فقدان تدوین طرح جامع خشکسالی در هرمزگان/ اینجا دشتها میمیرند

به گزارش خبرنگار مهر، سال گذشته شاهد افزایش بارندگی در بسیاری از نقاط کشور بودیم اما هرمزگان همچنان با کمبود بارندگی مواجه بوده و بیش از 14 سال است که زمین آن تشنه است. با نگاهی به نمودارهای بارندگی هرمزگان در طول 20 سال گذشته در می یابیم میانگین بارندگی 20ساله استان کمتر از 150 میلیمتر و میانگین بارندگی 10 ساله نیز کمتر از 110 میلیمتر بوده که نشان از ماندگاری پدیده خشکسالی در این استان دارد.

بر اساس آمارهای ارائه شده وزارت نیرو استانهای سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان از ابتدای سال آبی جاری (مهرماه 90) تاکنون، استان های کم بارش کشور گزارش شده اند. بارش 73 میلیمتری هرمزگان در قیاس با سال آبی گذشته و دوره دراز مدت 42 ساله به ترتیب 40 و 59 درصد کاهش نشان می دهد.

گزارش بارشهای کشور نشان می دهد که از ابتدای سال آبی جاری تا پایان هفته گذشته پس از سیستان و بلوچستان و کرمان، استان هرمزگان با 73 میلیمتر بارندگی، در رتبه بعدی استان های کم بارش کشور قرار گرفته است.

هرمزگان و تشنگی چهارده ساله

حسین خادمی مدیرعامل آب و فاضلاب شهری هرمزگان در گفتگو با خبرنگار مهر، نبود مشکل جدی در خصوص تامین آب شهرهای استان را نتیجه حمایت های مسئولان استان و تلاش های بی وقفه کارکنان شرکت آب و فاضلاب در کنترل روزانه تولید و مصرف آب در تمامی شهرها عنوان کرد و گفت: با وجود این بسیاری از شهرهای استان در معرض کمبود آب قرار گرفته به طوری که شهروندان در بسیاری از ساعات روز با این کمبود مواجه بوده و به زحمت می توانند نیازهای ضروری خود را رفع کنند.

پرهیز جدی از مصارف غیرضرورd

وی با اشاره به اوج گرما و پیک مصرف فعلی استان، مصارف غیرضروری و بیش از حد برخی شهروندان را از دلایل عمده افزایش چالشهای کم آبی اعلام و اضافه کرد: با توجه به وضعیت بحرانی موجود، جداسازی آبیاری فضای سبز از شبکه آبشرب از مهمترین اقدامات آبفا در سال جاری بوده که با پیگیری های استاندار در حال اجراست و اجرای این طرح در وضعیت کمی آب شهرها بسیار تاثیرگذار خواهد بود.

خادمی همچنین با اشاره به افزایش پروژه های عمرانی به ویژه  پروژه های مسکن مهر در سطح شهرهای استان و از جمله شهر بندرعباس را از دیگر دلایل افزایش چشمگیر مصرف آب دانست و افزود: برای جبران کمبود آب هر چند صرفه جویی در مصرف آب همواره ضروری است اما مشارکت و همراهی بیشتر شهروندان در مصرف بهینه برای عبور از تابستان امسال تنها راهکار موثر است.

فقدان تدوین طرح جامع خشکسالی

"فقدان تدوین طرح جامع خشکسالی در هرمزگان" موضوعی بود ;ه مدیرعامل آبفای هرمزگان بر آن تاکید کرد و اظهار داشت: اگر چه طرح های موثری برای مقابله با بحران خشکسالی در هرمزگان اجرا شده اما فقدان تدوین طرح جامع خشکسالی به عنوان حلقه گمشده برنامه ریزی جهت تامین آب در شرایط اضطراری و بحرانی در بخش های کشاورزی، صنعت و شرب است.

در وضعیت فعلی خشکسالی و بارش کم باران 85 درصد چاههای آبشرب دچار بی آبی، کاهش آبدهی و یا شوری شده اند. همچنین از 164 حلقه چاه تامین آبشرب شهرها 24 حلقه خشک، 50 حلقه با کاهش آبدهی و 33 حلقه چاه نیز از مدار بهره برداری خارج شده اند. 

