ضعف شدید پژوهش در تئاتر/ معضل کمبود سالن حرفه‌ای و مجهز نمایش

حامد هوشیاری نویسنده و کارگردان ساکن شهرستان ری است. وی که نمایشهایی چون "مگه توقول ندادی"، "سرباز فراری"، "آخرین سرم"، "یاد همسنگر"، "کاندیدا" و "زهرا" را در کارنامه خود دارد و همچنین نویسنده، کارگردان و تهیه کننده فیلمهای "مسافر قبله"، "راز قمقمه"، "هویت"، "طعم عشق" و "انتظار" است، در گفتگو با خبرنگار مهر، به معضلات پیش روی حوزه تئاتر اشاره کرد.

وی افزود: کمتر تحقیقی در عرصه داخلی نگاشته شده که در آن، به معرفی تکنیکهای خاص تئاتر ایرانی، آسیب شناسی مسائل این حوزه، شناخت نقاط ضعف و قوت و به طور کلی مسائل حوزه نمایشی کشور در قالب تحقیقی مورد ارزیابی قرار داده شده باشد.

کم توجهی به حوزه پژوهش، تئاتر کشور را غیر ایرانی کرده است

هوشیاری با اشاره به مشکل ضعف پژوهش در تئاتر اظهار داشت: این ظلمی آشکار به هنر انسان محور و تئاتر بوده و به دلیل کم توجهی به حوزه های پژوهشی و انتقادی، تئاتر ما به تئاتر غیر ایرانی در آمده و تا زمانی که گروه نداشته باشیم، تئاتر وجود نخواهد داشت.

این کارشناس و منتقد حوزه فرهنگ و هنر ادامه داد: به اعتقاد من اطلاعاتی چون جامعه شناسی، روان شناسی، سیاسی و فرهنگی در هر مقطع زمانی و تاریخی از جمله مهمترین فعالیتها در حوزه نمایش نامه نویسی است که نمایشنامه نویسان کمتر به این سمت رفته اند.

وی یادآور شد: اصولا نقد تئاتر با کیفیت تئاتر و فرهنگ یک کشور در ارتباط بوده و یکی از وظایف منتقد تئاتر، دفاع از یک اثر تئاتری بوده که همانند فانوسی استقلال فرهنگ را هدایت می کند و در مقابل خطراتی که سبب آن فرهنگ توده ‌ها و کمبود هویت منطقه ‌ای است، می ‌ایستد.

تئاتر نیازمند ترسیم آینده ای روشن است

این نویسنده و کارگردان تئاتر با اشاره به اینکه باید آینده روشنی را برای تئاتر پیش رو دید، افزود: اگر در ایران آثار نمایشی از تمام جهات یعنی ساختار نمایشنامه، روان شناسی، فرهنگ شناسی و کلی گرایی مورد بررسی صحیح قرار گیرند، باید آینده روشنی را برای تئاتر پیش رو در نظر گرفت.

وی تصریح کرد: در این صورت است که آثار دراماتیک خود را نشان می دهد و مانند نمایشنامه نویسان بزرگ جهان، ایران هم علاوه بر داشته های خود می تواند از نسلهای جدید نیز به عنوان شخصیتهای بزرگ و برجسته تئاتری هنرمندی شایسته تولید کند اما این در صورتی است که منتقد رسالتش را به درستی و بدون در نظر گرفتن هرگونه ارفاقی بر اثر یک نویسنده یا عوامل اجرایی آن اثر به صورت کاملا موشکافانه مورد تحلیل و بررسی قرار بدهد.

کمبود سالن مجهز و حرفه ای نمایش از معضلات اهالی تئاتر است

هوشیاری تأکید کرد: یکی از معضلات بزرگ اهالی تئاتر در سالهای گذشته و سال 91 کمبود سالن مجهز و حرفه ای نمایش است، با توجه به این که هر ساله به تعداد هنرمندان تئاتر افزوده شده اما هیچ امکاناتی برای آنها افزایش نمی ‌یابد.

تئاتر کشور نیاز به رشد دارد

وی اضافه کرد: تئاتر کشور نیاز به رشد دارد و باید در زمان رشد کند تا ارتقای تئاتر کشور از نظر محتوا و مضمون حاصل شود و بتواند بنا به ضرورت پاسخگوی نیازهای جامعه و هنر باشد، از این منظر اثر هنری، صرف ایجاد زیبایی خلق نمی ‌شود و هدفی بسیار بالاتر دارد.

