سال غیر قابل پیش‌بینی برای سینمای مستند، فیلم کوتاه و انیمیشن

به گزارش خبرنگار مهر، سینمای مستند، کوتاه و انیمیشن در سال 90 روزگار عجیب و سرشار از اتفاق‌های غیرقابل پیش بینی را در میان سایر حوزه‌های مختلف فرهنگی و هنری گذراند.

اکران فیلم‌های مستند در سینما سپیده یکی از مسائل جریان‌ساز درعرصه سینمای ایران بود. به این معنا که سینما سپیده آبان ماه سال 1389 به همت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و با همکاری حوزه هنری به عنوان پاتوق دائمی هنرمندان سینما ـ مستند برای نمایش عمومی آثار مستند داخلی و خارجی برگزیده شد. این سینما طی مراسمی همزمان با گشایش چهارمین جشنواره سینما حقیقت با حضور جواد شمقدری رئیس سازمان سینمایی، شفیع آقامحمدیان مدیر عامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و محسن مؤمنی رئیس حوزه هنری افتتاح شد.

طرح شکست خورده اکران فیلم های مستند در سینما سپیده

اما اجرایی شدن این طرح با مخالفت‌های بسیاری از سوی اعضای برخی از مستندسازان صاحب نام و همچنین انجمن مستندسازان خانه سینما مواجه شد. این مخالفت از یک سو به سیاست گذاری هایی که برای انتخاب فیلم ها برای نمایش منجر می شد و از سوی دیگر برخی از مستندسازان کارکشته درعرصه سینما که اتفاقا از اعضای انجمن مستندسازان انجمن خانه سینما بودند دلیل مخالفت خود را عدم مشورت برای اکران فیلم های مستند دانستند. تا جائیکه محمدرضا مقدسیان رئیس انجمن مستندسازان خانه سینما طرح نمایش فیلم‌های مستند در سینما سپیده به دلیل عدم جذابیت فیلم‌های مستند نمایش داده شده و همچنین تبدیل نشدن این مکان به یک پاتوق فرهنگی با شکست مواجه شد.

مقدسیان همچنین یکی از مسائلی را که باعث شد فیلم‌های مستند به نمایش در آمده در سینما مورد استقبال قرار نگیرد را عدم شناخت مسئولان در انتخاب فیلمها برای نمایش دانست و گفت که اینگونه به نظر می‌رسید هر مدیر و یا مسئولی بدون توجه به مشورت‌هایی که می تواند راه گشا باشد تنها به فکر مدیریت خودش است از همین‌رو حمایت معنوی از سوی فیلمسازان نام دارسینمای مستند شکل نگرفت؛ او همچنین معتقد است که موفقیت در نمایش فیلم‌های مستند با حضور و یا مشارکت در بخش خصوصی رونق می‌گیرد.

روند نمایش فیلم‌ها در سینما سپیده ادامه داشت تا اینکه پس از پایان قرارداد با سینما سپیده، که سینمایی متعلق به حوزه هنری است دیگر قراردادی بین مرکز سینمای گسترش و مستند تجربی و حوزه هنری منعقد نشد. از این پس نظرهای مختلفی مبنی بر چرایی عدم تمدید این قرارداد عنوان شد. یکی از پررنگ ترین نظرات عدم استقبال مخاطب عام از اکران فیلم های مستند بود.موج این حرف و حدیث ها مبنی بر شکست طرح اکران فیلم های مستند در سینما ویژه به جایی رسید که شفیع آقا محمدیان مدیر مرکز گسترش سینمای تجربی درباره تعطیلی نمایش فیلم های مستند در سینما سپیده گفت که یکی از دلایل این تعطیلی مناسب نبودن فضا و محیط جغرافیایی این سینما و یافتن سالن مناسب برای نمایش فیلم‌های مستند بود.   

