اين شاعر و منتقد ادبيات در گفت و گو با خبرنگار فرهنگ و ادب مهر ، با بيان اين مطلب افزود : اول ازهمه بايد ديواري ميان " اثر هنري" و " آثار مكتوب " در حوزه ي ادبيات - و حوزه هاي ديگر هنر- بكشيم . اثر هنري حاصل نياز غير اختياري هنرمند است. حاصل در آميختن انديشه و حس و دريافت و فرايند اين آميختگي ، تولد اثر هنري است. هنرمند درخلق آن ، در شكل گرفتن آن ، پي اختيار، و بدون اراده است. شايد در دوراني كوتاه ، مثلا يك سال ، جوشش و فوران انديشه و دريافت آن چنان نيرومند و بدون وقفه باشد كه هنرمند حتي زماني كوتاه نتواند خود را از آن افسون و بي خويشي جدا كند. جرياني سيال و نيرومند ذهن و انديشه او را در خود گرفته و هستي روحي او را در گرداب پرتلاطم ، و در زير آفاقي آكنده از تازگي ها و زيبايي هاي بديع و بكر ، به هر سو مي برد، و تصاويري از آفرينش ها و باز افريني ها در آيينه هاي بي نهايت تو در تو ، به او مي نماياند. او در جذبهاي ناشناخته و افسون زلال شناوراست، و قلم او تصويرگران جهان شگفت است. حرف و گفت و صورت را برهم مي زند، دهاني به پهناي فلك مي خواهد، تا از ضمير پنهان خود، رازهاي ناشنيده را به گوش مخاطبان خود برساند و چه باك اگر از گفتن و گفتن و نوشتن و نوشتن ، گزيري نداشته باشد. اما تصور مي كنم نظر شما درباره كسان ديگر و يا در مورد شرايط ديگر باشد.
وي تصريح كرد : من به مورد " پرگويي" و " بيان تكرار" و انبوه نويسي نظر دارم ، يادمان باشد كه نزديك به هشتصد سال پيش از اين هم ، نظامي ، شاعر افسونگر و تصوير پرداز گفته است، كم گوي و گزيده گوي چون در...
علي رضا طبايي كه از اولين مسئولان صفحات ادبي در نشريات ايران بوده است ، در مورد اين كه چرا جوانان امروز با ادبيات كلاسيك و گذشته ي فرهنگي خود و ميراث كهن ادب فاصله دارند ، خاطرنشان ساخت : اول از همه بايد گفت از كوزه ، همان برون تراود كه در اوست ! در اين چند دهه به جوانان چه آموخته ايم چه كساني به آنان آموزش داده اند، كه امروز انتظار داريم نسل جوان ما با ميراث گران قدر ادب خود ،و گذشته ي فرهنگي خود آشنا باشد و نه تنها با آن فاصله نگيرد و آشكار را همه آنرا رد نكند، بلكه به آن عشق بورزد؟
طبايي : متاسفانه كساني به آموزش مقوله ي ادبيات به دانش آموزان ودانشجويان پرداخته اند و يا در مورد آرايه ها و صور خيال در ادبيات فارسي ، كتاب و جزوه تدوين وتاليف كرده اند كه از نظر صلاحيت ، جاي بسي حرف ها داشته و دارند . |
وي با تشريح دلايل كم رونقي انتشار كتاب هاي ادبي درايران گفت : مشكل اقتصادي و مسئله ي مميزي در اين زمينه دخيل است ، اين كه در سبد هزينه هاي خانوارايراني جايي براي خريد كتاب وجود ندارد، گراني كاغذ و مقوا و هزينه چاپ ، مشكلات اقتصادي توده ي مردم و همراه با آن مشكلات اقتصادي ناشران وتنگناهاي موجود دراين زمينه موثر است ، اما به باور من عامل مهم تر اعمال سليقه هاي فردي ، و مصلحت گرايي هاي رنگارنگ است كه منجر به ايجاد فضايي مي گردد كه در آن اثر ادبي از مفهوم تهي و يامثله مي شود، يا اجازه انتشار نمي گيرد، و گاه به بروز مشكلات ديگري هم براي صاحب اثر مي انجامد، اينها همه و همه ، وضع و موقعيت كنوني را رقم زده است.
وي در ادامه اظهار داشت : سازمانها و اداراتي كه در اين مورد وظايفي دارند، و مسئول نشر و چاپ و توزيع و غيره هستند بايد از تساهل بيشتر ، و سعه صدري افزون تر برخوردار گردند، و به دگر انديشان و نوآوران مجال و ميدان بازتر بدهند و يقين داشته باشند و از تضارب انديشه ها و برخورد آراي مختلف است كه هنرو ادب شكوفا شده و اين خود ، شكفتگي هاي ديگر را در پي خواهد داشت.