آبشیرین کن ها، ظرفیت های جایگزین

به گفته وی اگر چه برای جبران خشکسالی ظرفیت های جدیدی از جمله آبشیرین کن ها جایگزین شده است، لیکن بحران به حدی است که سرعت ایجاد ظرفیت های جایگزین کمتر از خسارت هایی می باشد که خشکسالی وارد آورده است.

منابع فعلی تولید آب شهرهای استان عمدتا ظرفیت های جدیدی است که به جهت استمرار خشکسالی ایجاد شده اند و از جمله آنها؛ چاههای اضطراری تامین آب بندرعباس، خط انتقال آب بندرعباس - خمیر، آبشیرین کن های بندرلنگه، خط انتقال محرم، تامین آب شهرهای پارسیان، چارک، کوشکنار، سوزا و درگهان و تامین آب جزایر از طریق آبشیرین کن ها و بسیاری از ظرفیت های دیگر است که نشان از توجه ویژه دولت نسبت به تامین آب شهرهای استان بوده است.

“هم اکنون تمامی ظرفیت های آبی استان هرمزگان در مدار قرار گرفته و ظرفیت رزروی نداریم” این گفته های در حالی از سوی مدیرعامل آب و فاضلاب شهری هرمزگان عنوان می شود که آب مورد نیاز شهرهای استان 3.5 مترمکعب در ثانیه و میزان تولید 3.1 متر مکعب است که مدیریت مصرف و نوبت بندی در برخی شهر ها از جمله راهکارهای موثر جهت جبران این کمبودها عنوان می شود.

خادمی گفت: بیشتر نوبت بندی ها را با توجه به وضعیت توپوگرافی شهر ها ، در برخی مناطق مرتفع شهرهای بندرعباس و بندرلنگه داریم. شهرهای سیریک، رویدر، گوهران، سردشت و هشتبندی را نیز از دیگر شهرهایی هستند که به دلیل خشکسالی های متوالی با مشکل کمبود آب مواجه اند و ایجاد ظرفیت های جدید آبی در این شهر ها در حال اجراست.

مصرف بی رویه و برداشت غیر مجاز موجب افت سطح آب زیرزمینی است

پس از یخچالها منابع آب زیرزمینی دومین منبع آب شیرین موجود در جهان است و در نقاطی که آبهای سطحی همانند دریاچه ها و رودخانه ها وجود نداشته و یا غیر قابل استفاده باشند نیازهای آبی توسط منابع آب زیرزمینی برطرف می شود.

حدود یک سوم جمعیت جهان وابسته به آب زیرزمینی بوده و بیش از ٧٠ درصد منابع آب زیرزمینی به مصرف کشاورزی می رسد. بنابراین توسعه کشاورزی و صنعت باعث افزایش برداشت از منابع مذکور شده و برداشت بی رویه از مخازن آب زیرزمینی موجب شده که میزان تغذیه آبخوان جوابگوی برداشت نبوده و سطح آب زیرزمینی افت کند. افت سطح آب زیرزمینی مشکلاتی همچون خشک شدن چاه های آب، کاهش دبی رودخانه و آب دریاچه ها، تنزل کیفیت آب، افزایش هزینه پمپاژ و استحصال آب و نشست زمین را به دنبال دارد.

کسری حجم مخزن آب زیرزمینی جهان سالانه بین ٧٥٠ تا ٨٠٠ میلیارد متر مکعب بوده و افت سطح آب زیرزمینی در اکثر نقاط استان، به ویژه در مناطق شرقی استان 45 متردر سال است. آبخوان آبرفتی رودان، میناب، شمیل، تخت، جغین، توکهور و مسافرآباد از بزرگترین آبخوان های استان و تامین کننده 70درصد درصد آب مورد نیاز اراضی کشاورزی هرمزگان است که سالیانه با کسری حجم مخزنی معادل 45 میلیون متر مکعب مواجه است.

در اکثر مناطق ساحلی استان افت سطح آب زیرزمینی باعث نفوذ جبهه آب شور به آبخوان های حاوی آب شیرین شده و باعث تنزل شدید کیفیت آب شده است. سطح آب زیرزمینی دراستان سالیانه32 درصد متر افت نموده و پیش بینی می شود در آینده سطح آب زیرزمینی در برخی از آبخوانهای آبرفتی استان به شدت کاهش یابد.

