مروری بر آیین های نوروزی در استان سمنان

به گزارش خبرگزاری مهر، مردم استان سمنان از چند روز مانده به نوروز مراسم و آیین های ویژه ای برپا کرده و به شادی و نیایش آفریدگار می پردازند.نوروز برای مردم این سرزمین جنبه مذهبی و روحانی دارد و نیایش و ستایش شادمانه همگانی را همراه می آورد.

موقعیت جغرافیایی استان سمنان

استان سمنان با داشتن 7 شهرستان شامل" میامی، آرادان، دامغان، سمنان، شاهرود، گرمسار و مهدیشهر" دارای مساحتی معادل 97 هزارو 491 کیلومتر مربع می باشد که بین 51 درجه و 51 دقیقه تا 57 درجه و 3دقیقه طول شرقی و 34 درجه و 13 دقیقه تا 37درجه و 20 دقیقه عرض شمالی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است.

این استان از جانب شمال به استان های خراسان شمالی ، گلستان و مازندران از جنوب به استان های یزد و اصفهان، از مشرق به استان خراسان رضوی و از مغرب به استان های تهران و قم محدود است و مرکز آن شهر سمنان می باشد.

 استان سمنان به علت شرایط جغرافیایی مختلف هر قسمت از آن دارای آب و هوای متفاوتی است، بدین صورت که در نواحی کوهستانی هوا سرد، در دامنه کوه ها هوا معتدل و در حاشیه کویر گرم می باشد.

 جمعیت و نیروی انسانی:

 بر اساس آخرین نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن، استان سمنان با 160 هزارو 61 خانوار دارای جمعیتی برابر 589 هزارو 742 نفر در سال 1385 می باشد که از این تعداد 302 هزارو 436 نفر مرد و 287 هزارو 306 نفر زن می باشد.
 
قومیت و گویش :

سمنان در دوره بعد از اسلام جزو سرزمین تاریخی قومس ( کومش) به شمار می آمد نام جغرافیایی قومس تا اواخر دوران قاجاریه بر سر زبان ها بود.
در سال 1340 از نظر تقسیمات کشوری به نام فرمانداری کل سمنان نامگذاری شد و بعد ها در سال 1355 به استان سمنان تبدیل شد که در حال حاضر دارای 5 شهرستان می باشد.

این استان محل سکونت ایلات واقوام مختلفی همچون ایل سنگسری، الیکایی، هداوند، چوداری، اصانلو و... است.

بیشتر ساکنین این استان بلحاظ قومیت فارس بوده لکن بنا به دلایل تاریخی اقوام مختلف ترک، کرد، بلوچ، عرب و... از گذشته های دور تا کنون در این منطقه ساکن گشته اند.

زبان عمده سکنه این استان فارسی بالهجه های مختلف محلی است.

در سمنان و توابع آن گویش سمنانی و سنگسری، درگرمسار ترکی زنجانی و در شاهرود گویش شاهرودی رواج دارد.

نوروز:

«در ایران کهن مردم گردش سال را در دوره ساسانی یک روز بسیار بزرگ و خجسته می انگاشتند و صبح نوروز که «فجر و سپید به منتهای نزدیکی خود به زمین میرسید» فرخنده ترین ساعات می پنداشتند و با نگریستن آفتاب تبرک و تیمّن می جستند.»

جشن نوروز و بهار طبیعت سابقه ای دیرین در بین اقوام ایران زمین و برخی ملت های جهان دارد.

در استان سمنان نیز با توجه به قدمت سکونت و وجود گروه های مختلف قومی و زبانی نوروز از دیر باز تا کنون گرامی داشته می شود.

آیین های پیش از نوروز:

نوروزخوانی:

یکی از آداب استقبال ازنوروزدراستان سمنان نوروزخوانی است.
 

این آیین که درگذشته رواج بیشتری داشته غالبا از نیمه دوم اسفندماه آغاز می گردد.

نوروز خوانان بصورت فردی و یا در گروه های دو و سه نفره در محله های شهر و روستا گردش نموده و با خواندن ابیاتی فرا رسیدن نوروز باستانی را نوید می دهند.

صدسلام وسی علیک                           صاحب خانه سلام علیک
سلام من بگیرعلیک                            ازجانب مُلا بیگ
نوروزسلطان آمده                          گُل درگلستان آمده
مژده دهیدبه دوستان                       نوروزسلطان آمده
بهارآمد، بهارآمدخوش آمد                 علی باذوالفقارآمد خوش آمد

درمیان ابیات و اشعار نوروزخوانی مضامینی درارتباط با مدح مولا علی (ع) و دیگر امامان وجود دارد.

مرسوم است که صاحبخانه اقلامی چون برنج، شیرینی، نقل، گردو و یا وجه نقد به نوروز خوانان هدیه داده و ایشان نیز در مقابل برای سلامتی اهل خانه و بر آورده شدن حاجات آنان دعا می کنند.

کاشت سبزه:

یکی دیگر از آیین های استقبال از بهار در بین اهالی رویاندن دانه گندم، جو، عدس، شاهی وغیره به جهت تهیه سبزه نوروزی است.زنان کدبانو سبزه را در ظروف مختلف و یا بر روی کوزه های گلی سبز می کنند.

