به گزارش خبرنگار مهر، جمال شورجه که سینما را با دستیار کارگردانی فیلم "زندان دوله تو"به کارگردانی رحیم رحیمی پور در سال 1363 آغاز کرده است از یک عمر فعالیت خود در سینمای ایران و چگونگی ورود خود به عرصه سینما سخن گفت.
*خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ و هنر: سینمای ایران شما را به عنوان یک فیلمساز فعال در عرصه دفاع مقدس می داند و در این عرصه هم در مقام کارگردانی به عنوان دستیار کارگردان و طراح لباس و صحنه حضور داشته اید . برای شروع از انگیزه های خود مبنی بر حضور در عرصه سینما بگویید.
جمال شورجه : انتخاب و آمدن من به سینما برحسب نیازی بود که در آن دوران احساس می شد چرا که پس از انقلاب و همچنین تحولاتی که انقلاب فرهنگی در فضای هنری کشور ایجاد کرده بود، نیروهای متعهد و خواهان ارزش های انقلاب به معنای واقعی در این عرصه اندک بود. پیش از انقلاب تلویزیون و سینمای ایران در دست سلطنت طلبان بود و متاسفانه انسان های متعهد و دارای ریشه های مذهبی در این عرصه وجود نداشتند .
بعد از انقلاب فرهنگی یکصد انجمن اسلامی که در آن دوران تشکیل شده بود در حوزه های مختلف فرهنگی آموزش دیدند و من هم برحسب نیاز این حوزه به سوی فیلمسازی رو آوردم و در این زمینه آموزش دیدم. در واقع حضور در عرصه سینما را تکلیف خود دانستم .
*جدا از آموزش های تئوریک ، سینما را در عرصه عمل چگونه تجربه کردید؟
- همزمان با آموزش های تئوریک ، جنگ تحمیلی عراق در ایران و دفاع مقدس مردم عزیز آغاز شد از همین رو ناگزیر شدیم تجربه های عملی را در میدان جنگ کسب کنیم . در آن دوران حضور نیروهای آموزش دیده در حوزه های عکاسی، فتورمان و فیلم های کوتاه بسیار چشمگیر بود. از همین رو من به همراه هر یک از همرزمانم در گوشه ای از عرصه فرهنگ به ثبت لحظات جنگ و دفاع مقدس پرداختیم.
خوب یادم هست که در آن زمان دفاع مقدس و حضور هریک از رزمندگان در عرصه های مختلف انس و الفتی بین ما به وجود آورده بود و البته این دوستی به واسطه انقلاب و جنگ شکل گرفت و مسیر زندگی و ورودم به سینمای ایران را تغییر داد.
* رویکرد شما نسبت ساخت فیلم های دفاع مقدس در آن دوران چه بود؟
- به دلیل نزدیکی و الفتی که با انقلاب داشتم ثبت لحظه به لحظه مقاومت مردم را در قالب فیلم داستانی و مستند وظیفه خودم می دانستم در واقع با سلحشوری مردم و ایثار رزمندگان عجین شده بودم . از سوی دیگر جنگ به خانه های مردم آمده بود و حوادث بسیار غم انگیز یکی پس از دیگری از راه می رسید و فضای وحشت به دل و جان ملت رسوخ کرده بود . از همین رو باید روحیه امید و عشق به اسلام و میهن را به انحای مختلف مقابل چشمان مردم زنده نگاه می داشتیم ، به همین دلیل نه تنها من بلکه بسیاری از فیلمسازان هشت سال دفاع مقدس با رویکرد روحیه بخشی و ایمان به امید برای آینده ای سرافراز فیلم می ساختند و خوب طبیعی بود که من هم از این قاعده مستثنی نبودم.