اساسی ترین رسالت هنر ایجاد معرفت در هنرمند و مخاطبان هنر است

این منتقد تئاتر در خصوص برگزاری جشنواره بین المللی تئاتر فجر بیان داشت: این جشنواره فرصت مغتنمی برای بهتر شدن خلاء بین نسلهای جوان و پیشکسوت اهل هنر محسوب می شود، زیرا اساسی ‌ترین رسالت هنر ایجاد معرفت در هنرمند و مخاطبان هنر است.

وی ادامه داد: جشنواره بین المللی تئاتر فجر برای اهالی تئاتر از مهمترین رویدادهای دراماتیک کشور به شمار می رود که می ‌تواند برای رشد مسیر هنر در کشور و ارتقای آن میان نسلها باشد.

تئاتر در تقویت و تحکیم پیوند ملتها مؤثر است

هوشیاری گفت: تئاتر از جمله بسترها و ساز و کارهای مؤثر در شناسایی مؤلفه های فرهنگی برای تقویت و تحکیم پیوند ملتها به شمار می ‌آید، در این زمینه به دلیل مشترکات دینی، آئینی و آرمانی کشورمان با بسیاری از کشورها و ضرورت همگرایی و تعامل، بی ‌تردید جریانهای فرهنگی و هنری در این عرصه می ‌توانند نقش مؤثری در راستای بخشی این گام مهم ایفا کنند.

این منتقد افزود: با پایان سه دهه از تجربه برگزاری جشنواره بین المللی تئاتر فجر که از سال 1361 به شکل سراسری آغاز شد و در سال 1377 در هفدهمین دوره خود به شکل رسمی، بین المللی و جدی تر ارائه شد و اکنون که 15 سال از بین المللی شدن این جشنواره می گذرد و به سی و یکمین دوره برگزاری خود می رسد، لازم است با یک بازنگری به مسیر پیموده خود به استقبال تازه شدن برود زیرا هر تغییری شکلی از نو شدن است.

مسئولان برای معرفی تئاتر ملی بیشتر تلاش کنند

وی بیان کرد: جشنواره بین المللی تئاتر فجر به عنوان نقطه عطف جریان تئاتر هنوز جای کار دارد و مسئولان برای معرفی تئاتر ملی ما باید بیشتر تلاش کنند، به خصوص برای نسل جوان هنرمندان تئاتر که جریان زندگی ناچار آنها را از داشته های غنی فرهنگی، ملی و بومی تئاتر دور کرده و در طول سال نیز بهانه های جدی و فرصتهای لازم برای انجام دادن این کار را ندارند.

هوشیاری با اشاره به نقش خانواده در سوق دادن فرزندان به امر هنر تئاتر افزود: خانواده اولین و مهمترین نهاد در تاریخ فرهنگ و تمدن انسانی است که افراد بشری در آن تعلیم می یابند و با شیوه ‌های زندگی جمعی و روش تفاهم با دیگران آشنا می‌ شوند.

وی اضافه کرد: با دیدن تئاتر خوب، بستر فعلیت یافتن استعدادها و توانایی های انسانی که بخش عظیمی از ابعاد شخصیت افراد همچون رفتارهای اجتماعی، مسئولیت پذیری، تحمل و بردباری در برابر دیگران است، در آن شکل می گیرد.

وی تصریح کرد: در تئاتر شاهد اعمالی هستیم که در برابر چشمهایمان روی می ‌دهد و نمی توان آن را مانند کتاب ورق زد و دوباره خواند؛ ما نمی ‌توانیم آن را قطع کنیم، باید بگذاریم نمایش پیش برود و همین که تمام شد، دیگر نمی ‌توان آن را مگر در ذهن فراخواند و دوباره دید و تجربه کرد.

ترویج فرهنگ دیدن تئاتر خوب، خانواده را به سمت مطلوب پیش می برد

این منتقد حوزه فرهنگ و هنر تئاتر افزود: بسیاری از ناکامی ها و شکستها که به انحراف و ناسازگاری منجر می ‌شود، ریشه در زندگی خانوادگی دارند که می ‌توان با بسترسازی مناسب و گنجاندن فرهنگ دیدن تئاتر خوب، خانواده را به سمت مطلوب پیش برد.

