از کلوخ اندازان تا دوخت کیسه برکت/ توپهای تپه مصلی و آتش سخنگو

به گزارش خبرنگار مهر، مردم مؤمن همدان همانند خداجویان دیگر نقاط کشور پهناور ایران اسلامی مناسبت های ویژه مذهبی و ملی را با آداب و سنن ویژه ای برگزار می کنند.

ماه مبارک رمضان یکی از مناسبت هایی است که مردم استان همدان برای آن ارج و احترام ویژه قایل بوده و از دیرباز تا کنون آن را با آداب و رسوم خاصی برگزار کرده اند.

قدمت سنت های ویژه ماه مبارک رمضان در همدان به تاریخ اسلام بر می گردد و با وجود گذشت سالیان متمادی، مردم استان خود را برای استقبال از ماه میهمانی خدا آماده می کنند.

یکی از محققان فرهنگ عامه همدان در کتابی آورده است: همه ساله مردم استان همدان چند روز مانده به آغاز رمضان به استقبال این ماه می روند که این استقبال آیین پیشباز از ماه رمضان نامیده می شود.

همدانی ها روزهای اول، پانزدهم و آخر ماه شعبان را روزه می گیرند

عباس فیضی آورده است: آیین استقبال به این صورت است که مردم برای آمادگی هر چه بیشتر و گرفتن روزه در ماه مبارک رمضان، روزهای اول، پانزدهم و آخر ماه شعبان را روزه می گیرند.

مردم همدان باور دارند افرادی که این سه روز را روزه بگیرند، اجر و ثواب آن برابر با روزه یک ماه رمضان است.

این اعتقاد به حدی در نزد مردم همدان ریشه دارد که بیشتر آنان این سه روز را روزه می گیرند.

به گفته فیضی یکی دیگر از آداب و رسوم اهالی همدان کلوخ اندازان نام دارد، مردم استان همدان روز آخر ماه شعبان را کلوخ اندازان می گویند، در این روزمردم شادی کنان با تهیه و پخت غذایی مخصوص به نام کباب سرداشی سفره خود را برای اطعام نیازمندان و فقرا پهن می کنند.

همدانی ها کباب سرداشی را از مخلوط گوشت چرخ کرده، سیب زمینی، پیاز، تخم مرغ، ادویه و گوجه فرنگی تهیه می کنند.

مراسم کلوخ اندازان از اول تا پایان روز آخر شعبان ادامه دارد

مراسم کلوخ اندازان از اول تا پایان روز آخر شعبان ادامه دارد و پس از آن مردم، آماده روزه داری در ماه مبارک رمضان می شوند.

مردم استان همدان پس از آن که فرزندان آنان به سن بلوغ رسیدند، از آنان می خواهند که در ماه مبارک رمضان روزه را کامل بگیرند و درباره بچه هایی که به سن شرعی نرسیده و روزه بر آنان واجب نیست، اهالی همدان اعتقاد دارند اگر بتوانند روزه را قلاغی (کلاغی) بگیرند، خداوند اجر و پاداش روزه کامل را برای آنان منظور می کند.

مردم همدان به روزه نیمه روز و روزه ای که در آن بچه ها از هنگام سحر تا اذان ظهر روزه خود را نخورند، روزه قلاغی می گویند.

چگونگی پی بردن به آغاز و پایان سحر در روزگار قدیم

از آنجا که در گذشته رادیو، تلویزیون و حتی ساعت وجود نداشت مردم به صور گوناگون، آغاز و پایان سحر را به یکدیگر اطلاع می‌دادند.

یکی از راه‌ها این بود که در هر کوی و برزن همسایگانی برای مناجات به پشت بام‌ها می‌رفتند و با صدای خوش و بانگ بلند مناجات می‌کردند.

مردم پس از پایان مناجات آنان، می‌فهمیدند که هنگام خوردن سحری است.

گروهی با نگاه کردن به ماه و ستارگان- در شب‌های غیر ابری- حدود ساعت را تشخیص می‌دادند و با دق‌الباب کردن در خانه همسایگان و یا کوبیدن به دیوار اتاق‌های مجاور، صاحبان آن اماکن را برای خوردن سحری از خواب بیدار می‌کردند.

توپ های تپه مصلی همدان را سه نوبت در شب‌های ماه رمضان آتش می‌زدند

از دوره قاجار که توپ به همدان آمد، توپ‌هایی را بالای تپه مصلی تعبیه می‌کردند و دهانه آن‌ها را باروت و پارچه می‌گذاشتند و با سمبه می‌فشردند و سه نوبت در شب‌های ماه رمضان آتش می‌زدند و توپ در می‌کردند.

نوبت اول، هنگامی که مردم می‌بایست بیدار شوند و غذاهای خود را گرم و سفره‌های سحری را آماده سازند.

