هنر اسلامی اضطرابهای افسار گسیخته امروز را رفع می‌کند

به گزارش خبرنگار مهر، در ادامه مجموعه نشست های تخصصی دین و هنر، نشست تخصصی "معیارهای رشد و تعالی هنر از منظر دین" با سخنرانی دکتر شهرام گیل آبادی عضو گروه دین و هنر پژوهشکده مطالعات دینی فرهنگ پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صبح شنبه 29 بهمن ماه در این پژوهشگاه برگزار شد.

وی با بیان اینکه انسان شناسان معتقدند هویت مشتمل بر صفات جوهری شی یا شخص است و معنی نگاران هویت را شخصیت، ذات، هستی و وجود تعبیر می کنند، گفت: با نگاهی به آثار انتزاعی و کهن ایرانی پیش از تأثیر قدرت بیان و طراحی، صور الهام در ذهن متبادر می شود یعنی بشر فطرتی دارد که به فراطبیعت وابسته است.

عضو هیئت علمی دانشکده صدا و سیما تصریح کرد: انسان با روح الهام یافته و به بدن متعلق شده است و نمی توان او را لوح نانوشته دانست. شاهد این مدعا یگانگی عناصر هنر بیزانس، ایران، هندو و مغولی است. اگر این یگانگی را به احساس مذهبی نسبت دهیم هم نمی توان ادعا کرد که این احساس می تواند گستره اشکال را به وحدتی هدایت کند که در عین غنا، بسیار ساده و واحد است.

وی با بیان اینکه این نیرو بر خلاف نظر هنرمندان اروپایی سرشت درونی انسان را منتهی به خلق اثر می کند بلکه منتهی به الهام از روح خلیفه الهی می کند؛ اظهار کرد: محققان آنچه در ذات هنر اسلامی نهفته است را شهود عقلی می نامند که فراتر از استدلال و تعلق و متضمن شهود حقایق ازلی و جاودانه است. در سنت اسلامی ایمان جز در پرتو اشراق عقل به کمال نمی رسد و تنها اوست که می تواند آثار و نتایج توحید را دریابد.

گیل آبادی اظهار داشت: در مجموع می توان چنین نتیجه گرفت که در وجه متعالی هنر این مرز و بوم همیشه جوهری موجود بوده است که عنصر اصلی هنر ماست و آن تفکر الهی حاکم بر هنر است که نه تنها حقیقت، الهام و زیبایی را به کمال نزدیک کرده است، بلکه از حیطه زمان و مکان پا را فراتر نهاده و هویتی ناب را به ارمغان آورده است. این هویت در روح انسان توحیدی متجلی است و همین تجلی است که باید به جای تقلید کورکورانه و از سر ناآگاهی جوهره اصلی آثار هنری این مرز و بوم قرار می گیرد.

این محقق یادآور شد: زیبایی در اسلام ذاتا تجلی حقیقت کلی و جهان محور هندسه معرفتی است. هنر اسلامی فضایی مضمون گرا می آفریند همه اضطراب ها و وسوسه های افسارگسیخته دنیا را از میان بر می دارد و به جای آن نظم و نظامی می آفریند که مبین توازن، صفا و آرامش است.

وی با بیان اینکه وضوح، درخشدگی، سودمندی و نظم از شاخصه هایی است که فرد را در مقابل انسان منفعل فرض نمی کند، گفت: فرد مؤمن در مقابل بنای عبادی یک مخاطب فعال است نه یک ناظر صرف غیر فعال؛ وقتی او وضو می گیرد یعنی از هر آلودگی تبری می جوید. وقتی کلام وحی را تلاوت می کند با طهارت و بری از هر عارضه ای خود را در مقام پاکی در مرکز عالم قرار می دهد.

عضو گروه دین و هنر پژوهشکده مطالعات دینی فرهنگ تصریح کرد: آنجاست که این انسان از جمادی، حیوانی از همه چیز فاصله گرفته و در مقام اشرف مخلوقات سرچشمه درون خود را فطرتی پاک و حرکت خود را جز در دایره رسیدن به اصل و هویت خود نمی یابد. این انسان توحید محور هنر اسلامی را که اصل آن از تسلیم در برابر یگانگی خدا و شهود آن حاصل می شود، پایه می گذارد. جوهره توحید در ورای کلمات، رنگی فطری به خود گرفته و در قرآن به واسطه بارقه های ناگهانی و منقطع تجلی می یابد.