بر اساس نتایج اندازه گیری و محاسبات انجام شده کسری حجم مخزن 54 آبخوان تحت پوشش شرکت آب منطقه ای هرمزگان در سال آبی 1389-90  کسری حجم مخازن آب زیرزمینی در سطح استان 95 میلیون متر مکعب بوده که حدود 2.02 درصد کسری حجم مخازن آب زیرزمینی کشور است.

همچنین  شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور با اعلام کاهش سه درصدی مصرف آب در کشور، اعلام کرد میزان سرانه مصرف آب در مقایسه با زمان مشابه سال گذشته، به طور متوسط به ازای هر نفر 12 لیتر در شبانه روز کاهش یافته است 13 درصد از جمعیت دو شهر سیریک و روئیدر در استان هرمزگان مشمول برنامه نوبت بندی آب هستند.

خشکسالی ها یقه سدهای استان را گرفت

پس از آنکه کاهش افت شدید سفرهای آبی دشتهای هرمزگان در محافل خبری مطرح بود مدیر عامل آب منطقه ای هرمزگان عنوان کرد سدهای استان هرمزگان با بحرانی ترین سال خشکسالی مواجه هستند. جعفرزیرراهی در گفتگو با خبرنگار مهر، از کاهش 43 درصدی نزولات جوی نسبت به سال آبی گذشته خبر داد و گفت: بارندگی استان تا پایان تیر ماه 72.2 میلی متر بوده است و نسبت به میانگین دراز مدت 58.5 کاهش یافته است.

زیرراهی میزان جریان سطحی آب رودخانه ها در کل استان را تا پایان تیر ماه سال جاری را 298 میلیون متر مکعب اعلام کرد و گفت: به دلیل تداوم  خشکسالی حجم کل آب های سطحی سال جاری نسبت به سال گذشته 74 درصد کاهش یافته است و نسبت به دوره ی دراز مدت  87  درصد کاهش داشتیم.

زیر راهی با تاکید بر اینکه امسال به دلیل کمبود بارندگی و ذخیره کم آبی سدهای استان هرمزگان  با بحرانی ترین سال خشکسالی  مواجه است، خواستار همکاری مردم استان هرمزگان در خصوص صرفه جویی و حفاظت از منابع آب های زیر زمینی شد.

سد استقلال میناب در بحران

همچنین مصطفی زارعی سرپرست امور منابع آب شهرستان میناب در گفتگو با خبرنگار مهر بیان داشت: بر اساس دستورالعمل شرکت منابع آب کشور باید میزان هزار و 500 لیتر در ثانیه آب از میناب به بندرعباس منتقل شود که به دلیل کاهش منابع این مقدار به هزار لیتر در ثانیه کاهش یافته است. در پی عدم بارندگی مناسب از فصل بارنگی سال 89 تا کنون و با کاهش یافتن شدید آب سد استقلال انتقال آب به کشاورزان و صیفی کاران مینابی قطع و میزان 700لیتر در ثانیه آب برای باغداران از طریق شرکت میناب رود داده می شود.

وی با اظهار اینکه وضعیت کمی آب بندر عباس به واسطه کاهش شدید آب سد استقلال میناب ایده آل نیست، ادامه داد: برای جبران کسری آب بندر عباس با استفاده از آب 15حلقه چاه اضطراری موجود در بستر رودخانه میناب و با انتقال میزان 500 لیتر در ثانیه به بندرعباس نیاز آب شرب مرکز استان تامین می شود.

لزوم اصلاح شبکه های آب رسانی روستایی و شهری

در حال حاضر میزان هدر رفت آب در استان 25 درصد است، این در حالی است که متوسط هدررفت آب در کشور 30 درصد اما استاندارد هدررفت آب در کشور 20-15 درصد است. در حال حاضر کمترین هدررفت آب را در شهرستان بستک 15.94 درصد و بیشترین پرت آب را در شهرهای جدیدالتاسیس نظیر فارغان 46 درصد داریم.

شبکه فرسوده آب در سطح استان 700 کیلومتراست، سال گذشته 131 کیلومتر اصلاح شبکه و 62 کیلومتر توسعه با اعتباری معادل 77 میلیارد ریال انجام شده همچنین امسال بر اساس اهداف برنامه، 189 کیلومتر اصلاح شبکه با اعتبار 72 میلیارد ریال و 100 کیلومتر توسعه شبکه با اعتبار 33 میلیارد ریال در استان  در دست اجرا است.