وی تأکید کرد: تئاتر رابطه مستقیم با مخاطب دارد و او را درگیر نقاط ضعفش می‌ کند و در آن تعلیم می‌ یابد و با شیوه‌های زندگی جمعی و روش تفاهم با دیگران آشنا می ‌گردد که این امر گامی به سمت حل کردن بهتر مشکلات است.

تئاتر؛ عصاره زندگی اجتماعی است

هوشیاری افزود: تئاتر، عصاره زندگی اجتماعی است که در آن تمام افکار، اهداف، معیارها، ارزشها، فعالیتهای انسان و ضوابط فردی و اجتماعی منعکس می شود و می ‌توانند نسبت به سلیقه و تئاتری در خور سنین افراد یک خانواده، آن خانواده را به سمت مطلوب پیش برد.

وی یادآور شد: تئاتر جامع همه هنرها و محملی برای بروز اندیشه و احساس است و چگونگی رفتار پدر و مادر در یک خانواده با فرزندان از مهمترین و پیچیده ترین موضوعات با توجه به خصوصیات سنی و روحی فرزندان و هدفهای تربیتی باشد.

این منتقد تئاتر ادامه داد: پایدارترین عوامل، همبستگی و پیوند در میان افراد خانواده، همگامی، همفکری و همزبانی در باورهای اجتماعی و فرهنگی است که در نهایت به شکوفایی اجتماعی منجر خواهد شد.

وی افزود: فرهنگ دیدن تئاتر در خانواده، در توسعه فرهنگی کشور کارآمد است و همچنین مقابله سازگارانه با استرسها و تغییرات زندگی، به خانواده کمک مؤثری برای رویارویی با تنیدگی ها و استحکام بنیان خانواده خواهد داشت.

این نویسنده و کارگردان تئاتر بیان داشت: نقش ارزنده ‌ای که پدر و مادر در ترغیب و تشویق فرزندان خود نسبت به فراگیری دیدن تئاتر دارند، بر کسی پوشیده نیست.

ضرورت گنجاندن تئاتر در برنامه خانواده ها

وی گفت: برای آنکه پدر و مادر بتوانند در برابر با تحولات صریح جهانی، بهتر به کمک کودکان، نوجوانان و جوانان خود بشتابند و آنان را در یادگیری فرهنگ دیدن تئاتر یاری دهند، می توانند ضرورت گنجاندن فرهنگ دیدن تئاتر را در برنامه زندگیشان قرار دهند.

هوشیاری افزود: تماشای تئاتر در فرهنگ خانواده، به مثابه خون در رگ‌های جامعه است که شرایط حیاط طبیعی را فراهم ساخته و آن را از آفت پراکنده شدن اعضای خود مصون نگه می ‌دارد و امکان فعالیت را برای تمام قسمت‌ها و بخش‌ها فراهم می‌سازد.

این نویسنده و کارگردان تئاتر اضافه کرد: تفکر و اندیشیدن، نقش اساسی در تحولات زندگی به ویژه در سطح خانواده و جامعه دارد، بر همین اساس تمامی ادیان الهی و مکاتب بشری برای اندیشیدن اهمیت ویژه‌ای قائل شدند.

وی اظهار داشت: می توان گفت موقعیتهایی که انسان برای خود خلق می ‌کند همواره ناشی از طرز تفکر اوست، بنابراین اساس ایجاد یک زندگی سالم در دست داشتن فکری سالم و در واقع سلامت اندیشه است اما از آنجا که برای هر کاری روش و تکنیکی لازم است برای سالم اندیشیدن نیز روشهای خاصی وجود دارد.

تماشای تئاتر در تربیت نیروی فعال جامعه نقش دارد

وی بیان داشت: تفکر، تنها به ما راه حلهای مفید نمی دهد بلکه می تواند دیدگاه های ما را نیز تغییر دهد و بهتر فکر کردن درهایی را باز می کند که هیچگاه وجود نداشته ‌اند و در این روش دیدن تئاتر در فرهنگ خانواده، نقش عمده ‌ای در تربیت نیروی فعال جامعه، بارورکردن توانایی ها و سلامت روان افراد بر عهده دارد.

هوشیاری ادامه داد: بدون شک هیچ جامعه ‌ای نمی تواند ادعای سلامت کند، چنانکه از خانواده سالم برخوردار نباشد و باز هیچ یک از آسیبهای اجتماعی نیست که فارغ از تأثیر خانواده باشد.