به گزارش خبرنگار مهر، سومین نشست تخصصی تاریخ مجلس عصر روز سه‌شنبه 26 اردیبهشت با حضور جمعی از مورخان و پژوهشگران و سندپژوهان در کتابخانه مجلس شورای اسلامی برگزار شد.
روح‌الله بهرامی استادیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان در مقاله‌ای با عنوان «نمایندگان مشروطه خواه» - که آن را با همکاری محمد گودرزی کارشناس ارشد تاریخ تدوین کرده بود، به بررسی تطبیقی ویژگیهای نمایندگان مجلس شورای ملی ایران در دوره‌های 14 تا 17 با دوره‌های پیش و پس از آن پرداخت.
وی با اشاره به اشغال کشورمان در شهریور 1320 از سوی قوای متفقین و علیرغم اعلام بی‌طرفی دولت ایران، گفت: حضور ارتش‌های بیگانه، از سویی مشکلات بی‌شمار اقتصادی و اجتماعی را بر مردم تحمیل کرد و از سوی دیگر، به نابودی حکومت استبدادی رضا شاه انجامید.
بهرامی افزود: از آن پس و در پی ایجاد فضای نسبتا باز سیاسی که تا کودتای 28 مرداد 1332 در ایران حاکم بود، نیروهای سیاسی جامعه، فعال شدند و احزاب و گروههای متعدد شکل گرفت و صدها روزنامه و مجله تاسیس شد و رقابتهای انتخاباتی دوره‌های چهاردهم تا هفدهم قانونگذاری، شکلی واقعی به خود گرفت و نمایندگان جدیدی به صحن مجلس وارد شدند.
با وقوع کودتای 28 مرداد دستاوردهای سیاسی 12 سال قبل از آن از دست رفت
این استادیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان سپس گفت: با تلاش این گروه از نمایندگان، مجلس شورای ملی تا حدود زیادی اقتدار و شان از دست رفته خود را دوباره بازیافت و در کالبد مشروطه، جانی دوباره دمیده شد. شاه جوان در محدوده اختیارات قانونی خود به سلطنت پرداخت و کابینه هایی مسئول و پاسخگو بر سر کار آمدند.
این پژوهشگر تاریخ در عین حال یادآور شد: با این همه، حوادث سیاسی این دوره به ایجاد تحول اجتماعی گسترده و عمیق در جامعه نینجامید و تغییر پایداری در هیئت حاکمه ایران صورت نگرفت اما فرصتی فراهم شد تا چهره‌های جدید بسیاری که به بنیاد مشروطه و نظام پارلمانی وفادار بودند، وارد عرصه سیاست شوند.
وی این دوره 12 ساله (1320- 1332) را متمایز با دوره‌های پیش و پس از آن دانست ولی تاکید کرد: با وقوع کودتای 28 مرداد 1332 دستاوردهای سیاسی این دوره از دست رفت و به ویژه مجلس شورای ملی در حفظ و نگهداری قدرت و جایگاه قانونی خود ناکام ماند.
همین که محمدرضا شاه به جای «سلطنت» به فکر «حکومت» افتاد، تصرف در متن قانون اساسی کشور را آغاز کرد
در ادامه این نشست تخصصی یونس خداپرست دانشجوی دکترای علوم سیاسی با ارائه مقاله‌ای تحت عنوان «فراکسیون اقلیت در دوره پانزدهم مجلس شورای ملی» گفت: بعد از جنگ دوم جهانی و در اوایل دوره محمدرضا شاه، فضایی نسبتا باز در عرصه سیاسی کشور به وجود آمد و فشار دولت بر نیروهای اجتماعی کاهش یافت اما بعد از مدتی که شاه جوان به جای سلطنت به فکر «حکومت» افتاد ، تصرف در متن قانون اساسی را آغاز کرد.
به گفته وی، این عمل شاه، اعتراض نخست وزیران مستقلی همچون قوام السلطنه و مصدق و گروههای ملی و مذهبی (همانند فدائیان اسلام) را در پی داشت.
خداپرست با بیان اینکه «در این دوره، کابینه‌های زیادی تغییر یافت و مجالس ملی، مرکز ثقل فعالیت‌ها و تحولات سیاسی بود» ادامه داد: با گشایش دوره پانزدهم مجلس شورای ملی، نمایندگان آن با نفوذ احمد قوام انتخاب شده بودند اما اقلیتی فعال همانند مکی، حائری زاده، بقایی، آزاد و رحیمیان در آن حضور داشتند.