اینجا نخلها هم می میرند

استان هرمزگان از مناطق کم آب و گرم و خشک کشور است و در سالهای اخیر با خشکسالیهای پی در پی دچار کم آبی شدید و مضاعف شده آن چنان که بسیاری از چشمه ها قناتها و چاههای آب خشک و یا در حال خشک شدن هستند و هزاران هکتار از نخلستانها و باغها با مشکل جدی روبرو هستند.
 
همین امر موجب شده تا کشاورزان بیشتر متوجه اهمیت موضوع شده و درصدد برآیند تا با استفاده از روشهای آبیاری تحت فشار بتوانند مشکل کم آبی خود را کاهش دهند و در این راه نیز موفقیتهایی داشته اند زیرا اجرای طرحهای آبیاری تحت فشار که منجر به افزایش راندمان آبیاری می شود نه تنها تنش آبی را مرتفع ساخته بلکه در بعضی موارد افزایش سطح زیرکت را نیز به دنبال داشته است.

روستانشینان هرمزگانی خشکسالی را با تمام وجود لمس می کنند

از یک هزار و 829 روستای هرمزگان یک هزار روستا تحت پوشش شرکت آبفار استان است و 250 روستا به صورت هیئت امنایی و تعداد 500 روستا نیز فاقد تاسیسات هستندکه نیازمند تامین اعتبار است.

کمبودهای منابع آبی استان بحرانی است و هر لحظه با این موضوع دست و پنجه نرم می کنیم، خشکسالی های 15 ساله از 365 حلقه چاه و 18 دهنه چشمه و قنات بیش از 100 حلقه چاه و دهنه چشمه را خشک کرده و 135 حلقه چاه نیز بین 30تا 70 درصد دچارکاهش آبدهی شد و ازتعداد مذکور 183 حلقه چاه دیگر نیز کاهش کیفیت آب پیدا کرد.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی هرمزگان گفت: خشکسالیها برهمه تلاشهای دولت غلبه می کند و در حال حاضر کم هزینه ترین برنامه از نظر مالی و زمانی، صرفه جویی ومدیریت مصرف است.

عبدالحمید حمزه پور در گفتگو با مهر بیان داشت: با توجه به محدودیت اعتبارات احداث شبکه ها و مجموعه های آبرسانی در برنامه پنج ساله پیش بینی شده و براساس اولویت درحال انجام است. هر ساله از ماده180 اعتبارات به بخش خشکسالی تخصیص می یابد و امیدواریم با توجه به مشکلات آب شرب در روستا دولت همانندگذشته توجه ویژه تری به این موضوع داشته باشد.

همچنین خشکسالیهای چند ساله اخیر باعث افت شدید آبهای زیرزمینی شده و اکنون اکثر دشتهای استان با افت سطح آبهای زیرزمینی مواجه است. اینکه احداث آبشیرین کنها و مجتمع‌های روستایی با توجه به پراکندگی روستاها از راهکارهای مقابل هزار و 829 روستا در هرمزگان وجود دارد شکی نیست و دولت در سال گذشته با اختصاص اعتبارات در این راستا زمینه اجرایی کردن بیش از 147 پروژه را فراهم کرد اما هرگونه اجرای عملیات عمرانی دوره زمانی بر آن مترتب می شود و پاسخگوی آنی مشکلات آب نیست.

مدیرعامل شرکت آبفار هرمزگان تصریح کرد: از مجموع روستاهای تحت پوشش شرکت آب و فاضلاب روستایی استان متاسفانه حدود 600 روستا با تانکر آبرسانی می‌شود که نیازمند همراهی اهالی روستاها برای مقابله با خشکسالی است.
وی اضافه کرد: با توجه بر بحرانی بودن وضعیت دشتهای استان بر لزوم توقف برداشتهای بی رویه از منابع آب زیرزمینی باید توجه بیشتری داشت و اصلاح الگوی کشت به طور خاص و اصلاح الگوی مصرف به طور اعم به گونه‌ای جدی مورد توجه قرار گیرد.

متاسفانه عمده مصرف آب شرب روستایی در بخش کشاورزی است و اصلاح روش های آبیاری و استفاده از تکنیک های نوین اکنون بیش از پیش ضروری به نظر می رسد، کاهش بارندگیها در سه ماهه اول سال 1391 لزوم صرفه جویی در مصرف آب را تشدید می کند.

------------------------------------------

گزارش: رضا زرگر