توپ دوم، برای تناول غذا و سرانجام توپ سوم نشان پایان سحری و آغاز صبح صادق بود که با شنیدن آن، روزه‌گیران باید دست از غذا کشیده، برای شستشوی دندان‌ها و ساختن وضو و خواندن نماز صبح آماده شوند.

بعد از آمدن ساعت و تلفن، مردم برای تعیین وقت، اغلب ساعات خود را کوک می‌کردند تا از رسیدن وقت آگاه شوند.

کیسه برکت در 17 ماه رمضان دوخته می شود

یکی دیگر از سنت های قدیمی ماه رمضان در همدان، مراسم کیسه برکت در روز ۲۷این ماه رمضان است، در این روز زنان روزه دار در رفتن به مسجد و اقامه نماز ظهر به همراه خود پارچه، نخ و سوزن می برند.

زنان مؤمن همدانی در میانه دو نماز ظهر و عصر با استفاده از این وسیله ها به کار دوختن یک یا چند عدد کیسه برکت مشغول می شوند.

به اعتقاد مردم همدان، هر فردی که به داخل این کیسه پول بریزد، خداوند به وی مال و دارایی زیاد می بخشد، به همین علت زنان در این روز بیش از یک کیسه برکت دوخته و آن را برای فزونی دارایی بین خانواده خود و دیگران توزیع می کنند.

از دیگر آداب مخصوص این ماه در همدان آیین توزیع آجیل مشکل گشا است، به عقیده مردم اگر ماه مبارک رمضان در روز چهارشنبه آغاز شود، این ماه بسیار پر برکت و خوش یمن خواهد بود، به همین مبنا زنان با خرید و بسته بندی آجیل مشکل گشا هنگام افطار به قصد نیت و طلب حاجت به مسجد می روند و پس از اقامه نماز مغرب بین زنان نمازگزار تقسیم می کنند.

توزیع آجیل مشکل گشا در همدان هنوز ادامه دارد

مردم همدان معتقدند، هر کس مراد و حاجتی داشته باشد با پخش و توزیع آجیل مشکل گشا، خواسته هایش برآورده می شود.

یکی دیگر از رسوم مردم همدان در ماه مبارک رمضان جمع آوری خرده های نان سفره افطاری است، به باور مردم هر فردی که بتواند خرده نان های سفره افطاری را تا آخر ماه مبارک رمضان جمع کند و تا روز عید قربان آن را نزد خود نگهدارد و آنها را در آبگوشتی که از گوشت قربانی در عید قربان تهیه می شود، بریزد و سپس بخورد، خداوند تمام آرزوها و نیازهای وی را برآورده می کند.

پخت غذاهای مخصوص از دیگر آیین های ماه مبارک رمضان است، زنان همدانی در این ایام برای افطار، بیشتر از غذاهایی نظیر آش رشته، فرنی، ترحلوا، طاس کباب، شامی کباب، سرداشی، بورانی و شیربرنج و برای سحری نیزرشته پلو و آبگوشت مرغ می پزند.

پخت شیرینی های محلی مانند کماج، انگشت پیچ، پنجه خاله، یوخا، نیس درجهان و اگرده نیز در ماه مبارک رمضان بین خانواده های همدانی رواج دارد.

پخت و پز نان های مخصوص محلی نظیر نان اوفاق، نان گرده چرب و نان شاتی نیز از دیگر آیین هایی است که زنان همدان همه ساله در ماه رمضان اقدام به تهیه آن ها می کنند.

جوان دارای نامزد، باید افطاری نامزدش را به خانه پدر عروس ببرد

یکی از آیین های جالب توجه مردم استان همدان فرستادن افطاری توسط داماد به خانه عروس است، مطابق این سنت دیرینه در ماه رمضان جوان دارای نامزد، باید افطاری نامزدش را به خانه پدر عروس ببرد.

این افطاری شامل چند قرص نان، گرده دو زرده ، برنج، روغن حیوانی، یک عددمرغ و یا ماهی، سیب سرخ، شیرینی انگشت پیچ و میوه های فصل است.

پس از این که افطاری از سوی داماد به خانواده عروس برده شد، خانواده عروس نیز در شب های آینده، خانواده داماد را برای صرف افطاری به منزل خود دعوت می کنند.

علاوه بر این در شهرها و روستاهای استان همدان مرسوم است که پس از پایان ماه مبارک رمضان و در روز عید فطر در تمام خانه ها آش رشته پخته شود، زیرا به اعتقاد مردم پس از یک ماه روزه داری، خوردن این غذای آبکی بسیار سودمند است.

زیارت اهل قبور، شرکت گسترده در آیین های شب های احیا و قدر، برگزاری ایام سوگواری شهادت مولی الموحدین امام علی (ع)، راه اندازی دسته های سینه زنی، نوحه خوانی، زنجیرزنی و عزاداری از دیگر آداب مردم شهرها و روستاهای استان همدان در ماه ضیافت الله است.