* قصه این حماسه آفرینی هایی که بیننده در آثاری چون "عملیات کرکوک" ، "حماسه مجنون" و دیگر فیلم ها می بیند چگونه شکل گرفت؟
از حماسه آفرینی ها و اتحادی که بین مردم وجود داشت به عنوان اسکلت اولیه ساخت فیلم ها استفاده می کردیم ، از سوی دیگر در آن دوران دو قطب بزرگ غرب و شرق،آمریکا و شوروی انقلاب ما را مزاحم با اهداف استکبارطلبانه خود می پنداشتند و خوب مردم به دسیسه های آنها بسیار آشنا بودند و باید جنگ روانی که ایجاد می شد را در کنار تمام حماسه آفرینی ها به تصویر می کشیدیم. داستان حماسه آفرینی هایی که به آن اشاره کردید و در آثار سینمایی آن زمان نیز دیده می شود از مقاومت مردم و حمایت های معنوی امام خمینی (ره) و درنگاه کلی شرایط اجتماعی شکل می گرفت.
خاطره هایی که در آن دوران از سینما و دفاع مقدس دارم باعث شده تا از آن فضا بیرون نیایم و هنوز که هنوز دغدغه دفاع مقدس در سینما را دارم البته نلگفته نماند که شکل این دفاع در فیلم های امروز به گونه دیگری مطرح می شود.
*هیچ وقت در آن سال ها به این فکر نکردید که نوع دیگر از گونه های سینمایی را جدا از سینمای دفاع مقدس تجربه کنید؟
- نه به هیچ عنوان. من از آغاز با انگیزه کار متعهدانه در راستای ارزش های انقلاب اسلامی به حرفه فیلمسازی رو آورده بودم و نمی توانستم در دنیای تک نفره آرام بنشینم و فیلم خودم را در ژانرهای دیگر سینمایی بسازم .نه هرگز چنین نبود. از همان ابتدا تصمیم گرفتم سردوربین هشت میلیمتری خودم را به سوی حماسه ها و دلاوری های هموطنانم بچرخانم و به این ترتیب بود که من وارد حرفه سینما و ساخت فیلم در ژانر سینمای دفاع مقدس شدم.
به اعتقاد من با وجود اینکه سالها است از آن دوران می گذرد هنوز هم می توان درباره ساهای جنگ ده ها سال فیلم ساخت . در واقع در حال حاضر باید الگوسازی برای جوانان فعال در عرصه سینمای دفاع مقدس کرد و برای به جا گذاشتن الگوهای مناسب هنوز هم باید در این حوزه فیلم ساخت.
* با این اوصاف هنوز هم شور و حال ساخت فیلم در ژانر دفاع مقدس را دارید؟
- قطعا. من هنوز از آن فضاها دور نشده ام و با توجه به تعلق خاطری که به آن دوران دارم مشتاقم فیلم با موضوع دفاع مقدس بسازم. البته گفته نماند که در شرایط فعلی نیاز به ساخت فیلم هایی با این موضوع ضرورت دارد چراکه در حال حاضر در شرایط جنگ سرد به سر می بریم و مردم با جان و دل نسبت به این جنگ سرد مقاومت نشان می دهند و مبارزه می کنند ؛ بنابراین اصل مطلب فرق نکرده بلکه نوع رویکرد به این گونه سینمایی باید تغییر کند و فیلم هایی باید ساخته شود که در جهت مقاومت و استقامت مردم در برابر این جنگ سرد باشد بنابراین باید سنگرها را خالی نکنیم .
* اما به نظر می رسد آگاهی از جنگ سرد نزد مردم خیلی جلوتر از پدیده سینما است اینطورنیست؟
* متاسفانه باید بگوییم که همینگونه است .چراکه مردم دراین زمینه به خصوص از فیلمساز پیشی گرفته است ، این درحالی است که هنرمند و سینماگران به دلیل شناخت و مطالعاتی که دارند باید جلوتر از مردم باشند اما به واقع چنین نیست و مردم جلوتر از هنرمندان هستند و حال این هنرمندان هستند که باید تلاش کنند تا به مردم برسند. اگر نگاهی دقیق به آثار سینمایی به خصوص فیلم هایی که در یک دهه اخیر بیاندازیم متوجه خواهیم شد که هیچ یک از فیلم های ساخته شده در راستای اهداف کلان و یا نگاه استراتژیک به موضوع فرهنگ ریال سیاست ، اقتصاد و مسائل اجتماعی ندارند و جنبه های آگاهی بخشی خود را به نوعی از دست داده اند.
