دکتر موسی حقانی، معاون پژوهشی مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد آرمانگرایی و نقش و جایگاه آن در انقلاب اسلامی و اندیشه حضرت امام(ره) گفت: با توجه به اینکه آموزه های اصلی انقلاب اسلامی مبتنی بر تفکر ناب اسلامی است، آرمانگرایی هم در انقلاب اسلامی جایگاه ویژه ای دارد و شاید بتوان گفت تفاوت انقلاب اسلامی با سایر نهضت هایی که در کشور ما رخ داد به همین رویکرد آرمانگرایانه باشد.
وی افزود: از یک منظر تحقق یک جامعه مبتنی بر عدالت (عدالت محور) و حاکمیت عدالت در همه مناسبات یکی از مسائل آرمانی ای بوده که مورد توجه اسلام هست و همین باعث شد که اسلام در جامعه ایرانی که یک جامعه آرمانگراست نفوذ کند و ایرانیان با طیب خاطر به دعوت اسلام پاسخ دهند بدون اینکه از اهرم زور و فشار استفاده شده باشد. به همین جهت به دلیل عدم تحقق عدالت در طول تاریخ حداقل در تاریخ ایران پس از اسلام، عدالت طلبی به عنوان یک درخواست و مطالبه وجود داشت و انقلاب اسلامی هم بالاخره این را به عنوان یک آرمان و هدف در شعارهای خودش مطرح کرد.
این محقق و کارشناس تاریخ معاصر در ادامه سخنانش اظهار کرد: وقتی آرمان انقلاب اسلامی و شعارهای انقلاب اسلامی در کنار آزادی و استقلال مطرح می شود، ضمن اینکه از یک نظام سیاسی صحبت می کنیم در پس این شعار نگاه عدالت طلبانه هم نهفته است. بحث بعدی آزادی انسان ها از قیودی است که هم استکبار و هم نفس و نفسانیات برای آنها به وجود می آورد. اینها هم یکی از شعارهای آرمانی انقلاب اسلامی بود که مردم ایران حداقل در دو سده اخیر دنبال تحقق این آرمان در ایران بودند و تلاش فراوانی در این زمینه صورت گرفته است. به همین جهت آزادی از منظر اسلامی هم جزو شعارهای اصلی انقلاب اسلامی قرار گرفت که نوعی رویکرد آرمانگرایانه رادر این می بینیم.
حقانی با بیان اینکه آرمان بعدی رهایی از سلطه به ویژه سلطه استکبار و کفار است، اظهار داشت: این آرمان هم با توجه به سابقه دیرینه تسلط استکبار بر کشورهایی نظیر ایران به عنوان یک هدف و آرمان در بین مرم رایج بود و در شعارهای انقلاب این آرمان مشاهده می شود. وقتی بحث استقلال را مطرح می کنیم این یک مفهوم صرفا اقتصادی ی سیاسی مدنظر نیست در ابعاد مختلف بحث استقلال طلبی در کشور ما مطرح می شود این بخشی از شعارهای اصلی انقلاب اسلامی است که در آن رویکرد آرمان گرایانه را می بینیم.
وی با اشاره به اینکه آرمان بعدی انقلاب اسلامی نجات بشریت است، تصریح کرد: این موضوع مخصوصا در فرمایشات حضرت امام(ره) دیده می شود. انقلاب اسلامی حرکتی صرفا برای رهایی یک منطقه خاص نبود بلکه هدف اصلی از این انقلاب و وقوع آن این بود که بتوانیم زمینه نجات بشریت را فراهم کنیم. با توجه به اینکه انقلاب اسلامی به عنوان زمینه ساز ظهور از ابتدا مطرح بود این رویکرد آرمان گرایانه خیلی کمک کرد شاید بتوان گفت سایر مسائلی که عرض شد نظیر استقلال طلبی، آزادی خواهی و ...ذیل همین موضوع مطرح شود؛ یک آرمان اساسی و جدی در تشیع وجود دارد و آن نجات بشریت از طریق ظهور موعود و کمک به ظهور منجی و موعود که وظیفه ای را به گردن هر مسلمان معتقدی می نگرد که وقتی موعود ظهور کرد یا برای ظهور موعود تکالیفی بر گردن مسلمین و مسلمانان به ویژه شیعیان که اعتقاد راسخی به مسئله موعود و ظهور دارند هست که بایستی در جهت آن فعالیت کنند.
