیتی اطلاعاتی استواری را در این کشور ایجاد کرده در ابتدای تحولات به رئیس جمهور مخلوع تونس پناهندگی داد که این مسئله با انتقاداتی متعددی روبرو شد. بعدها رژیم آل سعود با مشاهده ناآرامی های بحرین با نقض قوانین شورای همکاری خلیج فارس، نظامیانش را به  کشور همسایه گسیل داشت.

نکته مهم اینکه اعتراضات مردم بحرین علیه رژیم آل خلیفه طی سال گذشته مهمترین عامل نگرانی سران سعودی را تشکیل می داد که سقوط رژیم همسایه را به عنوان دروازه سقوط رژیم خود می دانند. به طور کلی عربستان سعودی در این سال در محاصره تحولاتی قرار گرفت که همواره سران این رژیم را در موجی از بیم و هراس فرو برده بود. سقوط رژیمهای همپیمان آل سعود و ادامه چالش جنگ قدرت میان شاهزادگان سعودی همگی از مسائلی بود که بر  تضعیف جایگاه این کشور افزود. البته نباید از کنار تحولات دیگر همسایه مهم عربستان یعنی یمن نیز به سادگی گذشت. کشوری که سران آل سعود به جای مقابله مستقیم (آنچه در بحرین رخ داد) تلاش داشتند تحولات آن را از دور مدیریت و کنترل کنند.

بن علی در آغوش آل سعود

عربستان سعودی در اوایل سال گذشته میلادی رسما اعلام کرد که "زین العابدین بن علی" رئیس جمهور مخلوع تونس را به همراه خانواده اش پذیرفته است. بن علی با بالا گرفتن تحولات در تونس که منجر به قیام مردمی در این کشور شد مجبور به کناره گیری از قدرت شد و پس از آنکه فرانسه و چند کشور دیگر از پذیرفتن وی سرباز زدند به آغوش آل سعود پناه آورد. دولت تونس همچنان خواستار بازپس گیری بن علی برای محاکمه وی در این کشور است که البته مقامات سعودی از این اقدام سر باز می زنند.

درگذشت رهبر شیعیان

علامه شیخ "محمدعلی العمری" رهبر شیعیان عربستان در بیمارستانی در مدینه درگذشت. علامه شیخ العمری به عنوان شخصیت اول شیعیان مدینه منوره و امام مسجد شیعیان این شهر قلمداد می شد.

بحرین و یمن؛ همسایگان ناآرام

تحولات بحرین و یمن در سال گذشته به مهمترین دل مشغولی رژیم آل سعود تبدیل شد که در سال جدید میلادی نیز به طور حتم ادامه خواهد داشت. چندین روز پس از آغاز قیام مردم بحرین شاهدان عینی از اعزام 30 دستگاه تانک ارتش عربستان سعودی به بحرین از طریق معبر مواصلاتی دو کشور موسوم به جاده ملک فهد خبر دادند. معبر 25 کیلومتری بین دو کشور که همواره در سالهای اخیر شاهد خودروهای گرانقیمت متمولان سعودی بود این بار به دلیل عبور 15 خودروی مخصوص حمل‌تانک که هر کدام دو دستگاه تانک را منتقل می ‌کردند، کاملاً مسدود شد. رژیم آل سعود همچنین از ورود بیش از هزار نظامی این کشور به بحرین خبر داد. پس از این تحرک نظامی که بر خلاف پادمانهای شورای همکاری خلیج فارس صورت گرفت، نظامیان سعودی و رژیم منامه در کنار هم سرکوب خونین مردم بحرین را آغاز کردند.

مقامات ریاض در تحولات یمن با سیاست دیگری دخالت کردند و سعی بر آن داشتند که از سرنگونی رژیم عبدالله صالح با توجه به سرسپردگی آشکار وی به عربستان و غرب جلوگیری کنند و در مرحله بعد آن را به تاخیر بیندازند. این دخالتها همواره با محکومیت مردم یمن همراه بود که عربستان را هرگز میانجیگر بی طرفی نمی دانند.

قیام خونین شرق

قیام مردم شرق عربستان که اکثریت شیعیان این کشور را شامل می شود طی سال جاری به کابوس شبهای شاهزادگان سعودی تبدیل شد. پرونده زندانیان فراموش شده و بی محاکمه، بازداشت فعالان سیاسی و دینی، تعطیلی مراکز دینی و عبادی همگی از مسائلی بود که در آغاز قیام مردم شرق عربستان تاثیرگذار بود. این قیام که در ابتدا با سانسور شدید خبری رژیم آل سعود همراه شده بود از سوی این رژیم به شدت سرکوب شد. مخالفان بار دیگر بازداشت شده و دهها نفر دیگر نیز به شهادت رسیدند. بی توجهی رژیم سعودی مطالبات مردم شرق باعث بالاگرفتن شعله قیام شد و در نهایت در اواخر سال گذشته تیراندازی مستقیم نظامیان سعودی به سوی مردم 4 شهید بر جا گذاشت.
 