* اگر مایل باشید اشاره ای هم به همکاری شما به زنده یاد رسول ملاقلی پور داشته باشیم،بسیاری از آثار به یادماندنی شما در مقام غیر از کارگردانی مانند، طراحی لباس و صحنه و یا دستیاری کارگردان در آثار این فیلمساز شکل گرفته است . کمی از تجربه های خود در کار با رسول ملاقلی پور بگویید .
- رسول ملاقلی پور از پیشگامان سینمای دفاع مقدس هستند و من سینمای حرفه ای را در کنار ایشان آموختم و به درستی جای ایشان در این سالها که باید باشند خالی است . من نخستین تجربه خود با این کارگردان را در فیلم "پرواز در شب" کسب کردم و خاطرات زیادی دارم که یکی از آن خاطرات حیرت آور است.
خوب یادم هست در فیلم پرواز در شب صحنه ای داشتیم که یک عده از نیروهای عراقی رو به دوربین که از نقطه دید رزمندگان بود تیراندازی می کردند. در آن زمان هنرور به معنای امروز وجود نداشت و مجبور بودیم که برای ساخت این صحنه عده ای از کارگران ساختمان را جمع کنیم آموزش دهیم چراکه آنها اصلا دوربین را نمی شناختند و اصلا نمی دانستند که تفنگ را باید چگونه به دست بگیرند . به همین دلیل آموزش دیدند و با شرایط دوربین آنها را آشنا کردیم .
هنگام فیلمبرداری گلوله های مشقی داخل اسلحه ها گذاشتیم که فقط صدای انفجار می داد و سرخی آتش به شکل محدود هم دیده می شد. پس از فراهم شدن شرایط فیلمبرداری همه کارگرهای ساختمان به صف شدند و دستور شلیک داده شد. اما یکی از کارگران که در ردیف جلو هم ایستاده بود شلیک نمی کرد . آقای ملاقلی پور کات داد و با همان خصلت و عصبانیتی که در وجود خود داشت از کارگر پرسید که چرا شلیک نمی کند و کارگر هم در پاسخ گفت که احساس کرده که گلوله های تفنگ او با سایر گلوله هایی که دست دیگران است متفاوت است و زمانی که به سخن این کارگر دقیق شدیم دیدیم که درست می گوید گلوله های حقیقی به جای گلوله های مشقی درون اسلحه بود. خدا را شاکر شدیم که مسیر زندگی آدم های پشت دوربین را به گونه ای هدایت کرده تا آن کارگر شلیک نکند و آنها هم زنده بمانند.
*کدامیک از فیلم هایی که در عرصه سینما ساخته اید را بیش از دیگر فیلم های خود دوست دارید؟
- همه فیلم هایی که ساخته ام را با تمام وجود ساخته ام به تک تک آنها عشق می ورزم اما دراین بین برخی از آثارم را که بیش از هرعنوانی تاثیر مثبت بر مخاطب گذاشته است را دوست دارم که می توان فیلم هایی چون "عملیات کرکوک"، حماسه مجنون" و " سی و سه روز" اشاره کرد.
*آقای شورجه اگر به گذشته برگردید بازهم حرفه سینما را دنبال می کنید؟
نکته این است که من سینما را برای سینما نخواندم، برای سینما وارد سینما نشدم، بلکه سینما برای من یک پیام بود و آن هم اخلاق و انتشار احکام اسلام در مدیوم سینما بود . از همین رو اگر بخواهم بار دیگر سینما را انتخاب کنم بازهم با هدف اعتلای اسلام و انقلاب دست به دوربین می زنم.
نظر شما