این دانشجوی دکترای علوم سیاسی سپس به تبیین موضع این گروه اقلیت در برابر خواسته‌های دولت و شاه، یعنی تشکیل مجلس موسسان (طرح تغییر قانون اساسی) پرداخت.
انعکاس تاثیرات جنگ جهانی دوم در بروز بحران مواد غذایی در ایران
در پنل دوم سومین نشست تخصصی تاریخ مجلس همچنین شهرام یوسفی‌فر دانشیار گروه تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی مقاله مشترک خود را با فریدون شیرین‌کام پژوهشگر تحت عنوان «انعکاس تاثیرات جنگ جهانی دوم در بروز بحران مواد غذایی در ایران (سالهای 1324-1321) در اسناد کمیسیون عرایض مجلس شورای ملی» ارائه کرد.
وی گفت: با آنکه در دوره 16 ساله پهلوی اول، شرایطی برای سیاستگذاری دولت در حوزه مسائل مربوط به تامین غذای مردم کشور فراهم شد، اما وقوع جنگ جهانی دوم و اشغال ایران (در سوم شهریور 1320) مشکلات گسترده‌ای را در جامعه به وجود آورد.
یوسفی‌فر، نابسامانیهای اجتماعی و اقتصادی و تلاطم حوزه سیاست را از جمله این مشکلات برشمرد که «روند تامین مایحتاج غذایی مردم را با دشواریهایی روبرو کرده و در نهایت، دولت را ناچار به اجرای سیاست سهمیه بندی (سیاست توزیع عمومی و جیره‌بندی برخی از کالاها) در سال 1321 کرد».
دانشیار گروه تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی ادامه داد: این سیاستها نتایج گوناگونی در برداشت؛ از یک سو از بروز مسائل بهداشتی و سلامت در جامعه جلوگیری و حمایت کالایی از گروههای محروم جامعه برقرار شد اما از دیگر سو رشوه و فساد دولتی، بروز بازار سیاه مواد غذایی و پیامدهای آن، اجتناب ناپذیر بود.
به اعتقاد وی البته برنامه‌هایی مانند اصلاحات مالی آرتور میلسپو و دخالتهای دربار و ارتش در آن برنامه‌ها و حضور اشغالگران در ایران، این اقدامات را ناکام گذاشت و در نهایت، با تغییر قانون مالیات بر درآمد، نظام جیره‌بندی مواد غذایی نیز کنار گذاشته شد.
اتحاد با برلین، علیه لندن و مسکو
در ادامه این نشست تخصصی مجید تفرشی پژوهشگر با ارائه مقاله‌ای تحت عنوان «اتحاد با برلین، علیه لندن و مسکو (اسنادی از حبیب الله نوبخت در اینتلیجنس سرویس بریتانیا)» گفت: با اشغال خاک ایران توسط قوای متفقین، شماری از سیاست‌ورزان ایرانی با انگیزه‌های مختلفی به حمایت آشکار و نهان از آلمان هیتلری در برابر نیروهای اشغالگر بریتانیا و شوروی برخاستند.
وی افزود: این حمایتها گاه بر اساس سیاست «دشمن دشمن، دوست تو است» بود؛ گاه بر اساس اعتقاد قلبی به آموزه‌های هیتلر و آلمان نازی و بعضاً نیز بر اساس محاسبه و پیش‌بینی پیروزی آلمان در جنگ دوم جهانی (1945- 1939) صورت می‌گرفت.
تفرشی ادامه داد: پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان دوران کلاسیک جنگ سرد، بر اثر فشارهای پژوهشگران و افکار عمومی سازمانهای امنیت داخلی و خارجی بریتانیا (مشهور به ام. آی. فایو و ام. آی. سیکس) به تدریج و به کندی دست به آزادسازی برخی اسناد امنیتی این کشور زده‌اند.
این پژوهشگر عرصه تاریخ سپس با اشاره به آزادسازی برخی اسناد در این باره، گفت: اغلب اسنادی که تاکنون در این زمینه آزاد شده به مسائلی پیرامون جنگ جهانی دوم اختصاص دارد. در بین پرونده‌های تاکنون آزاد شده برخی موارد نیز به ایران و ایرانیان ارتباط دارد و از این میان، فعالیتهای آلمان دوستانه و ضد قوای متفقین برخی از سیاست ورزان ایرانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
وی همچنین یادآور شد: تازه ترین مورد از این اسناد تازه آزاد شده به فعالیتهای حبیب الله نوبخت نماینده مجلس شورای ملی و تلاش او برای ایجاد یک ائتلاف ضد اشغالگران و متفقین و همکاری با شبکه نیروهای مخفی آلمانی در ایران اختصاص دارد.
نظر شما