جزئیات شرایط استفاده از"کارگر نوجوان"/ رواج به‌کارگیری کودکان در کارگاه‌ها!

به گزارش خبرنگار مهر، قانون کار در 6 ماده جداگانه به موضوع کار کودک در کشور و چگونگی به کارگیری آنها در بازار کار پرداخت است. به صورت کلی، نگاه قانون کار ممنوعیت کار کودک در بازار اشتغال کشور است و در مورد گروهی که آنها را "کارگر نوجوان" نامیده است، شرایطی را تعریف می کند.

متاسفانه با وجود تدوین قوانین مختلف در زمینه عدم بکارگیری کودکان در مشاغل مختلف، هم اکنون درصد قابل توجهی از این گروه به جای درس و مدرسه ترجیح می دهند در بازار کار کشور فعالیت داشته باشند و یا اینکه هر دوکار را در یک زمان انجام دهند.

به دلیل وجود ممانعت‌های قانونی در مورد کودکان؛ این گروه بیشتر در مشاغل فیزیکی مانند آجرپزی و شیشه گری به کار گرفته می شوند. به عبارت دیگر، زمینه پذیرش کودک در محیط های بخش دولتی و بنگاه های بزرگ خصوصی وجود ندارد و این گروه ها مجبور می شوند برای اشتغال فضاهای دیگری را جستجو کنند.

کودکان بر سر دوراهی کار و مدرسه

حال اگر بخواهیم از وجود سوء استفاده های مالی که از کودکان در بازار کار کشور صورت می گیرد، بگذریم که البته در جای خود بسیار حائز اهمیت و قطعا مورد توجه برنامه ریزان کشور است، نبود هیچگونه قانون حمایتی از کودکان کار و پیش بینی نشدن هرگونه تدابیری که جلوگیری از سوء استفاده از کودک کار محسوب شود، باعث فراهم شدن زمینه سقوط امنیت شغلی و نادیده گرفته شدن این گروه از کارگران غیررسمی می شود.

در حالی که انتظار می رود به دلیل ممنوعیت استفاده از کودک در کار در واحدهای تولیدی، تدابیر جدی تری برای استفاده کنندگان از کودکان کار اندیشیده شود، اما به دلیل اینکه قانون از ابتدا فقط در یک جمله اشتغال آنها را ممنوع اعلام کرده است، زمینه های مختلفی برای سوء استفاده فرصت طلبان فراهم می شود.

در حال حاضر آمار مشخصی از تعداد کودکان کار در کشور وجود ندارد. البته ممکن است در این زمینه تحقیقاتی نیز توسط مراکز آماری و حمایتی کشور انجام شود اما هیچگاه آمار رسمی از تعداد کودکان کار، افزایش و یا کاهش آنان، نوع مشاغلی که در آن فعالیت می کنند و یا به کار گرفته می شوند و همچنین میزان دستمزدهای آنان ارائه نشده است.

6 ماده حمایت از کودکان در قانون کار

قانون کار در ماده 79 به صراحت در چند کلمه اعلام کرده است: "به کار گماردن افراد کمتر از 15 سال تمام ممنوع است". در ماده 80 نیز پیش بینی شد کارگری که سنش بین 15 تا 18 سال تمام باشد، "کارگر نوجوان" نامیده می شود و در بدو استخدام باید توسط سازمان تامین اجتماعی مورد آزمایش های پزشکی قرار گیرد.

همچنین ماده81 قانون کار بر این موضوع تاکید دارد که آزمایش های پزشکی کارگر نوجوان حداقل باید سالی یکبار تجدید شود و مدارک مربوط در پرونده استخدامی وی ضبط شود. پزشک درباره تناسب نوع کار با توانائی کارگر نوجوان اظهار نظر کند و چنانچه کار مربوط را نامناسب بداند کارفرما مکلف است در حدود امکانات خود، شغل کارگر را تغییر دهد.

ماده 82 قانون کار مطرح می کند که ساعات کار روزانه کارگر نوجوان، نیم ساعت کمتر از ساعات معمولی کارگران است که البته ترتیب استفاده از این امتیاز با توافق کارگر و کارفرما تعیین خواهد شد. ادر ماده 83 نیز ارجاع هر نوع کار اضافی و انجام کار در شب و نیز ارجاع کارهای سخت و زیان آور و خطرناک و حمل بار با دست، بیش از حد مجاز و بدون استفاده از وسایل مکانیکی برای کارگر نوجوان را ممنوع اعلام کرده است.

در ماده 84 قانون کار عنوان می شود که در مشاغل و کارهائی که به علت ماهیت آن یا شرایطی که کار در آن انجام می شود برای سلامتی یا اخلاق کارآموزان و نوجوانان زیان آور باشد حداقل سن کار 18 سال تمام خواهد بود و تشخیص این امر با وزارت کار و امور اجتماعی است.

