حجاب بین اقوام ایرانی/ بومی سازی حجاب با ترویج لباس های محلی

به گزارش خبرنگار مهر، شکل گیری پوشش درمیان اقوام مختلف دارای خاستگاه مشترک بوده ،اما گذر زمان تحت تاثیر عوامل گوناگون هریک از اقوام نوعی خاص از پوشش را برگزیده اند، پوشش جدای از آنکه به عنوان یک نیاز بنیادین مادی برای بشر به حساب می آید،عاملی برای نمایش اعتقاد و شخصیت افراد تلقی می شود.

نیم نگاهی به دوره های متمادی زندگی ایرانیان، نشانگر آن است که حفظ حریم فردی و بین فردی از اهمیت زیادی برخوردار بوده و این امر خصوصا در پوشاک خودنمایی می کند.

ساختار پوشاک زنان در ایران نشانگر عمق نگاه باستانی فرهنگ ایرانی در خصوص پوشش زنان، حریم بین فردی وتاثیرآن در رشد فرد و جامعه است.

پوشاک با مدنیت وتمدن بشری همواره ارتباط مستقیم داشته وهرچه تمدن انسان جلوتر رفته، تکه های پوشش او بیشتر شده است و تنها در قرن بیستم است که تمدن با هزاران تعمد با برهنگی وعریانی همراه شده است.

پوشش و لباس از دیرباز در ایران باستان نیز حائز اهمیت بوده است، با استناد به نقاشی ها و سنگ نگاره هایی که در طول تاریخ تابحال به ما رسیده مشاهده شده همیشه پوشش و حجاب نزد ایرانیان اهمیت داشته و رعایت می شد.

تنوع رنگ و پارچه و تزئینات و مدل لباسها بسیار زیاد بوده اما مسئله حجاب برای اقوام مختلف ایران اهمیت بسزایی داشته و دارد.

بیش از 12 قوم با مسالمت درکنار هم در گلستان زندگی می کنند که سیستانی و بلوچی، لر، کرد، مازنی، کتولی، ترک، قزاق، ترکمن و ... از جمله آنها است.

یک کارشناس فرهنگی سیستان درخصوص پوشش این قوم می گوید: مردان سیستان در گذشته، پیراهن هایی به سبک پیراهن های مردانه امروزی می پوشیده اند که از روی شانه دکمه می خورده و یقه آن گرد بوده با شلوارهای گشاد به سبک شلوارهای لری پوشیده می شده، پس از ان پیراهنهایی مورد استفاده قرار می گرفت که معروف به پیراهن کوتَنه یا چل تریزَه که دامن آن چینهای ریزی دارد و کوتاه است و یقه آن از روی شانه باز می شده و شلوارهایی به سبک شلوارهای بلوچی امروزی همراه با جلیقه یا باسکَت می پوشیده اند.

حمیرا جهان تیغ افزود: امروزه با تاثیر پذیری از لباس بلوچی و پاکستانی، پیراهن های بلند تا بالای زانو وشلوارهائی شبیه به  مدل بلوچی که دارای چینهای کمتریست می پوشند.

وی اظهار داشت: دخترکان سیستانی همیشه با چادر و لچک و پیراهنها و دامنهای بلند آشنا بوده اند و مانند مادرانشان آنها نیز از  این لباسها استفاده می کردند، در صده های گذشته بانوان سیستانی از آن پیراهن هائی تا یک و جب بالای زانو وچاکدار که بر روی دامن پرچین می پوشیده اند که دارای تزئیناتی از قبیل سوزن دوزی، سیاهدوزی و نواردوزی دور یقه و سر آستین و پائین دامن بوده است.

وی عنوان کرد: زنان جلیقه کوتاهی را بر روی پیراهنشان می پوشیده اند، برای پوشانیدن موها که معمولا بلند بوده و بافته می شده و جَلد گفته می شود، دستمال سر که معروف به سر بند یا لَچَک است مورد استفاده قرار می گرفته، البته  زنان بعد از ازدواجشان از آن استفاده می کردند وروی آن روسری نازکی به سر می انداختند.

جهان تیغ گفت: دختران جوان و مجرد تا قبل از ازدواج روسری هائی از جنسهای گوناگون می پوشیده اند که دور گردن یا زیر گلو بسته می شده و برای ظاهر شدن در معابر عمومی  چادری چهار گوش بر سر می انداخته اند که اندازه آن تا زیر زانوبوده اما به مرور زمان این چادرهای چهار گوش جای خود را به چادرهای امروزی داده است.

