کاندیداهای اخلاق‌مدار ماندگار می‌شوند/ مجلس ابزاری برای رسیدن به قدرت و ثروت نباشد

حجت‌الاسلام محمدجواد رودگر در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به حدیث "إنَّما بُعِثتُ لاُتَمِّمَ مَکارِمَ الخلاق" اظهار داشت: بر اساس این حدیث آموزه نبوی معلوم می‌شود که اخلاق از یک اصالت و اعتبار و ارزش اساسی و زیرساختی برخوردار است، چنانکه این مهم در سطح رسالت پیامبر خاتم قرار گرفت و همه هم و تلاش و کوشش پیامبر و امامان معصوم در راستای این است که مکارم و ارزش‌ها و سجایای اخلاقی در متن جامعه شکل گیرد و از اعتبار و حجیت و ظهور و تبلور خاصی برخوردار شود.

وی با طرح این سئوال که آیا اخلاق را فقط در حوزه‌های شخصی و فردی باید مورد توجه قرار داد یا بر اساس تفکر و بینش اسلامی، نه تنها در مسائل فردی در حوزه اجتماعی هم مورد عنایت قرار گیرد؟ گفت: باید به این نکته توجه داشته باشیم که در حوزه‌های دانش وعلم و تحقیق و پژوهش که اخلاق به شکل حرفه‌ای با کاربری و نام‌هایی از این صنف مبنا پیدا می‌کند.

رودگر تاکید کرد: اخلاق ضمن اینکه از اصالت و ارزش وجودی برخوردار است، مثل خون که در بدن انسان ساری و جاری است، در همه ابعاد جامعه وجود دارد و بر اساس این نگاه، اخلاق می‌تواند در بحث‌های مختلف فعالیت‌های فردی و اجتماعی ظهور و بروز داشته باشد که از جمله این ساحت‌ها عرصه انتخابات است.

انتخابات تجلی گاه اخلاق اسلامی

وی ادامه داد: ما در عرصه انتخابات باید به این حقیقت پی ببریم و اعتقاد وافی و وافر داشته باشیم که اگر انتخابات در جامعه اسلامی شیعی و در نظام جمهوری اسلامی و ولایی بوی حاکمیت ارزش‌های اخلاقی نداشته باشد و تجلی گاه اخلاق اسلامی و مبتنی بر بعثت و رسالت نبی مکرم اسلام و جریان امامت نباشد، دچار مشکل می‌شود.

به گفته رودگر اگر این واقعیت را در نظر بگیریم، در انتخابات با چهار رکن مواجه هستیم که شامل دستگاه‌های اجرایی در بخش‌های مختلف، فردی که کاندیدا و داوطلب ورود به اساسی ترین سیستم و عرصه نظام دینی و ولایی، یعنی مجلس مجلس شورای اسلامی می‌شود، هواداران و طرفداران کاندیداها در دو قالب تشکیلاتی و آزاد و همچنین توده‌های مردم است.

وی در مورد رکن اول گفت: در رکن اول اگر نظام اجرایی بر اساس سلسله قوانین و آئین نامه عمل کند، باید فضا و بستر ارزش‌های اخلاقی و اسلامی را فراهم کند و عامل به اخلاق باشد. اگر خدای نکرده چنین چیزی رخ ندهد در ارکان سه گانه دیگر تعمیم پیدا می‌کند.

رئیس پژوهشکده دین پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تاکید کرد: اگر اخلاق و بایدها و نبایدهای ارزش‌ها و هنجارهای مربوط به عرصه انتخابات مناسب با نظام ولایی و ارزشی نباشد و خلاء‌ها و رخنه‌هایی عمدا یا سهوا شکل گیرد مشکلاتی در فضای انتخابات ایجاد می‌شود. بنابراین اگر رعایت مر قانون و آئین نامه‌های مربوط به انتخابات از سوی وزارت کشور و یا هیئت‌های اجرایی و نظارت و همه سیستم‌های برگزاری انتخابات از سوی حاکمیت دچار اشکالاتی شود ممکن است بقیه ارکان را تحت تاثیر قرار دهد. یا مثلا رسانه ملی که به عنوان یکی از رکن‌های مجموعه سیستم و نظام اجرایی محسوب می‌شود اگر در دیالوگ‌ها و گفتمان‌ها و نگاه‌هایی که به جریان‌ها و احزاب و فضاهای انتخاباتی خواهد داشت، مراعات اصول و ارزش‌ها را نکند قطعا تاثیر خواهد گذاشت. بنابراین این گونه فکر نکنیم که اگر در رکن اول برگزاری انتخابات مشکلاتی پدید آمد، این مشکلات به بقیه ارکان تسری نمی‌یابد.

