کاروانسرای تاریخی" لات " از یادگارهای معماری گیلان/ لزوم مرمت بناها

به گزارش خبرنگار مهر،همجواری این بنا با آزاد راه رشت - قزوین از یک طرف و نزدیک آن به منطقه زیارتی و سیاحتی امامزاده هاشم (ع) اهمیت آن را دوچندان کرده است.

با توجه به ویژگیهای معماری و موقعیت مکانی این کاروانسرا قابلیت تبدیل به بازارچه و نمایشگاه دائمی صنایع دستی استان را دارد.

با توجه به شواهد و قرائن موجود در معماری کاوانسرای تاریخی لات به نظر می‌ رسد این بنا به دوره صفویه و کاروانسراهای همان دوره تعلق داشته باشد.

لزوم تبدیل کاروانسرای لات به بازارچه و نمایشگاه دائمی صنایع دستی

بنابراین براساس روایت برخی سفرنامه‌ ها، این بنا زمانی متاخرتر یعنی به دوره منوچهر خان معتمدالدوله در دوره قاجاریه نیز منتسب شده است.

" الکساندر خودزکو " به سال 1834 میلادی به حضور در مراسم کندن پی یک کاروانسرا در منطقه سراوان امامزاده هاشم (ع) اشاره کرده که پژوهشهای باستان شناختی در این زمینه راهگشا خواهد بود.

لات در لغت به معنی زمین صاف و هموار کنار رودخانه است و به نظر می‌ رسد چنین کاروانسرا در اراضی هموار کنار سفیدرود ساخته شده و به این نام شهرت یافته است، این بنا به کاروانسرای شاه عباسی نیز معروف بوده و به لحاظ سبک شناختی نیز متاثر از معماری این دوره تاریخی است.

همچنین اندازه اضلاع شرقی و غربی در محیط 54.20 متر و دو ضلع شمالی و جنوبی 50.20متر بوده و حیاط آن مستطیل شکل، به طول و عرض 29.2 و 26.2 متر است.

در چهار ضلع بنا از داخل حجره های که محل اقامت موقت یا دائم مسافران بوده جا نمایی شده، در کنجهای کاروانسرا نیز مکانی برای بارانداز (مالبند) تعبیه شده است، مصالح بکار رفته در بنا از آجر و سنگ بوده و ملات آن را ماسه آهک و ساروج تشکیل می ‌دهد.

در کنار کاروانسرا مغازه، نانوایی و غذاخوری محلی وجود دارد، این مکان در گذرگاه تهران رشت قرار دارد و می تواند در جذب گردشگران و ایجاد اشتغال نقش زیادی داشته باشد.

کاروانسراها از یادگارهای پر ارزش معماری ایران هستند که از روزگار کهن به دلایل گوناگون و ارتباطی چون جریان اقتصادی، نظامی، جغرافیایی و مذهبی بنا شده و در ادوار مختلف به تدریج توسعه و گسترش یافته است.

" کاروان " و " سرای " مشتق از پهلوی ساسانی یعنی فرس میانه است

کلمه کاروانسرا مشتق از کاروان ( کاربان ) و سرای به معنی خانه و مکان است، هر دو کلمه کاروان و سرای مشتق از پهلوی ساسانی یعنی فرس میانه است، چنانه در فرهنگ لغات و سایر منابع ادبی نامهای کاروان خانه، کاروان گاه و کاروان گه برای کاروانسرا ها مورد استفاده قرار گرفته است.

برطبق تاریخی آغاز بنیاد کاروانسراها در ایران از زمان هخامنشی بوده است. هردوت مورخ یونانی در کتاب پنجم خود از ساختمانهای گفتگو می کند که از سوی هخامنشیان بین شوش و سارد ساخته شده بود، هر دوت از 111بنای شبیه کاروانسرا ( چاپارخانه ) نام می برد که در فاصله دو هزار و 500 کیلومتر بین پایتخت هخامنشی و سارد بنا و کاروانیان این فاصله را درسه ماه طی می کردند.

عصر طلایی و شکوفایی ساخت کاروانسراهای زیبا از زمان صفوی آغاز می شود، رونق تجارت داخلی و خارجی و اهمیت دادن به راهها و شهرهای زیارتی باعث این شد که بنیاد کاروانسراها، معماری و تزئینات معماری تحولات جدیدی را آغاز کند.

از بررسی کارواسراهای سراسر کشور چنین بر می آید که اساس معماری کاروانسراهای ایران مانند سایر بناها تابع شیوه، سنت و سبک رایج زمان بوده است. شیوه معماری، محل و منطقه، مصالح ساختمانی و موقعیت جغرافیایی نقش موثری در ایجاد اینگونه بناها داشته است.

شیوه ساختمان و معماری کاروانسراها از روزگار کهن تا به امروز دگرگونی بسیار نیافته و معمولا سبک بنای آنها همان ایجاد باره بندها و اطاقهایست که پیرامون حیاط محصورساخته می شدند ولی درطرح و خصوصیات هر کدام ویژگیهای به چشم می خورد.

 طرح معماری کاروانسراها در دوره صفوی متنوع شد

در دوره صفوی طرح معماری کاروانسراها متنوع شد و علاوه بر کاروانسراهای چهار ایوانی نوع کوهستانی، مدور، هشت ضلعی و کویری بر طبق موقعیت جغرافیایی و مکانی ساخته و در دورههای زندیه، افشاریه و قاجاریه ساخت کاروانسراها از نظر طرح و نقشه به شیوه گذشته ادامه پیدا می کند.

همینطور به لحاظ طرح و نقشه کاروانسراهای این دوره بیشتر از نوع چهار ایوانی بوده و از لحاظ مصالح ساختمانی نیز بر خلاف دوره متقدم که از که آجر و سنگ بوده اغلب از خشت استفاده شده است.

همچنین بسیاری از کاروانسراهای دوره صفوی در عهد قاجاریه در طول 25 قرن کاروانسراها در ایران در مکانهای دور افتاده ماوی و مسکن موقتی برای کاروانیان بوده ولی امروزه مهمانخانه و هتل، جای کاروانسراها را گرفته است.

تنوع در معماری کاروانسراهای کشور به ویژه گیلان اعجاز انگیز و بی سابقه است و هرساله این بناهای تاریخی، مقصد گردشگری مسافران داخلی و حتی خارجی قرار می گیرند.

استان گیلان علاوه بر این دارای کاروانسراهای تاریخی متنوعی از قبیل چینی جان، طاقی کوچک، سعادت، ملک، تی تی و غیره است که در جذب گردشگر بسیار موثر هستند.