در شهر سمنان و برخی دیگر نقاط نهادن پیاز گُل نرگس، سیر و سُنبل در میان کوزه های حفره دار در این خصوص مرسوم است.

پخت سمنو:

از دیگر آیین های نوروزی در این استان پخت سمنو در روزهای پایانی سال است.آداب و رسوم مربوط به پخت سمنو در شهرهای سمنان و مهدیشهر به نسبت دیگر نقاط چشمگیرتر است.کار تهیه سمنو غالبا با همیاری زنان فامیل و یا محله صورت می گیرد.

برپایی مجلس روضه حضرت زهرا(س)و ذکر دعا و نیایش در هنگام پخت سمنو متداول بوده، بسیاری از خانواده ها بنابر نذر خود همه ساله به پخت سمنو و تقسیم آن بین آشنایان و اهل محل مبادرت می ورزند.

خانه تکانی:

بانزدیک شدن سال نواهالی اقدام به شستشو اثاثیه منزل، فرش و غیره نموده و با پاکیزگی به استقبال از بهار طبیعت می روند.

در برخی نقاط شهری و روستایی زنان با تهیه دوغابی از گل قرمز و یا سفید رنگ به تجدید نمای دیوارهای گلی خانه می پردازند.

در شهر مُجن، روستای هیکو و مناطق خطیرکوه، کالپوش، کوه زر و خوارتوران می توان تصاویر زیبایی از این آیین استقبال از نوروز را در روزهای پایانی سال مشاهده نمود.

عَلَفه(عرفه):

در برخی نقاط استان اهالی دوشب مانده به آغاز سال نو را دراصطلاح عرفه (علفه) اموات نامیده و دراین شب برای شادی روح درگذشتگان خود خیرات می کنند.

پخت نان روغنی موسوم به« گولاچ» و زیارت قبور در این مناسبت متداول است.یک شب مانده به سال نو در بین اهالی بنام علفه زنده ها نامیده شده وآداب خاصی در این شب برگزار می گردد.

شاهرودی ها با جمع کردن نوعی سبزی صحرایی برای شام علفه ِ«شنگی پلو» می پزند.درسمنان ودامغان زنان به تهیه سبزی پلو ویارشته پلو مبادرت می ورزند.

چیدن گیاهان صحرایی ازجمله شنگ، گندمک و سلمه از دیگر آداب این روز است.در شهر سرخه پخت غذایی متشکل از هفت نوع موادغذایی و دربرخی نقاط با سیزده نوع در شب علفه انجام می گیرد.

عیدانه(عیدونه):
یکی دیگر از آیین های نوروزی ارسال هدایا وعیدانه برای دختران نامزد دار و یا عقدی توسط خانواده داماد است.
 

 
برای این منظورتنی چند از زنان فامیل همراه با مجمع های حاوی کفش، لباس، روسری، چادر، کله قند قطعه ای طلا و .... با شادی و سرور به خانه دختر رهسپار شده و هدایا را به ایشان تقدیم می دارند.

تهیه و ارسال عیدانه داماد نیز توسط مادر عروس انجام می شود.

تحویل سال:

در لحظات پایانی سال مرسوم است که سفره هفت سین را در خانه گسترده و اقلام آن شامل سکه، سیب،سنجد، سماق، سبزه، سیر و سمنو را در میان سفره می نهند.

در بسیاری از نقاط اهالی علاوه بر موارد نامبرده سفره نوروزی خود را با نهادن آینه، قرآن، ظرف آب، نارنج، ماهی قرمز، شمع یا چراغ، نان محلی، انجیرخشک، نخود و کشمش، گردو و بادام، گلاب پاش، تخم مرغ رنگ شده، میوه، حلوا، نمک و گُل مزیّن می کنند.

سفره نوروزی غالبا دراتاق مهمانی گسترده شده و تا پایان تعطیلات برای پذیرایی از مهمانان مهیاست.

در برخی نقاط از جمله شاهرود عده ای ازخادمان مساجد و تکایا اقدام به تهیه آب دعا در ساعت  پایانی سال می نمایند.

برای این منظور آیات قرآن، اسماءالله  ذکرهفت سلام (سلام قولا من رب الرحیم، سلام علی نوح فی العالمین، سلام علی موسی وهارون، سلام علی آل یاسین، سلام علی ابراهیم، سلام علیکم طبتم فادخلوهاخالدین، سلام علیکم طبتم بماصبرتم فنعم عقبی الدار) با مرکب زعفران بر روی سطح ظروف چینی تحریرشده و سپس در میان تشت آب فرو برده می شود.

در اولین دقایق سال نو آب دعابه نیت تبرک و شفا بین حاضرین تقسیم می شود.حضور پُر شمار اهالی در امامزاده ها، اماکن مذهبی و گلزارشهدا در هنگام تحویل سال نیز در کلیه نقاط استان سمنان مرسوم است.

پس از حلول سال افراد خانواده با یکدیگر دیده بوسی نموده و با دعای خیر برای همگان بهار طبیعت را جشن می گیرند.
پدر خانواده با گشودن قرآن مبلغی پول به هر یک از اعضاء عیدی می دهد، این وجه را در اصطلاح "دست لاف" گویند؛ درهمین لحظات برخی خانواده ها ورود فردی خ%8