رفتن به مجلس برای شهرت طلبی نباشد

رودگر یکی دیگر از ارکان مهم انتخابات را کاندیدا یا نامزد انتخاباتی دانست و اظهار داشت: ابتدا باید از کاندیدا سئوال کرد که هدف از کاندیداتوری وی چیست؟ آیا هدف این است که مجلس ابزاری برای رسیدن به قدرت، شهرت طلبی و یا ارضاء شهوت عملی است یا اینکه وارد عرصه مجلس می‌شود به چشم تکلیف نگاه می‌کند و آنجا را پایگاه ارزش ارزش‌های اجتماعی سیاسی می‌بیند.

رئیس پژوهشکده دین پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: اگر با ایدئولوژی و بینش و گرایش ارزش‌های اجتماعی سیاسی به عرصه انتخابات بنگریم و به تعبیر امام راحل مجلس را عصاره ملت بدانیم و در رأس امور تلقی کنیم، در این صورت به جای اینکه فکر کنیم رأی می‌آوریم باید بدانیم که در فضای مجلس چه تاثیر اساسی ایجاد می‌کنیم.

یک دهه با بداخلاقی و ناهنجاری انتخاباتی مواجه هستیم

وی ادامه داد: ما در طول بیش از یک دهه با سلسله بداخلاقی‌ها و ناهنجاری‌های انتخاباتی مواجه هستیم که به تدریج یک جریان ثروت‌‌گرایی و فضای تهمت‌زدن و افترابستن به دیگران و تخریب چهره‌ها و جناح‌های مقابل هم پیش رفتیم و تدریجا فضایی به وجود آمد که افرادی که به جهان بینی الهی و نظام ارزشی اعتقادی ندارند تصور می‌کنند وارد این عرصه شوند، به دلیل اینکه قبح ارزش‌ها از بین می‌رفت.

وی گفت: ما در این راه مبارزه نکرده‌ایم و تک تک افراد برای خودمان نقشه راه و مهندسی مشخصی ترسیم نکرده‌ایم و مولفه‌ها و مبانی و شاخصه‌ها را برای خودمان ترسیم نکرده‌ایم و برنامه‌های کلانی که نظام پویا در عرصه تقنین و نظارت نیاز دارد برای خودمان ننوشته‌ایم و خودمان در فضای اجتماعی به این تن داده‌ایم که گرفتار یک سری انحراف‌ها بشویم. البته هر چند که این انحراف‌ها کوچک بود ولی نقطه سیاسی است که جمع می‌شود و فضایی را سیاه می‌کند و مشکلات زیادی را به وجود می‌آورد.

رودگر اظهار داشت: اگر کاندیدایی برای خودش استراتژی و برنامه مشخص و همگن با ماهیت و هندسه نظام اسلامی داشته و به مجلس شورای اسلامی به عنوان یک ضلع مهم این هندسه است نگاه کند، در سخنرانی‌ها و برنامه‌های تبلیغاتی خودش را با این هندسه تطبیق می‌دهد.

وی تصریح کرد: در اینجا این سئوال پیش می‌آید که آیا یک کاندیدا فکر می‌کند که اگر اخلاقی باشد رأی نمی‌آورد؟ اگر در ذهن این فرد همین مقدار خطور کند که اگر خط قرمزها را در مقابل رقبای خود در نوع هزینه‌های تبلیغاتی مراعات کند، چه بسا نتواند در این عرصه موفق شود، اگر چنین چیزی به وجود آید انحراف بزرگی است. یعنی از اول گرفتار این شده که با یک سلسله غیر ارزش‌ها، خودش را وارد فضای ارزشی کند. اگر این فرد منتخب مردم شد نمی‌تواند رسالت و تکلیف خودش را انجام دهد.

غیراخلاقی رفتن به مجلس، انسان را وادار می‌کند که در مجلس هم غیراخلاقی رفتار کند

به گفته رودگر کاندیدای انتخابات باید با خودش فکر کند که وارد عرصه انتخابات می‌شود تا با بیماری اخلاقی این عرصه مبارزه کند و قبح ضدارزش‌ها را در جامعه برجسته کند تا جامعه بفهمد که این موضع‌گیری غیراخلاقی، تخریب رقبا و بالابردن خود نوعی ضدارزش است.

