فقه شریفترین و روشمندترین علم است

به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام حمید پارسانیا، شامگاه پنجشنبه در دومین نشست تخصصی تأثیر علم کلام در علوم اجتماعی که در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، اظهار داشت: زمانی که از تأثیر علوم اجتماعی در حوزه کلام سخن می‌گوییم باید ابتدا تعریفی از علم اجتماعی، علم کلام و مفهوم تاثیر و دوسویه یا یکسویه بودن آن ارائه کنیم.

وی با بیان اینکه نمی‌توان سکولاریسم غرب را مساوی با بی دینی دانست بیان کرد: سکولاریسم، مساوی با بی دینی نیست چون در سکولاریسم نیز ممکن است شاخه هایی از الهیات داشته باشیم.

استاد حوزه علمیه قم افزود: یکی از علل پیدایش علوم اجتماعی کلاسیک غربی از بین رفتن الهیات بود.

وی در ادامه گفت: در این مبحث علم کلام به معنای عام و نه خاص که شامل کل الهیات می‌شود همچنین علوم اجتماعی جامعه شناسی خاصی نیست بلکه عام مراد است استعمال می شود.

حجت الاسلام پارسانیا تصریح کرد: من معتقدم تاثیر یکسویه علم کلام بر علوم اجتماعی و بالعکس نمی تواند دقیق باشد و دوسویه است.

استاد حوزه علمیه ادامه داد: علم کلام در غرب در افرادی مانند کانت اثر گذاشت  و او تلاش کرد تا دانش جامعه شناسی را جایگزین اخلاق اجتماعی کند.

وی با اشاره به نظریات ابن خلدون در عرصه علوم اجتماعی افزود: ابن خلدون عقل عملی را قبول ندارد بنابراین علم اجتماعی او جنبه تجویزی ندارد و شباهت هایی هم با علم اجتماعی مدرن دارد.

این محقق حوزوی اظهار کرد: من ابن خلدون را به عنوان بنیانگذار علم اجتماعی قبول ندارم؛ او بنیانگذار علوم اجتماعی مصطلح نبود بلکه یکسری مسایل اجتماعی را مطرح کرد و اندیشه های اجتماعی او متاثر از کلام اشعریون بود.

پارسانیا با اشاره به اندیشه‌های فارابی و خواجه نصیرطوسی آن را متمایز با اندیشه‌های ابن خلدون دانست و گفت: اندیشه اجتماعی خواجه نصیر طوسی و فارابی تحت تاثیر فقه شیعی بود و مبادی کلامی خواجه نصیر که مبتنی بر عقل و دستورهای اهل بیت(ع) است به او اجازه می داد که دیدگاه های اجتماعیش شکل فقه شیعی بگیرد و جنبه تجویزی داشته باشد.

وی با بیان اینکه ابن خلدون را به اشتباه پیشگام علوم اجتماعی کلاسیک غربی می دانند، اظهارداشت: در مقدمه نظریات ابن خلدون در باب مسایل اجتماعی، رگه هایی از تفکر اشاعره دیده می شود که به دلیل شباهت ظاهری با علوم اجتماعی غربی، آنها را در یک راستا قلمداد کرده اند که به هیچ وجه این گونه نیست.

این استاد حوزه و دانشگاه گفت:پیش از ابن خلدون علوم اجتماعی در حاشیه کلام شیعی شکل گرفت که رویکردی عقلانی به مباحث پیرامون الهیات دارد که خواجه نصیر الدین طوسی و فارابی پیشگامان آن بودند.

وی اظهار داشت: این علم اجتماعی باعنوان سیاست مدن مشهور شد و در این علم بود که علم اجتماعی با فقه اجتماعی مراوده پیدا کرده و در یک دیگر تاثیرگذاری مستقیمی دارند.

وی افزود: البته از نظر علم پوزیتویستی قرن 19، مطالعه فقهی، نوعی از مطالعه غیر علمی تلقی می شد که به دلیل نوع نگاه این تفکر به رابطه های علی و معلولی و فاعلی صرف شکل می گیرد.

پارسانیا در عین حال تاکید کرد: فقه نه تنها علم است بلکه از شریفترین علوم و علمی روش مند است.

وی ادامه داد: در جهان اسلام شاهد کلام اجتماعی گوناگونی بوده ایم و در همان راستا شاهد نوع خاص علوم اجتماعی نیز هستیم؛ به لحاظ منطقی وقتی کلام اشعری را داریم، علوم اجتماعی منطبق با آن نیز شکل گرفته است.

پارسانیا بیان کرد: بخشی از دانش اجتماعی در اسلام برای برای حل مسائل دینی هر زمان و برای تشکیل جریان زندگی، توصیف و تعیین مواضع اجتماعی یک حوزه روشمند به وجود آمده است.