مرحوم ابوالحسنی به کشف زوایای پنهان شخصیتهای تاریخی رسیده بود

دکترمحمد حسن رجبی دوانی در مورد روشنگری مرحوم ابوالحسنی در تاریخ مشروطه و بویژه روشن شدن زوایای پنهان زندگی شیخ فضل الله نوری توسط آن مرحوم به خبرنگار مهر گفت: مرحوم ابوالحسنی شاید حداقل 35 سال بطور مستمر راجع تاریخ معاصرایران و بویژه تاریخ مشروطه کار و مطالعه می‎کرد.همه منابع مکتوب و غیرمکتوب دراین باره را ایشان از نظر گذرانده بودند. بدلیل نوع نگاهی که به تاریخ معاصر ایران داشتند به کشف مناسبات و شخصیتهایی رسیده بود که کمتر محقق و پژوهشگری به آن رسیده است.

وی افزود: این خصوصیات به دلیل تتبع فراوان و نگرش ویژه تاریخی ایشان ورای قالبهای و قضاوتهای موجودی بود که ایشان مستقلا فکر کرده و اندیشیده بود. از جمله مکشوفات و دستاوردهای ایشان، بازنگری در زندگی علمی و فکری شیخ فضل الله نوری بود. درحدود 10جلد کتاب درباره این فقیه عالیقدر منتشر کرده بودند که درجای خود بی‏نظیر است. شاید بتوان گفت ایشان تنها کسی است که به نحو مستوفایی توانستند در باره شخص شیخ فضل الله نوری با دیدگاهی محققانه و مدبرانه کار کنند.

این پژوهشگر و محقق حوزه تاریخ، درباره ویژگیهای شخصیتی آن مرحوم اذعان داشت: تقوای علمی و انصاف علمی، توامان سبب شد که ایشان گرچه برای اثبات یک امری وارد می‏شد سبب  نمی‏شد که به دلیل تعلق خاطر به یک فرد یا جریانی این انصاف علمی را کنار بگذارد و سایر نظرگاهها و شخصیتهای دیگر را از صفحه خارج کند.

وی ادامه داد: به هرکسی و هرجریانی متناسب با نوع و سهمی که در تاریخ معاصر داشت اعم از شأن مثبت و یا شأن منفی بهای لازم را می‏داد. حتی ایشان در اثبات نظریات خود از نظر مخالفان هم استفاده می‎کرد.هیچ کس را مطلق نمی‎گرفت. اگر کسی هم بود که یک برهه‏ای از زمان نقش منفی را ایفا کرده بود به سراسر زندگی این شخص تعمیم نمی‏داد بلکه می‎گفت ایشان دربرهه‏هایی هم خدماتی را انجام داده‏اند. این انصاف علمی در سرتاسر آثار و نوشته‏های ایشان مشهود است.

رجبی این ویژگی را ناشی از سلامت نفس ایشان دانست و گفت: ایشان در همه رفتار و سلوک اجتماعی ایشان همچنین نقشی را داشتند.

این محقق و پژوهشگر حوزه تاریخ درآخر به ذکرخاطره‎ای از آن مرحوم پرداخت و گفت: در آخرین دیداری که در تابستان چند سال پیش در رادیو گفتگو با ایشان داشتم . ایشان در حین گفتگوی تلفنی من آمدند و حرف مرا قطع کردند و گفتند این مسئله‎ای که داری می‎گویی اشتباه است و این در حالی بود که برنامه داشت زنده پخش می‏شد. بنده توضیح دادم و ایشان اشتبا مرا تصحیح کردند.

وی یادآورشد: یکبار دیگر که کتابی نوشته بودم و در جلسه‏ای هردو حضور داشتیم کتابم را به ایشان دادم، ایشان با خواندن مقداری از آن بطور روشن و آشکار به بنده تذکراتی دادند و بنده پاسخ دادم. می‎خواهم بگویم دوستی و آشنایی‏ها سبب نمی‏شد که اگر ضعفی در شخصی می‏دید حتی نزدیکترین دوستانش متذکر نشود و این صفتی است که در کمتر کسی سراغ دارم.