وی با بیان اینکه کاندیدا باید در این فضا برای خودش برنامه‌ریزی کند و بداند چگونه تبلیغ کند و با رقبای خودش برخورد کند و در این تعاملاتی که در متن جامعه در فضای چند روزه چه نقشی باید ایفا کند اظهار داشت: اگر کسی نتواند در این عرصه، اخلاق را رعایت کند قطعا نمی‌تواند وقتی وارد مجلس شد این مسائل را رعایت کند. از این رو غیراخلاقی رفتن به مجلس، انسان را وادار می‌کند که در مجلس هم غیراخلاقی رفتار کند.

وی با ذکر مثالی در این زمینه اظهار داشت: مثلا به فردی بگویند که برای اینکه فلان کار را انجام بدهی باید یک بار دروغ بگویی. دروغ گفتن برای این فرد در مرتبه اول بسیار دشوار است، اما وقتی دروغ گفت، بار دوم راحت‌تر از بار اول دروغ می‌گوید و کم کم ملکات ضداخلاقی و ضد ارزشی در شخصیت او شکل می‌گیرد، یعنی این گونه نیست که ضدارزش‌ها یک دفعه در وجود کسی نهادینه شود. از این رو رعایت مسائل اخلاقی در انتخابات مهم است و باید مراقبت‌های اخلاقی را در رعایت ارزش‌های اخلاقی داشته باشیم.

وی طرفداران کاندیداها را یکی دیگر از ارکان مهم انتخابات دانست و تاکید کرد: طرفداران در دو قالب احزاب و تشکل‌های سازماندهی شده و طرفداران پیوسته در یک شهر مورد توجه قرار می‌گیرند.

رودگر اظهار داشت: باید توجه داشت که اگر نظام ارزشی و الهی، یا نظامی که در بحث اقامه عدالت اجتماعی و ارزش‌های اسلامی تلاش می‌کند اگر ما نتوانیم به عنوان طرفداران کاندیداها، اصول و ارزش‌های اسلامی را مراعات کنیم خود ما کاندیداهای انتخابات را به سمتی سوق می‌دهیم که به مسائل ضدارزشی در حکومت دینی و سیستماتیک تن دهد.

انتخابات میدان آزمایش است

رئیس پژوهشکده دین پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تاکید کرد: اگر طرفداران به نقش مهمی که بر عهده آنهاست ایفا نکنند کاندیداها با هزاران مشکل در عرصه تقنین یا نظارت مواجه می‌شوند و یا در مجموعه تعاملات اجتماعی موثر نخواهند بود، بنابراین احزاب‌ و گروه‌ها و طرفداران موظفند برای خودشان برنامه درستی تدوین کنند چون میدان انتخابات میدان آزمایش است.

رودگر تاکید کرد: اگر از هر یک از ما بپرسند که آیا دوست دارید در انتخابات اخلاق زیر پا گذاشته شود، مطمئنا همه ما راضی به این ضدارزش نیستیم، کما اینکه اگر از ما پرسیده شود که آیا دوست دارید که فضای انتخابات کاملا ارزشی و اخلاقی باشد قطعا همه می‌گوئیم بله. سئوال بعد این است که اگر ببینید کاندیدایی یا طرفداران کاندیدا در قالب تشکل‌های سیاسی یا غیر تشکلی ارزش‌های اخلاقی را رعایت نکند آیا این نگرش را قبول می‌کنید یا نه؟ اگر خودتان وارد این عرصه شده‌اید چه کار می‌کنید؟ یعنی در میدان عمل معلوم می‌شود که آنچه در کتاب‌ها می‌نویسیم یا در تریبون‌ها بیان می‌کنیم آیا در میدان عمل هم به ارزش‌های اخلاقی در حوزه انتخابات پایبند هستیم. بنابراین در متن اجتماعی با مسائل مختلفی مواجه هستیم که باید به آنها توجه داشت.

وی با ذکر روایتی از امام علی(ع) گفت: مولای متقیان حضرت علی(ع) می فرماید "المومن الملجم" مومن لجام‌دار است نه لجام گسیخته. یعنی اگر کاندیداها و طرفداران آنها بر اساس ضوابط و هنجارهای دینی و اسلامی عمل کنند فضای انتخابات فضای سالمی خواهد بود. در این فضا است که اگر کاندیدایی رای نیاورد، با اینکه در این عرصه برای انجام تکلیف، خودش را عرضه کرد و برنامه‌هایش از سوی جامعه مورد پسند قرار نگرفت ولی نقش مثبت ایجاد می‌کند و فردا بر اساس ذهنیتی که در متن جامعه برای این شخص ایجاد شده که توانسته حدود را رعایت کند، خداوند برای او عرصه دیگری ایجاد خواهد کرد.