مردم شرق عربستان تا آخرین روزهای سال 2011 به تظاهرات خود ادامه دادند و تاکید کردند تا رسیدن به مطالبات خود دست از قیام نمی کشند. نکته مهم و بسیار هراس آور برای سران سعودی که در سال گذشته چندین بار رخ داد این بود که قیام شرق چندین بار با اعتراضات مردم دیگر مناطق عربستان از جمله مکه مکرمه، مدینه منوره و ریاض گره خورد. سران آل سعود از این بیم دارند که قیام اخیر در این کشور فراگیر شده و تاج و تخت نفتی شان را بر باد دهد. درهمین راستا امتیاز دهی به مناطق دیگر و سرکوب قیام شرق در ماههای اخیر به سیاست اصلی رژیم ریاض بدل شد. جایی که در پی اعتراضاتی جزئی رژیم آل سعود امتیازات ویژه ای را به مردم دیگر مناطق داد و حتی دست به تغییر نمایشی سه وزیر کابینه زد.

قراردادهای سنگین نظامی با آمریکا

عربستان سعودی در راستای تقویت توان دریایی به استفاده از ناوهای جنگی متوسط و همچنین موشک های سطح به سطح روی آورد. در همین راستا مقامات ریاض خرید تسلیحاتی از آمریکا را در برنامه قرار دادند و قراردادی 10 ساله به ارزش بیش از 23 میلیارد دلار با آمریکا به امضا رساندند. اواخر سال جاری نیز وزارت دفاع آمریکا(پنتاگون) از توافقات جدید نظامی با رژیم سعودی خبر داد.

بیماری ملک عبدالله و مرگ ولیعهد

خبرگزاری رسمی عربستان سعودی در اواخر مهرماه گذشته گزارش داد پادشاه این کشور برای عمل جراحی در بیمارستانی در ریاض بستری شده است. "ملک عبدالله" 89 ساله برای عمل جراحی ستون فقرات به آمریکا رفت و پس از اعلام موفقیت آمیز بودن عمل جراحی با قامتی خمیده و چندین سانتی متر کوتاه تر از گذشته به کشور بازگشت. وی در مناسبتهای رسمی به سختی سخن می گوید و به احتمال زیاد در سال جدید میلادی، سال سختی را در دست و پنجه نرم کردن با بیماری اش خواهد گذراند.

از سوی دیگر "سلطان بن عبدالعزیز" ولیعهد 85 ساله عربستان سعودی که از بیماری سرطان رنج می برد در اواخر مهرماه درگذشت.

سلطان بن عبدالعزیز آل سعود، ولیعهد عربستان در یکی از بیمارستان‌های نیویورک فوت کرد. گفته می شد ولیعهد فوت کرده آرزوهای زیادی برای پادشاهی در سر می پروراند که به آنها نرسید. چند روز بعد پادشاه سعودی با صدور فرمانی، شاهزاده "نایف بن عبدالعزیز" 78 ساله وزیر کشور را با حفظ سمت، ولیعهد جدید عربستان کرد. دفتر پادشاهی عربستان سعودی اعلام کرد که نایف بن عبدالعزیز، جانشین سلطان بن عبدالعزیز ولیعهد پیشین این کشور شد.

سناریو ساختگی ترور سفیر عربستان

سناریوی هالیوودی ترور "عادل جبیر" سفیر عربستان سعودی در آمریکا نیز از خبرهایی بود که زود به خبر یک محافل غربی بدیل شد و به همان سرعت هم از میان تحولات خارج شد. در طرح این سناریو بیشتر از آنکه ریاض را بتوان دخیل دانست باید به نقش واشنگتن و تل آویو اشاره کرد که در همان ماهها جنگ روانی علیه ایران را به حربه های مختلف به اوج خود رسانده بودند. در نهایت نیز قطعنامه پیشنهادی ریاض در محکومیت طرح ترورادعایی سفیر عربستان به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسید. در این قطعنامه از ایران خواسته شده تا با مجامع بین‌المللی در این زمینه همکاری کند.

رکورد تولید نفت عربستان 

"علی النعیمی" وزیر نفت عربستان سعودی از گذشتن سقف تولید نفت خام این کشور در ماه نوامبر از مرز ده میلیون بشکه در روز خبر داد. النعیمی در کنفرانسی خبری در وین گفت : همانطور که درباره سقف تولید از ما سوال شد باید بگویم که سقف تولید ما در ماه نوامبر ده میلیون و چهل و هفت هزار بشکه در روز بوده است. عربستان طی سال 2011 نیز مهمترین تامین کننده انرژی قدرتهای غربی بود تا از این لحاظ مشکلی برای آنها ایجاد نشود.

به طور کلی در سال گذشته میلادی چالشهای پیرامونی و تغییر در معادلات منطقه ای، رژیم حاکم بر عربستان را بر آن داشت تا برای حفظ وضعیت موجود، توازن منطقه و حفظ امنیت سیاستهایی را اتخاذ کند که سبب رویکرد دوگانه این کشور در قبال تحولات منطقه شد. در واقع از یک سو سیاست انتظار در قبال تحولات مصر و تونس و از سوی دیگر رویکرد تهاجمی نسبت به تحولات بحرین، یمن و سوریه داشت. به طور کلی عربستان سعی داشت تا با تغییر معادلات منطقه ای، ضمن حفظ و در امان ماندن از موج تحولات، با گرایش به سمت قراردادهای کلان تسلیحاتی و تشکیل باشگاهی از پادشاهان در شورای همکاری خلیج فارس نقش همپیمان استراتژیک غرب را در ائتلاف علیه سیاستهای جبهه مخالف آمریکا و همپیمانانش در منطقه بازی کند.