ابوالفضل فتح الهی در گفتگو با مهر با تاکید بر اینکه هر ساله در زمان برگزاری اجلاس سازمان جهانی کار (ILO) گفتگوها و مذاکراتی بین کشورها در زمینه کودکان کار انجام می شود، گفت: هم اکنون 20 میلیون کودک در کشورهای مختلف دنیا کار می کنند.

نایب رئیس کانون عالی انجمن های صنفی کارگران ایران با تاکید بر اینکه آمار جداگانه ای در مورد وضعیت کودکان کار در ایران وجود ندارد، اظهار داشت: با این حال، درصدی از این 20 میلیون کودک در ایران زندگی می کنند.

اشتغال 20میلیون کودک در دنیا

فتح الهی کار کودک را پدیده زشت جامعه خواند و تصریح کرد: در حال حاضر علاوه بر کوره پزخانه های اطراف شهرهای بزرگ، برخی بنگاه های کوچک اقتصادی نیز به استفاده از کودکان کار روی آورنده اند.

وی دلیل این کار را منفعت طلبی و پایین آوردن هزینه های بنگاه های کوچک اعلام کرد و بیان داشت: در واقع کارفرمایان واحدهای کوچکی که مبادرت به استفاده از کودکان کار می کنند به نوعی در حال سوء استفاده از آنها هستند، چرا که در مورد آنان هیچگونه قانون حمایتی از جمله بیمه، حقوق مصوب و پیش بینی هایی برای رفع اختلافات احتمالی با کارفرما وجود ندارد.

این مقام مسئول کارگری کشور افزود: به دلیل پایین بودن مبلغ دستمزدهای کودکان کار هم اکنون برخی کارفرمایان مبادرت به استفاده از کودکان می کنند. علاوه بر کودکان ایرانی، استفاده از کودکان اتباع بگانه غیرمجاز شاغل در ایران نیز رواج دارد.

به گفته فتح الهی، در شرایط فعلی بازار کار تامین اجتماعی و بازرسان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی امکان تسلط به عملکرد بنگاه ها را ندارند و این موضوع باعث آسانتر شدن استفاده از کودکان کار می شود.

عدم تسلط دستگاه‌های نظارتی بر بازار کار کودک

وی با تاکید بر اینکه کودکان بسیاری در کلانشهرها به ویژه حاشیه شهرها به عنوان شاگرد مغازه و یا حتی برای انجام کارهای فیزیکی فعالیت می کنند، گفت: یکی از اشکالات نظام استاد شاگردی رسمیت دادن به استفاده از کودکان کار است اما جنبه مثبت آن این است که شاید با تدوین قوانینی در این بخش، حمایتهایی نیز از این گروه شاغلان بازار کار صورت گیرد.

نایب رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران ایران، اظهار داشت: نپرداختن بیمه، دستمزد پایین، عدم پرداخت سنوات، پاداش، ناتوانی کودک کار در شکایت احتمالی از کارفرمای متخلف و مسائلی از این دست به خودی خود انگیزه های کافی برای استفاده از کودکان کار را فراهم می آورد.

فتح الهی با اشاره به اینکه متاسفانه قوانین هیچگونه حمایتی برای حادث ناشی از کار کودکان نیز پیش بینی نکرده است، استدلال قانونگذاران را ممنوعیت به‌کارگیری کودکان برای کار از اساس دانست و تصریح کرد: با اینکه ایران به عنوان یکی از کشورهای عضو سازمان جهانی کار مقاوله نامه کار کودک را امضا کرده است، اما دولت هنوز در این بخش نتوانسته است اقدامات موثری را انجام دهد.

تمایل برخی خانواده‌ها به کار کودک!

این مقام مسئول کارگری کشور افزود: با وجود اشتغال به کار کودکان در ایران هنوز مسائل فراوانی در زمینه دستمزد، قراردادها و حوادث ناشی از کار کودکان وجود دارد و ما در این زمینه با خلاء های قانونی فراوانی روبرو هستیم.

وی ادامه داد: دستگاه ها نیز در زمینه به کارگیری کودکان در برخی واحدها مسئولیتی را نمی پذیرند که این موضوع نیز به تعریف نشدن قوانینی برای کار کودکان برمی گردد.

به گفته فتح الهی، علاوه بر اینکه اساسا مسئله کار کودک به عنوان یک پدیده مضموم در کشور مطرح است، تمایل خود خانواده های کودکان و یا احتمالا خود کودک برای کار نیز بسیار در اشتغال به کار آنها تاثیرگذار است.

به عبارتی، خانواده هایی مجبور می شوند برای تامین هزینه ها و معیشت، کودکان خود را وادار به کار کنند که در مواردی نبز با همراهی کودکان همراه است.