این کارشناس فرهنگی می افزاید: اما در 50 ساله اخیر با توجه به تاثیر پذیری اقوام از یکدیگر لباس بانوان سیستانی هم تغییراتی یافته که شامل پیراهنهای بلندی تا ساق پا می شود که دامن آن بصورت دورچین است و تزئینات یقه آن و سر آستینها سوزن دوزی ندارد و از نوارها و قیطان استفاده می شود.

وی عنوان کرد: این پیراهنها که به پیراهن های اسلامی معروف است، همراه با شلوارهایی شبیه به شلوارهای زنان بندری البته بدون تزئینات زری دوزی مورد استفاده قرار می گیرد.

جهان تیغ بیان داشت: امروزه استفاده لچک در بین زنان سیستانی کمتر مرسوم است و بجای آن شال و روسری و چادرهای گرد مورد استفاده قرار می گیرد، زن و چادر زن از دیر باز جایگاه خاص و والائی در بین اقوام سیستانی داشته، تاحدی که در بدترین دعواها اگر زنی قصد می کرده و چادرش را وسط دعوا قرار می داده دو طرف  باید صلح می کرده و دعوا خاتمه می یافته که " مَیار زن " گفته می شود.

یک کارشناس فرهنگی کتول نیز در این خصوص می گوید: نوع پوشش درمنطقه کتول پوشش منحصر به فردی بوده، کمتراز چادراستفاده می شد و لباس های زنان این قوم فرم خاصی داشت.

سید احمد حسینی می افزاید: زنان درتاریخ این قوم روسری می بستند و یک پارچه با طرح روسری به نام پیشانی بند داشتند که گره خاصی دروسط پیشانی داشت وبرای این بود که حتی یک تارموی این زنان دیده نشود، پیراهن های آنان گشاد وبه طرح مانتوهای قدیم بود که یقه کاملا بسته و آستین های بلند داشت و در کناراین لباس بلند، پارچه ای به گردنشان آویزان می کردند به نام "شاه روسه " که جلوی بدن زنان را کاملا می پوشاند ولی بیشتر در مراسم عروسی نیزاز مدل های تزیینی آن استفاده می شد.

وی اظهار کرد: شلوارهای مخصوص این قوم "تنبان قنبلی" نام داشت که بسیار گشاد بود ولی دمپایی چسبان داشت و از پارچه های بافتنی استفاده می شد که برای هر شلوار عموما هشت متر پارچه استفاده می شد و چین بسیار زیادی داشت و چین های آن باعث می شد فرم پاها دیده نشود.

حسینی گفت: روی لباس بیشتر زنان قدیم کتول بقبند استفاده می کردند که حالت مثلثی شکل از پشت داشت و روی شکم گره می خورد، تا هم بدن را بپوشاند وهم زنان لوازمی کوچک که دردستشان بود را داخل بقبند می گذاشتند و بقبند هم اکنون نیز دربین برخی زنان بالای 60 سال منطقه استفاده می شود.

وی تاریخ استفاده از این لباس را در این منطقه قریب به 500 سال طبق اسناد تاریخی ذکر می کند و می گوید: این پوشش با این نوع خاص خود تقریبا تا گیلان ادامه دارد و نشان دهنده این است که این پوشش مردم طبرستان قدیم بوده است .

حسینی می افزاید: تزئینات روی لباس اشراف نوارهای دستبافت بیشتر بود و عامه مردم از نوارهای کمتری استفاده می کردند و پیراهن بلند با آستین هایی که تزییناتی برروی آن بود و کلاهی که زیر ساخت آن مقوای ضخیمی بود واز پارچه مخمل و قرمزرنگ تشکیل می شد و با تزئینات و یراق بر روی سر می گذاشتند لباس مردم کتول را تشکیل می داد.

این کارشناس فرهنگی معتقد است: استفاده از این لباس درحال حاضر تنها در جشنواره ها و نمایشگاه ها است والبته در برخی روستاهای علی آباد گاهی استفاده از این لباس در بین زنان مسن دیده می شود و گاهی نیز نوعروسان از این لباس محلی استفاده می کنند ولی آنچه مسلم است در حال حاضر سلیقه دختران کتول نسبت به این لباس بسیار تغییر یافته و حتی گاهی استفاده ازآن را نوعی عقب ماندگی فرهنگی تلقی می کنند که جای نگرانی دربعد فرهنگی دارد.