کامران فانی نویسنده، مترجم، کتابدار و نسخه‌پژوه در حاشیه بازدید از بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: نمایشگاه‌هایی هستند که در آن‌جا فروش برپایه گفتگو‌ها و قراردادها دنبال می‌شود. نمایشگاه‌های دیگری هم هستند که تعدادشان در دنیا کمتر است و معنای وجودشان فروش کالاست. این نوع نمایشگاه را در کشورهای دنیا کمتر جدی می‌گیرند؛ چون معتقدند فروش در طول سال باید از شبکه توزیع و از طریق فروشگاه‌ها انجام شود و این از وظایف نمایشگاه نیست که کتاب را مستقیماً در اختیار خریدار قرار بدهد. بنابراین در دنیا با دو نوع نمایشگاه کتاب روبرو هستیم که در ایران نوع دوم را داریم.
وی افزود: در واقع هدف از برپایی این نمایشگاه این است که عده‌ای جمع شوند و فرایند فروش کتاب مانند یک میدان تره‌بار انجام شود. نمایشگاه‌های دیگر را در نظر بگیرید. مانند نمایشگاه وسایل سنگین ساختمان‌سازی؛ کسی برای خرید ابزار به چنین نمایشگاهی نمی‌رود، بلکه برای عقد قرارداد است که افراد در این چنین نمایشگاهی حاضر میشوند. در ایران معتقدم این‌گونه نمایشگاه مفیدتر است؛ چون نوع اول نمایشگاه نمی‌تواند کاربرد زیادی در کشور ما داشته باشد. زیرا این نمی‌تواند بین‌المللی باشد. چون در نمایشگاه فرانکفورت ناشری از چین می‌آید و با ناشر دیگری از برزیل قرارداد می‌بندد.
نویسنده دانشنامه کودکان و نوجوانان در ادامه گفت: در این‌جا بین‌المللی بودن نمایشگاه را در این می‌دانیم که کشورهای مختلف در نمایشگاهمان شرکت کنند، ولی نشنیده‌ام که نمایشگاه تهران باعث عقد قرارداد میان یک ناشر لبنانی با یک ناشر مالزیایی شود. به نظرم این نمایشگاه تا حدی به بازار راکد کتابمان کمک می‌کند. درست است که هر سال تعداد عناوین کتابمان بالاتر می‌رود، ولی به همان نسبت تیراژ کتاب‌ها بالا نرفته است. می‌‌گویند 70 هزار عنوان کتاب در نمایشگاه هست که البته این آمار درستی نیست؛ چون تعداد مجلدات یک کتاب را هم در این شمارش‌ها، به حساب می‌آورند. به هر حال حتی اگر تعداد واقعی کتاب‌ها را 40 یا 50 هزار عنوان هم بدانیم، این نمایشگاه در وهله اول برای خریدار ایرانی فرصت مناسبی است تا کتاب‌های خارجی مورد نظرش را تهیه کند. دوم این فرصت خوبی برای اهالی شهرستان‌هاست.
فانی گفت: اهالی تهران می‌توانند هر وقت از سال به فروشگاه‌های کتابفروشی تهران مانند راسته انقلاب بروند. ولی خریداران شهرستانی اعم از افراد، موسسات و ادارات طی این 10 روز فرصت مناسبی دارند تا زمانی که همه ناشرها در نمایشگاه جمع هستند، کتاب‌های مورد نیازشان را یک جا تهیه کنند. سوم هم این است که کتاب را به نوعی زنده نگاه می‌دارد. درست است که در این 10 روز شاهد استقبال خوب و پرشور مردم هستیم، ولی در دیگر ایام سال، چنین چیزی را نمی‌بینیم.
وی ادامه داد: من هم با این نوع نمایشگاه در ایران موافق هستم و نوع اول نمایشگاه فعلا نمی‌تواند در ایران کاربرد داشته باشد؛ به خصوص برای مردم.