اعتراض به کیفیت حضور فیلم‌های مستند در جشنواره فیلم فجر

یکی دیگر از مسائل مهم در عرصه سینمای مستند در کنار اتفاق‌های ریز و درشت در این عرصه، حضور فیلم‌های مستند بالای 70 دقیقه در سی امین جشنواره فیلم فجر بود. نخستین موضع گیری در قبال این تصمیم‌گیری از سوی انجمن مستندسازان خانه سینما شکل گرفت و در این راستا مستندسازان خانه سینما بیانیه ای صادر کردند در بخشی از این بیانیه چنین آمده بود: سینمای مستند ایران به علت انسداد بازار مصرف داخلی و خارجی که مانع رشد بخش خصوصی در سینمای مستند است بیشتر دارای آثار کوتاه مدت (حدوداً 30 دقیقه) و میان مدت (حدود پنجاه دقیقه‌ای) است. در حالی که تعداد فیلم‌های بالای هفتاد دقیقه ای بسیار کم است. از طرفی سرمایه گذاری فیلم های کوتاه و میان مدت معمولا توسط مستندسازان و تهیه کنندگان بخش خصوصی صورت می گیرد که در بازار بسته سینمای مستند ایران سرمایه گذاری کرده‌اند و نیاز به دیده شدن و حمایت دارند. در حالیکه معمولا فیلم های بالای هفتاد دقیقه را مراکز دولتی به ویژه مرکز گسترش سینمای مستند سرمایه گذاری کرده است که از بودجه دولت بهره می برد و نیاز به حمایت ندارد.

اما سیل این انتقادها به همین جا ختم نشد و در ادامه سایر اهالی سینمای مستند نسبت به چنین اتخاذ تصمیم نیز موضع گرفتند و معتقدند بودند که سینمای مستند بلند و کوتاه ندارد. ادامه این بحث ها حتی بعد از پایان جشنواره نیز به نتیجه نرسید. تا جائیکه موج انتقادها به نشست های مختلف در محافل گوناگون کشیده شد و دراین بین خبرگزاری مهر نیز نشستی را با حضور شفیع آقا محمدیان، فرهاد ورهرام و دو فیلمساز جوان سینمای ایران برگزار کرد.     

فرهاد ورهرام مستندسازی که در این دوره از جشنواره فیلم فجر یک فیلم 15 دقیقه ای داشت نسبت نسبت به سیاستگذاری جشنواره فیلم فجر مبنی بر قید حضور مستندهای بالای 70 دقیقه ای اعتراض کرد و گفت که واقعیت این است که سیاست گذاری جشنواره فیلم فجر براین بود که آگاهانه فیلم های کوتاه مستند را حذف کنند. چراکه اگر مستند کوتاه فرصت حضور داشت در گونه های مختلف سینمایی حرف برای گفتن داشت؛ دست آخر دیدیم که داوران جشنواره جایزه بهترین تدوین را به یک مستند 15 دقیقه‌ای از یک فیلم چهار اپیزودی دادند. حالا سئوال من از آقای خزاعی این است که اگر فیلم‌کوتاه جوابگوی جشن فجر نبود چطور به یک فیلم اپیزودی جایزه دادند. 

ساخت مستند ناصر حجازی خبرساز شد 

از بین اخبار مختص به سینمای مستند می‌توان به ساخته شدن فیلم مستندی درباره ناصر حجازی اشاره کرد. این خبر پس از انتشار بازتاب های بسیاری داشت و سه فیلمساز مذاکرات اولیه را برای ساخت این مستند انجام داده‌اند. کیومرث پوراحمد، حسن فتحی و بهروز خلجی سه کارگردان سینمای ایران برای ساخت فیلم مستندی درباره زندگی ورزشی ناصر حجازی با خانواده این قهرمان استقلالی وارد مذاکره شدند. به این ترتیب که مذاکره اولیه با کیومرث پوراحمد مبنی برساخت این مستند انجام شده است. اما این کارگردان اعلام کرد که یک پروژه نیمه تمام در دست دارد و قرار است پس از اتمام این پروژه درخصوص کم و کیف ساخت این مستند به مذاکره و نتیجه گیری نهایی برسیم.

