ریزگردهای عربی کردستان را به خاک نشاند/ آسمان آبی با مردم قهر است

ریز گردها سوغات جنگ و نابسامانی عراق به استانهای غربی کشور است و خاک روزگار غمبار اوضاع بی ثباتش را در چشمان همسایگان خود به خصوص مردمان کردستان فرو ریخته است و بعد از گذشت چندین سال از این موضوع تاکنون اقدامی برای رفع آن صورت نگرفته است.

برای کردستانی که به دلیل شرایط مناسب آب و هوایی به مقصد گردشگری برای بسیاری از مردم کشور تبدیل شده بود اما ورود ریزگردهای عربی از یک سو و تغییرات اقلیمی از سوی دیگر باعث شده تا به جای محاسبه روزهای آلوده، روزهای پاک محاسبه شود.

وجود کوه های سربه فلک کشیده و جنگل ها و مراتع بسیار غنی، استان کردستان را به یکی از استان ها و مناطق خوش آب و هوای کشور تبدیل کرده بود ولی متاسفانه طی پنج سال اخیر و با ورود پدیده ای نوظهور به نام ریزگردهای عربی آلودگی هوا در این استان بسیار زیاد شده است و البته نکته نگران کننده تر، افزایش روند رو به رشد این پدیده خطرناک است.

ورود ریزگردهای عربی که ابتدا استان های جنوبی و سپس غربی و حتی مرکز کشور را در بر گرفت، به مهمان ثابتی برای مردم استان کردستان تبدیل شده است که متاسفانه به دلیل عدم توجه جدی رسانه ها، این موضوع به مسئله ای عادی تبدیل شده و کسی دیگر از وضعیت های هشدار دهنده سراغی نمی گیرد.

تجاوز در حریم رودخانه فرات عامل اصلی ایجاد ریزگردها

ده‌‌ها کانون شناخته شده در عراق برای ایجاد غبار و گرد و خاک موجود است که بسته به فصل یا شرایط آب و هوایی و سامانه‌های ناپایدار جوی فعال می ‌شوند اما آن کانونی که گستره عظیمی از کشور ما را دربرمی‌ گیرد حوزه خشک شده فرات در حد فاصل سوریه و عراق است که مساحت این حوزه ده‌ها هزار کیلومتر مربع است.

این حوزه منطقه‌ ای است که در سال‌های خشکسالی بدون بارش و در سال بارندگی، بارش کمتر از 100 تا 150 میلیمتر در سال‌ را دارد.

این گستره عظیم در گذشته به یمن وجود آب فرات و سرشاخه‌های آن، باتلاق‌ها و نیزارهای وسیعی بوده است که هزاران سال است تمدن بین‌النهرین از سومر تا عراق کنونی بر بستر آن شکل گرفته است.

به گفته کارشناسان، عواملی که به تخریب سریع این زیست ‌بوم و خشک شدن آن انجامیده است می توان به خشکسالی ممتد و طولانی‌ مدت خاورمیانه و مهار آب فرات توسط سدهای بزرگ ترکیه، سوریه و خود عراق و جلوگیری از طغیان‌های باتلاق ‌ساز آن اشاره کرد.

کارشناسان معتقدند که به تدریج در دو دهه اخیر شرایط طبیعی ناحیه ‌ای وسیع در حد فاصل سوریه و عراق در شمال غرب عراق تخریب شده است و رسوبات عمدتا رودخانه‌ای این ناحیه نرم و سبک بوده و طی هزاران سال نشست کرده است. به طور مثال بقایای تمدن سومر را در عمق 30 تا 40 متری سواحل فرات جست‌ وجو می‌کنند، یعنی تنها برای پنج هزار سال اخیر 30 تا 40 متر رسوبات نرم در این ناحیه وجود دارد.

 این رسوبات اقیانوسی از مواد سبک مناسب برای ایجاد غبارند که توسط تلاطم ناشی از هر ناپیداری جوی در روی عراق ایجاد شده و ستون‌هایی از گرد و خاک به طول صدها کیلومتر و ارتفاع صدها متر شکل می‌ گیرد که به روی تصاویر ماهواره ‌ای کامل و واضح قابل تشخیص است.

طبق بررسی های کارشناسان سرنوشت این حجم عظیم گرد و خاک ایجاد شده در روی این ناحیه از عراق را باد تعیین می‌کند به طوری که اگر شدت باد از میزان معینی بیشتر باشد (به صورت تجربی بادهای بیش از 10 متر بر ثانیه) غبار در منطقه وسیعی پخش شده و معمولا زمینه جو را در کل منطقه، غبارآلود می‌ کند اما تاثیر زیادی بر شرایط سطح زمین و تنفس مردم بر جای نمی ‌گذارد.

خارش و اشک ریزش از عوارض تنفس ریزگردها

ریزگردها نه تنها مردمان کردستان را از آسمانی صاف محروم کرده بلکه سلامت جسمانی را نیز از آنها ستانده است، خارش، اشک ریزش، سوزش در گلو و بینی و چشم عوارض کوتاه مدت ریزگردها بر دستگاه تنفسی فوقانی است که گاهی باعث تحریک مخاط دستگاه تنفسی تحتانی و ایجاد سرفه و تنگی نفس هم می ‌شود.

شهروندان غرب کشور دیگر به جای استفاده از هوای سالم منطقه خوش نام روزگاران گذشته خود از ماسک استفاده می کنند و از فعالیت های بدنی سنگین در هوای آزاد خودداری می کنند و هنگام هشدارهای هواشناسی خانه نشین می شوند.