مترجم نمایشنامه «مرغ دریایی» افزود: اگر بستر‌های چنان نمایشگاهی در کشورمان فراهم شود، دیگر بحث متفاوتی داریم. اول باید نوع کوچکی از نمایشگاه نوع اول را در کشور برگزار کنیم. یعنی نمایشگاه نباید به این عظمت باشد. طبعا دیگر این تعداد مراجعه‌کننده هم نخواهد داشت. چون دیگر لزومی نخواهد داشت. در واقع چنان نمایشگاهی محل حضور افرادی خواهد بود که دست‌اندرکار فعالیت‌های نشر و تولید کتاب در انواع مختلف هستند. می‌توان نمایشگاه چاپخانه‌ها یا تولید کاغذ را هم در کنار چنان نمایشگاهی برپا کرد. چنان‌که نمایشگاه‌های کالاهای دیگر در ایران هم به همین شکل برگزار می‌شود. مثلا یک تولیدکننده صنعتی در نمایشگاه با طرف ایرانی قرارداد می‌بندد تا در ایران تراکتور تولید کند.
این عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب ادامه داد: اشکالی که هر سال در نمایشگاه می‌بینم، به کتاب‌های خارجی برمی‌گردد. هر سال تعداد این کتاب‌ها کم می‌شود و عناوین تکراری سال‌های گذشته بیشتر می‌شود. به نظرم در این سال‌ها در جلب توجه ناشران خارجی برای این نمایشگاه موفق نبوده‌ایم. چون این 10 روز بهترین فرصت برای تهیه کتاب خارجی است، به نظرم باید بهتر آن را غنیمت شمرد و کتاب‌های جدیدتر و به روزتر را در اختیار خریدار ایرانی به خصوص نهادهای علمی قرار داد. نسبت به 10 سال گذشته واقعا در زمینه حضور کتاب‌های خارجی در نمایشگاه افت داشته‌ایم که بیشترشان هم انگلیسی و عربی هستند و کتاب‌های زبان دیگر خریدار و خواستار زیادی ندارند. نمایشگاه به نوعی مفهوم نمایشگاه بودنش را از عرضه کتاب‌هایی می‌گیرد که در طول سال تهیه‌شان مشکل است. یعنی باید بتوان کتاب‌های خارجی را در این نمایشگاه تهیه کرد چون کتاب‌های چاپ داخل را در طول سال هم می‌توان از کتابفروشی‌ها خریداری کرد.
وی در ادامه سخنانش با اشاره به جمع‌آوری برخی عناوین و سانسور برخی کتاب‌ها گفت: جمع‌آوری و سانسور کتاب‌ها هم همیشه بوده ولی متاسفانه در این سال‌ها در حال گسترش است. در مقابل 200 تا 300 هزار عنوان کتاب که در این نمایشگاه مطرح میشوند، آیا وجود به عنوان مثال 100 عنوان تاثیری دارد؟ به نظرم این کار جز تبلیغات منفی علیه کشورمان نتیجه‌ای ندارد. واقعا ارزش ندارد که برای چند عنوان کتاب، نمایشگاه را زیر سئوال ببریم و به اعتماد مردم لطمه بزنیم. چون با خود فکر می‌کنند که دیگر کتاب در نمایشگاه پیدا نمی‌شود چون همه را جمع می‌کنند. امسال شنیدم کتاب‌هایی که نقشه خلیج عربی داشته، حذف کرده‌اند. این هم کار عجیب و غریبی است. چون ممکن است آن کتاب، تاریخ خوب و مفصلی باشد ولی حداکثر در یک صفحه‌اش از این نام جعلی استفاده شده باشد. آن یک صفحه را هم می‌توان یا پاره کرد یا رویش خط کشید.
فانی گفت: مثلا کتابی درباره باستان‌شناسی قطر که ارزش زیادی دارد و درباره اکتشافات تاریخی تازه‌ای که در قطر انجام شده، است. این کتاب که در آن نام خلیج عربی به کار رفته، در واقع عظمت تمدن ایرانی را نشان می‌دهد، چون چندهزار سال پیش از میلاد که قطری وجود نداشته، بلکه این سرزمین هم جزیی از ایران بوده است. خب به نظرم حیف است به خاطر یک نقشه، این کتاب در دسترس محقق ایرانی قرار نگیرد.
نظر شما