حقانی با بیان اینکه اعتقاد به اینکه منجی خواهد آمد و آنها را از شر استکبار و مسائل دیگری که دست و پا گیر بشریت برای رشد و تعالی شده نجات خواهد داد یک رویکرد آرمان گرایانه است، افزود: این رویکرد هم رهایی ایران و هم رهایی انسان ها را مدنظر دارد و به یک حاکمیت جهانی نگاه می کند که در آن موضوع عدالت محوریت دارد که انسان های زمینه رشد و تعالی در صورت به وجود آمدن این شرایط.
وی تأکید کرد: این دو در کنار تکالیفی که بر گردن هر مسلمان و شیعه ای برای زمینه سازی ظهور و تکالیفی که در عصر ظهور بر گردنش هست خود به خود فرد مسلمان را یک فرد آماده قیام بر ضد کژی ها و بر ضد استکبار می کند که به شکل اعلی در انقلاب اسلامی دیدیم و جالب این است که وقتی انقلاب اسلامی در ایران محقق می شود پیام انقلاب به زودی در سراسر جهان به ویژه در کشورهای اسلامی منتشر می شود.
حقانی بیان کرد: چون رویکرد ما آرمانگرایانه است و به عبارتی به نجات بشریت و کشورهای اسلامی و مسلمین نظر دارد خیلی زود این آرمان به سایر نقاط جهان هم صادر می شود. بحث صدور انقلاب که در اوایل انقلاب مطرح شد همین بود یعنی ما در صدد صدور پیام انقلاب بودیم و خود به خود این امر هم صورت گرفت و هیچ تعمدی و تحرکی در این زمینه صورت نگرفت و یا شاید اصلا لازم نبود که صورت گیرد.
این کارشناس تاریخ معاصر در ادامه سخنانش گفت: وقتی مردم مسلمان از یک طرف و مردم کشورهای محروم از طرف دیگر ببینند که ملتی با این پیام، با پیام گسترش عدالت، استقرار عدالت در جهان قیام کرده و موفق شده و در مقابل انواع و اقسام توطئه ها ایستادگی می کند خود به خود این می تواند باعث حرکت سایر ملت ها شود. ملت ها و کشورهای مسلمان از جهت اینکه این پیام را زودتر می گیرند از نظر خیزش در اولویت قرار دارند.
وی با اشاره به اینکه درست است که ما می گوئیم اینها آرمان های انقلاب اسلامی بود و حضرت امام(ره)توانست این آرمان ها را در بین مردم رواج دهد اذعان کرد: اما این آرمانها ریشه در واقعیات دارد یعنی یک آرمان های دست نیافتنی نیست به همین جهت است که ما موفقیت این آرمان ها را در انقلاب اسلامی می بینیم و به نظر می رسد شاید هنر حضرت امام(ره) در رهبری انقلاب این بود که آرمان های مبتنی بر واقعیات را توانست در بین جامعه ایرانی و ملت های مسلمان ترویج دهند.
وی در پایان سخنانش یادآور شد: همین امر باعث شد که آن حرکت بزرگ در کشور ما رخ دهد که از همان زمان شاهد بیداری اسلامی بودیم تا امروز که اوج بیداری اسلامی در منطقه خودمان مشاهده می کنیم. این به این بر می گردد که آرمان های ما مبتنی بر فطرت بشری است و با واقعیات زندگی بشر هم و با شرایط موجود سنخیت دارد و حرف عجیب و غریبی که با فطرت بشر در تضاد باشد در آرمان های ما مطرح نشد و کاملا با هر نفس و فطرت پاک بود برای همین می بینیم که در میان محرومان جهان حتی غیر مسلمانان علاقه به انقلاب اسلامی و شعارهای انقلاب اسلامی مشاهده می شود.
نظر شما