همچنین همزمان با این کارگردان، حسن فتحی و بهروز خلجی به تهیه‌کنندگی اسماعیل عفیفه و داریوش بابائیان نیز پیشنهاد ساخت این مستند را داده اند و ما منتظر هستیم ببینیم که با آقای پوراحمد به چه نتیجه‌ای خواهیم رسید چراکه پیشنهاد اولیه از سوی ایشان صورت گرفت. 

شائبه اکران فیلم کوتاه در مقابل توقف اکران مستند 

فیلم کوتاه هم یکی ازعرصه‌های خبرساز در سینما بود. یکی از اتفاق های مهم در این عرصه تشکیل دبیرخانه بخش بین‌المللی جشنواره فیلم کوتاه بود که به دلیل استقبال هنرمندان خارجی دائمی ‌شد.

یکی دیگر از اخبار مهم در حوزه فیلم کوتاه اکران فیلم‌های کوتاه در روزهای دوشنبه در سینما آزادی بود. تصمیم به این اکران زمانی مطرح شد که نمایش فیلم در سینما سپیده متوقف شده بود و این شائبه ایجاد شده بود که اکران فیلم‌های کوتاه در قبال توقف نمایش فیلم‌های مستند در سینما سپیده انجام شده است. اما هاشم میرزاخانی با صحبت‌های خود به نوعی این شائبه را منتفی اعلام کرد. هاشم میرزاخانی مدیرعامل انجمن سینمای جوان دراین ارتباط گفت که خانواده مدیریت سینمای ایران، مکمل هم و بنیاد سینمایی فاربی، انجمن سینمای جوان و و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی؛ سه بازوی مکمل در انجام فعالیت‌های اجرایی سینمای ایران هستند.وهرگونه خدشه ای که به فعالیت های هریک از مراکز وارد شود ماهیت سینمای ایران دچار لطمه می‌شود. هریک از نهادهای سینمایی در جهت فرهنگسازی قدم برمی‌دارد از این رو هیچ یک از این نهادها ارجحیتی بر دیگری ندارد.

فیلم‌ کوتاه به جشنواره فیلم فجر می‌آید

با تشکیل سازمان سینمایی کم و کیف تغییر نام مراکز سینمایی دولتی از جمله انجمن سینمای جوان، مرکز گسترش مستند و تجربی و بنیاد فارابی از جمله علامت سئوال هایی بود که شکل گرفت . برخی از این مراکز کم و کیف این تغییر را منوط به آغاز سال جدید و کم و کیف فعالیتهای این سازمان دانستند. اما مدیرعامل انجمن سینمای جوان درباره تغییرات احتمالی در این مرکز گفت که تشکیلات انجمن سینمای جوان سازمان در طول سال ها فعالیت جایگاه خود را به درستی تثبیت کرده است و قطع به یقین با راه اندازی فعالیت های سازمان سینمایی از آنچه درحال حاضراست عقب تر نخواهد رفت.

یکی از اخبار مهم دراین حوزه ورود فیلم‌های حرفه‌ای کوتاه و موضوع محور در قالب اپیزودهای مختلف در باکس 90 دقیقه‌ای به عنوان نماینده فیلم کوتاه در جشنواره فیلم فجر است.

شکرستان‌ها گل کاشتند

حوزه انیمیمشن هم در سال 90 خالی از اخبار جالب و خواندنی نبود که در این میان می‌توان به حضور موفق انیمیشن شکرستان در بین بیننده‌های تلویزیونی و جشنواره های خارجی اشاره کرد. البته فیلم سینمایی انیمیشن "تهران 1500" نیز از این قاعده مستثنی نبود و در نخسین اکران خود در 5 سینما در جشنواره فیلم فجر خوش درخشید.

شکرستانی ها در سال 90 گل کاشتند و یکی از این گلها نخستین حضور بین‌المللی این انیمیشن بود به این معنا که قسمت چهل و چهارم مجموعه این انیمیشن با عنوان "‌خیالباف و کوزه روغن" نخستین تجربه خود در بخش اصلی هفتمین دوره جشنواره فیلم کودک "کودکان هند" پذیرفته شد.