دکتر محمد رضا فضل‌اللهی فوق تخصص آسم و آلرژی چندی پیش از سازمان بهداشت جهانی خواست فقط به ارائه آمار بسنده نکند و آلودگی منطقه به ریزگردها و گرد و غبار را مدیریت کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: مدیریت تحولاتی که منجر به وارد آمدن ضرر و زیان به سلامتی مردم می‌شود هم کار سازمان جهانی بهداشت است و این سازمان نباید فقط آمار ارائه کند.

وی افزود: مطالعه اخیر این سازمان که بازه زمانی سالهای 2003 تا 2010 را در بر می‌ گیرد شامل 1100 شهر دنیا می ‌شود که طی آن دو شهر اهواز و سنندج از ایران و یک شهر از مغولستان آلوده‌ ترین شهرهای دنیا از نظر آلودگی به ریزگردها شناخته شده‌ اند.

این فوق تخصص آسم و آلرژی افزود: شاخص آلودگی هوا PM‌ و مخفف واژه انگلیسی Particular Material ‌ به معنی مواد مخصوص است که براساس واحد سنجش میکرون ارزیابی می ‌شود و میزان ریزگردها بیش از 20 میکرون از حالت طبیعی خارج است و طبق گزارش WHO‌ این میزان در سنندج 252 و در اهواز 372 میکرون بوده است.

فضل‌اللهی ادامه داد: برخی ریزگردها کمتر از Pm10‌ و برخی کمتر از Pm2.5‌ میکرون هستند که در این مطالعه اندازه ذرات Pm10‌ میکرون لحاظ شده است.

این فوق تخصص آسم و آلرژی گفت: عوارض ناشی از ریزگردها در بیمارانی با سابقه مزمن تنفسی مثل آسم و آلرژی موجب تشدید حملات آسم می‌شود و بنا بر مطالعات، این ریزگردها چون حاوی ترکیبات عالی و معدنی هستند در درازمدت موجب بیماری‌ های مزمن ریوی از جمله چسبندگی ریه می ‌شوند.

اقدامات بیولوژیکی در اولویت قرار گیرد

با بررسی های صورت گرفته از سوی کارشناسان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی اقدامات بیولوژیکی به نظر می رسد بهترین و باثبات ترین راهکار برای مقابله با نفوذ ریزگرد هاست.

در این میان نماینده مردم مریوان و سروآباد در مجلس نیز با اشاره به راهکارهای پیش بینی شده برای کنترل نفوذ ریزگرد ها به استان های غربی و جنوبی بر اقدامات بیولوژیکی بیش از همه تاکید کرد.

اقبال محمدی مسئول کمیسیون آب و کشاورزی و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کردستان در گفتگو با خبرنگار مهر مالچ پاشی، اقدامات بیولوژیکی و بهبود روند جریان های انحرافی رودخانه دجله و فرات و احیای پوشش گیاهی را از جمله راهکارهای پیش بینی شده برای مقابله با نفوذ ریزگردها به داخل ایران عنوان کرد که در این میان اقدامات بیولوژیکی به عنوان یک عملیات طولانی مدت و موثر را بهترین گزینه دانست.

وی تشریح کرد: مالچ پاشی و دیگر اقدامات به عنوان راهکار مکانیکی تلقی می شوند که اثر بخشی آن در کوتاه مدت است و حالت درمانی دارند و این درحالیست که اقدامات بیولوژیکی به عنوان یک راهکار طولانی مدت و موثر شناخته می شود که باید روی آن متمرکز شد.

محمدی ادامه داد: برای مالچ پاشی باید از منشا تا محلی که آلودگی ایجاد می کند شناخته شده و باید در فاصله های مختلف در سه محل اقدام کرد.

اختصاص 1000 میلیارد تومان اعتبار برای مقابله با ریز گردها

نماینده مردم مریوان و سروآباد بسترهای لازم برای اجرایی کردن طرح های مقابله با ریزگردهای عربی را آماده اعلام کرد و از اختصاص هزار میلیارد تومان اعتبار در این راستا در بودجه سال 90 خبر داد و گفت: دولت باید این اعتبار را در محل مشخص شده هزینه کند.

محمدی با اشاره به اینکه موانع قانونی و پروتکل ها و مشارکت های چند جانبه محیط زیست و رئیس جمهور با کشورهای همسایه عربی مرتفع شده است، اظهار داشت: تمامی مراحل بررسی و تفحص در مجلس هشتم به انجام رسیده است ولی متاسفانه با برخورد به زمان انتخابات باقی مسائل به مجلس نهم موکول شد که امید است مراحل اجرایی آن نیز در این مجلس پیگیری شود.

وی تاکید کرد: هیچ گونه خلاء قانونی در این زمینه وجود ندارد و با علم بر اینکه با شروع فصل بهار و تابستان باز هم بر شدت نفوذ ریزگردها افزوده می شود برای حفظ سلامت مردم ضروریست هرچه سریعتر وارد مراحل اجرایی شویم.

محمدی گفت: با ارائه هر گونه معضل و مشکلی به مجلس انتظار اختصاص اعتبار میلیاردی می رود و این در حالیست که در این زمینه بدون بررسی های کارشناسی و عدم اجرایی کردن راه به جایی نخواهد برد.

گرچه به نظر می رسد تمامی اقدامات و بررسی های کارشناسی برای مقابله با ریزگردهای عربی صورت گرفته است و حتی اعتبار لازم برای این مهم نیز اختصاص یافته اما تنها زمانی می توان امیدوار بود که مردم شاهد اجرایی شدن راهکارهای پیش بینی شده باشند که مسئولان با جدیت بیشتری این موضوع را دنبال کنند و تا آن زمان مردم با گذشت یک دهه همچنان منتظر رسیدن فصل بهار و سوغات عربی هستند تا با آن دست و پنجه نرم کنند.

-------------------------

گزارش: یاسمین مولانا