مهدی صحراگرد، پژوهشگر در زمینه معماری و آثار هنری در این باره به خبرنگار مهر گفت: یکی از موسسه‌های وابسته به آستان قدس رضوی، قرار است مجموعه‌ای را با عنوان «هنرپژوهی رضوان» منتشر کند که نام نخستین پروژه آن «کتیبه‌های حرم» است و شروع کار هم در این طرح با کتابی درباره مسجد گوهرشاد است که مسئولیت آن را به بنده واگذار کرده‌اند.
وی افزود: ویژگی اصلی این کتاب که عنوان آن «کتیبه‌های مسجد گوهرشاد» است، بحث درباره این کتیبه‌ها از نگاه هنری است. تا پیش از این تمام تحقیقاتی که درباره مسجد گوهرشاد انجام شده، تنها از زاویه متن شناسی صورت گرفته، اما در کتاب اخیراً صرفاً از بُعد هنری و مسائلی مانند خوشنویسی این کتیبه‌ها مورد بررسی قرار گرفته است.
این پژوهشگر اضافه کرد: من برای این کار مجموعه‌ای از معیارهای هنری را تعیین و هر کتیبه را بر این اساس جداگانه بررسی کرده‌ام و ویژگیهایش را در جدولی آورده‌ام. در واقع سعی کرده‌ام با نگاهی علمی‌تر و دسته‌بندی شده کتیبه‌های مسجد گوهرشاد را بررسی کنم.
صحراگرد ادامه داد: مسجد جگوهرشاد کتیبه‌های متعددی دارد. بیش از 30 کتیبه روی ایوان‌های این مسجد واقع شده که بلنترین آنها 130 متر ارتفاع دارد. دور ایوان هم کتیبه‌های متعددی قرار گرفته که معروفترین آنها اثری از بایسنغرمیرزای تیموری است که عرض آن یک متر است و حدود 60 متر هم ارتفاع دارد. همچنین حدود 15 کتیبه کوچکتر در این مسجد به کار رفته‌اند که به صورت قاب بندی تکرار شده‌اند.
به گفته این پژوهشگر حوزه هنر و معماری، «کتیبه‌های مسجد گوهرشاد» که جلد سوم مجموعه «شاهکارهای هنری حرم» خواهد بود، حاوی 250 تصویر و 180 صفحه متن 300 کلمه‌ای است که همه مراحل پیش از چاپ شامل تحقیق، تالیف، ویرایش، اخذ فیپا و مجوز نشر را طی کرده و اکنون در مرحله صفحه آرایی است و تا آخر تابستان در کتابی حدوداً 300 صفحه‌ای از سوی انتشارات آستان قدس راهی بازار می‌شود.
مسجد گوهرشاد، یکی از مشهورترین مساجد ایران است. این مسجد که در مجاورت حرم امام رضا (ع) قرار دارد به دستور «گوهرشاد خاتون» همسر «شاهرخ میرزا» در سال 821 هجری قمری ساخته شده است. هم اکنون مساحت کل این مسجد 9410 متر مربع است و دارای یک صحن و چهار ایوان و هفت شبستان بزرگ است.
در دو طرف ایوان مقصوره دو مناره زیبا، هر یک به بلندی 40 متر قرار دارد. کتیبه‌ای به خط « بایسنقر» میرزای تیموری که از خوشنویسان مشهور زمان خود بوده است، در حاشیه دهنه ایوان به یادگار مانده است. در ایوان مقصوره این مسجد منبر صاحب الزمان (عج) قرار دارد. این منبر در سال 1243 هجری قمری به شیوه منبت کاری از چوب گردو ساخته شده است و آهن و میخ در آن به کار نرفته است.
این مسجد کتابخانه‌ای عمومی نیز دارد که دارای 34 هزار و 650 جلد کتاب است. کتابخانه قدیمی در ضلع شرقی صحن امام خمینی (ره) قرار داشت و سابقه تاسیس آن به سال 618 می‌رسید که به دلیل افزایش تعداد کتاب‌ها و مراجعین، ساختمان جدید کتابخانه به نام کتابخانه مرکزی بین بست طبرسی و بست بالا با پیش بینی 5 میلیون جلد کتاب ساخته و در سال 1374 شمسی افتتاح شد.
کتابخانه مرکزی با ظرفیت یک میلیون جلد کتاب (قابل افزایش تا 5 میلیون جلد) هم اینک متجاوز از نیم میلیون جلد کتاب به 43 زبان رایج دنیا را دارا است که حدود 32 هزار نسخه آن خطی، 1000 نسخه عکسی و بقیه چاپی است. از بین کتب چاپی تعداد 35 هزار نسخه آن به زبانهای خارجی است که علاوه بر آن حدود 27 هزار حلقه میکروفیلم از نسخه‌های خطی نفیس این کتابخانه و سایر کتابخانه‌های داخل و خارج کشور از جمله اسپانیا این موزه یکی از زیباترین و غنی‌ترین موزه‌های ایران به شمار می‌رود.
ساختمان موزه در ضلع شرقی صحن «امام خمینی» قرار دارد و قدمت اشیاء آن به قرن ششم هجری می‌رسد. از آثار بی‌نظیر این موزه اولین سنگ مرقد امام هشتم (ع) است که به خط کوفی برجسته در سال 516 هجری قمری با نهایت ظرافت حجاری شده است. همچنین چند نمونه از کاشیکاری‌های نقش برجسته معروف به کاشی سنجری از قرن ششم و یک سنگاب بزرگ که در سال 597 هجری قمری از سنگ سیاه یک پارچه با زیباترین نقوس اسلیمی تراشیده شده است در این موزه نگهداری می‌شود.
موزه آستان قدس به جهت انتساب به حضرت امام رضا (ع) هر سال صدها هزار دیدار کننده دارد. مجموعه قالی‌ها، قالیچه‌ها و زربفت‌های آن که برای پوشش قبر حضرت رضا (ع) بافته‌اند و در نوع خود منحصر به فرد است در این موزه نگهداری می‌شود. این زربفت‌ها متعلق به قرون 11 و 12 و 13 هجری است. از جمله آثار نفیس این موزه کتیبه‌هایی است که به خط علیرضا عباسی نوشته شده است.
نظر شما