تلسکوپهایی که به جهان چشم دوخته اند/ بزرگترین اکتشافات نجومی

به گزارش خبرنگار مهر، دو رصدخانه فضایی پلانک و هرشل آژانس فضایی اروپا در ماه می 2009 با موشک آریان 5 پرتاب شدند و در مدت 30 ماه فعالیت خود تاکنون توانسته اند با ارائه اطلاعات با ارزشی از کیهان تحولی در نوع نگاه دانشمندان به آسمان ایجاد کنند.

ماه گذشته، اسا اعلام کرد که یکی از دو چشم ماهواره پلانک بسته شده است و این ماهواره می تواند حداکثر تا اکتبر 2012 تنها با یک چشم به کار خود ادامه دهد.

اکنون دانشمندانی که در پروژه برادر پلانک یعنی هرشل کار می کنند اعلام کردند که رصدخانه فضایی میلیارد یورویی اسا نیز آخرین سال زندگی خود را پشت سر می گذارد.

درحقیقت، حجم مایع خنک کننده دو ایزوتوپ هلیم (هلیم 3 و هلیم 4) که مسئولیت خنک کردن دستگاههای هرشل را به عهده داشت به کمتر از 100 کیلوگرم رسیده و اعتقاد بر این است که بین 11 تا 14 ماه از دوره زندگی این رصدخانه فضایی باقیمانده باشد. این ماهواره به همراه پلانک در فاصله 1.5 میلیون کیلومتری از زمین ماموریت خود را انجام می دهد.

در حالی که پلانک، دستگاهی است که تمام پرتوهای منتشر شده از اعماق کیهانی را ردیابی و شکار می کند، هرشل یک تلسکوپ فضایی واقعی و بسیار پر قدرت است که از اجرام آسمانی تصاویری با وضوح تصویر بسیار بالا تهیه می کند.

رصدخانه فضایی هرشل در می 2011 توفانهای کهکشانی خشنی را از گازهای مولکولی شناسایی کرد که می توانند از تشکیل ستارگان ممانعت کنند

بنابراین، این دو ماموریت علمی تفاوتهای بسیاری با هم دارند، هرچند امکان برقرای ارتباط میان این دو ماهواره وجود دارد. به طوریکه وقتی پلانک یک جرم آسمانی را که می تواند یک کهکشان جدید باشد رصد می کند می تواند با هرشل ارتباط برقرار کرده و هرشل نیز از جرم آسمانی مورد نظر تصاویری با وضوح تصویر بالا به دست آورد.

همچنین، ماموریتهای هرشل و پلانک کاملا از ماموریت تلسکوپ فضایی هابل متفاوت هستند به طوری که پلانک قبل از هر چیز باید به رصد تمام آسمان بپردازد و با وضوح تصویر بسیار بالا از پرتوهای اعماق کیهان نقشه برداری کرده و مشاهده اجرام کیهانی را در حوزه فیزیک نجوم امکانپذیر کند.

هرشل همانند هابل یک تلسکوپ فضایی است یعنی به رصد و تصویربرداری از اجرام آسمانی می پردازد. اما تفاوت آن با هابل در این است که تصاویری که هابل تهیه می کند اپتیکی هستند که در نور مرئی یعنی نوری که با چشم انسان دیده می شود گرفته شده اند این درحالی است که هرشل تصاویر را در طیف فراسرخ تولید می کند. یعنی طیفی بالاتر از طیف نوری که با چشم انسان قابل مشاهده است.

در طیف فراسرخ امکان رصد اجرام آسمانی دورتر وجود دارد و بنابراین وظیفه اصلی هرشل رصد چگونگی تشکیل این اجرام آسمانی و شکل گیری کهکشانها در کیهان است.

دستگاههای هرشل همانند دستگاههای پلانک در دمای نزدیک به صفر مطلق (273.15- درجه سانتیگراد) عمل می کنند. در زمان پرتاب، مخازن این تلسکوپ محتوی بیش از 2 هزار لیتر مایع خنک کننده بودند که درحال حاضر کمتر از 100 کیلوگرم آن باقیمانده است با به پایان رسیدن این مایع، هرشل نیز کور می شود.