وی اضافه کرد: اگر ما به این مسائل دقت داشته باشیم و به آنها اهمیت دهیم می‌توانیم فضای مناسب با نظام جمهوری اسلامی در عرصه‌های انتخابات ایجاد کنیم.

اخلاق انتخاباتی را دست کم نگیریم

رودگر به تبلیغات انتخابات اشاره کرد و گفت: در این زمینه هم از مدل‌ها و الگوهای تبلیغات غربی تبعیت نگیریم و آنها را در فضای انتخابات جمهوری اسلامی حاکم نسازیم، یعنی اگر از این طرف شعار اخلاقی سر می‌دهیم از آن طرف به اخلاق انتخاباتی غربی توجه نکنیم چراکه مشکلات زیادی در جامعه اسلامی ایجاد می‌کند.

رئیس پژوهشکده دین پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار داشت: آحاد جامعه و توده‌های مردم همانند سیستم‌های اجرایی، کاندیداها و طرفداران آنها نقش مهمی در برگزاری انتخابات سالم همراه با رعایت اخلاق اسلامی دارند چراکه در بین بایدها و نبایدهایی که دستگاه‌های اجرایی، جریان‌های و گروه‌ها و تشکل‌های سیاسی و کاندیداها باید رعایت کنند نوع نگاه مردم و مطالباتی که خواهند داشت بسیار تاثیرگذار است.

وی ادامه داد: اگر متن جامعه ارزش گرا و اخلاقی باشد خود به خود طرفداران و احزاب را وادار می‌کند که بر اساس ارزش حاکم اخلاقی پیش بروند و رفتار کنند، بنابراین در هیچ یک از ارکان انتخابات نباید اخلاق را دست کم بگیریم، بلکه به صورت مداوم ارزیابی اخلاقی از خودمان داشته باشیم.

رودگر تاکید کرد: ممکن است در ایام تبلیغات انتخابات موارد ضد اخلاقی زیادی مشاهده شود ولی یک کاندیدای ارزش گرا در این یک هفته یا دوهفته‌ای که برای تبلیغات در نظر گرفته شد همانند سایر ایام به صورت تکلیف مدار عمل می‌کند. به عنوان مثال بازاریان برای اینکه اجناس خود را به فروش برسانند قسم می‌خورند، گویی اگر قسم نخورند اجناس آنها به فروش نمی‌رسد.

وی ادامه داد: در صحنه سیاسی اینکه گفته شود اگر کاندیدایی با فریب و نیرنگ وارد نشود در رقابت انتخابات شکست می‌خورد، اینها ضد ارزش‌هایی است که رسوبات آن در ذهن این کاندیدا به تدریج شکل می‌گیرد و او را اذیت می‌کند.

کاندیدای اخلاق مدار ماندگار می‌شود

رودگر تاکید کرد: در عرصه انتخابات این نکته بسیار حائز اهمیت است که اگر همه کاندیداها گرفتار سوء اخلاقی‌هایی در زمینه تبلیغات انتخاباتی شده‌اند کاندیدای ارزش گرا و اخلاق مدار باید برعکس آنها عمل کند، چراکه حتی رفتار یک کاندیدای ارزش گرا می‌تواند تاثیر ماندگاری داشته باشد. البته ممکن است این شخص اخلاق مدار در انتخابات رای کافی نیاورد ولی ستاد انتخاباتی این فرد و سخنرانی‌ها، پرسش و پاسخ‌ها، برنامه‌ها و تبلیغات او زبانزد متن جامعه می‌شود. از طرفی دیگر ممکن است کاندیداهای دیگر با رای بالایی انتخاب شوند ولی مردم همیشه از کاندیدای ارزش گرا و اخلاق مدار - حتی اگر رای نیاورده باشد- سخن می‌گویند.

وی با بیان اینکه باید موج انرژی مثبت ایجاد کردن برای همه ما مهم باشد و انتخاب شدن در مرحله ثانوی قرار گیرد، تاکید کرد: یعنی ایجاد یک فرهنگ و ارائه یک مقوله و مدل‌های مثبت اسلامی و ایرانی در درجه اول برای همه ارکان انتخابات اعم از سیستم‌های اجرایی، کاندیداها، تشکل‌ها یا طرفداران کاندیداها و آحاد جامعه اهمیت داشته باشد تا شاهد برگزاری انتخاباتی سالم و باشکوه در روز 12 اسفند باشیم و اقتدار دیگری برای نظام اسلامی و الهی بیافرینیم.