وزارت ارشاد - به جز درمحدوده اي كوتاه از زمان -متاسفانه عملكرد چندان موفقي نداشته است . وجود سليقه هاي فردي و اعمال پاره اي از مصلحت گرايي ها، در طول ساليان گذشته خود يكي از دلايل اصلي ركود بازار چاپ و نشر كتاب ، و عدم اقبال شاعران و نويسندگان به كار چاپ آثارخود بوده است . |
وي درباره ي دليل تنزل كيفي و محتوايي شعرهاي ديني و مذهبي را تا مرز " شعار " گفت : سرودن شعر، با محتواي مذهبي و خلق شعري كه بتواند ضمن دربرداشتن تم و موضوع آييني برمخاطب خود اثرگذار باشد ، دشوار است و قدرت و مهارت در فن بيان ، و برخورداري از فطرتي مذهبي و طبعي درخشان مي طلبد. ما در تاريخ ادب خود، نمونه هايي موفق داريم هم در گذشته وهم در زمان معاصر . اما انصافا تعداد اين شعرها بسيار اندك است زيراحسن و شور و حال مذهبي ، و انديشه ي ديني اگر با فطرتي پاك و استعدادي شگرف در هم آميزد، محتمل است حاصل درخشاني به ثمر آورد.
طبايي ياد آور شد : ويژگي هاي فرهنگي در روزگار ما و چالش هاي معرفت شناسي آييني ، با كمال تاسف ، در ذهن و انديشه ي سخنوران قدرتمند، اثرات مثبتي نداشته است. اين رويكرد، باعث آمده تا شاعران كمتر خطر كنند و در اين قلمرو ، به خلق اثري دست بيازند. از چند تن شاعر كه بگذريم بيشتركساني كه در اين آفاق دست به كار سرودن شعرمذهبي زده اند، افرادي بوده اند كه هم از پشتوانه دانش و فرهنگ و هم از استعداد شاعري ، درحد انتظار ، سهمي نيندوخته اند . كلام آنها به روايتگري بيشتر نزديك است تا به شعر نسخه برداري از كلام ديگران ، نداشتن پشتوانه تجربي و آسان گيري و آسان پسندي ، انتخاب زماني كه براي توده متوسط قابل تفهيم باشد و بيم از پيامدهاي ناشناخته به دليل تعصب و حساسيت مخاطبان خاص و ... به عقيده من از دلايل اين روند مي باشند.
اين شاعر درباره ي راهيابي شعرمعاصر ايران به زبان هاي ديگر گفت : با كمال تاسف آن گونه كه شايسته ودرخورجايگاه شعر معاصر فارسي است ، كاري اساسي براي ترجمه و معرفي به مخاطبان خارج از ايران انجام نگرفته است. شعر معاصر ، داراي ارزش هاي والا ، و نمونه هاي موفقي است كه اگر به دست صاحب نظران و اهل فن ترجمه شود و در رسانه هاي گوناگون در سطح جوامع ديگر و بويژه ميان دوستداران ادب و شعر فارسي ، مطرح گردد، بي ترديد مخاطبان خود را خواهد يافت.
طبايي افزود : اين حقيقتي است كه هنگام برگردان شعري از زبان اصلي به زبان ديگر شايد بي اغراق هشتاد درصد لطف و جوهره شعري ، ترصيع كاري ها و ابهام هاي شاعران و " كمال" بياني خود را از دست بدهد مگر آن مترجم از آن چنان توانايي و ظرفيتي بهره مند باشد كه شعر را در زبان تازه در جامعه ي " شعر " عرضه كند. وهمين جا يكي از ضعف و كمبودها ، رخ مي نمايد. مورد ديگر ملاحظات خاص سياسي و فضاي حاكم بر آن است كه كدام يك از شعرها و كدام شاعر فرصت بيابد، در آن فضا به نشر اثرخود توفيق بيابد و مترجم ، آثار او را درغرض ها و اهداف خاص خود سهيم و شريك نسازد. اين معضل پيچيده اي است در مورد بحران مخاطب هم بايد گفت: كه اگرچه اين رويكرد ، تازگي ندارد ، اما شدت و ضعف دارد. بي ترديد بالا رفتن سطح فرهنگ عمومي مردم و گسترده تر شدن مجال پرواز براي هنرمند - شاعر - در پيوند يافتن زبان شعر و درك عموم ، و جذب مخاطبان تازه ، تاثير خواهد داشت.
اين سرزمين و اين قوم ، هجومي مهلك و تلخ را تجربه كرده و در راه دفاع از آيين و باورها و مرز بوم خود خون پاك گروهي از مردان شايسته و معصوم بر خاك ريخته و بهايي سنگين پرداخت شده است . |
گفتني است علي رضا طبايي در سال 1323 در شهر شيراز ، در يكي از محله هاي كهن ، در خانواده اي متوسط به دنيا آمد ، پدرش كارمند بود و مادرش خانه دار. طبايي تحصيلات ابتدايي و متوسطه را در شيرازبه پايان برد ، روزگاركودكي را با بازيهاي كودكانه سپري كرد ، ازكلاس پنجم ابتدايي به شعر و ادبيات داستاني علاقه مند شد . آن دوران ، تحصيلات ابتدايي را در 6 سال و تحصيلات متوسطه را نيز در 6 سال ميگذراندند ، طبايي كلاس دوم دبيرستان - معادل سوم راهنمايي امروز - بود كه اولين آثار قلمي خود را در زمينه ي نظم ، براي چاپ به مطبوعات سپرد. اولين شعري كه از وي به چاپ رسيد درسال 1337 در مجله سپيد و سياه به مديريت ابوالقاسم حالت بود. بعدها از سال 1337 با شعر امروز و آثار شاعراني چون نصرت رحماني ، نادر پور، كارو، حسن هنرمندي ، فريدون توللي ، شاملو ، اخوان ، فروغ و سرانجام نيما آشنا و به مسير شعر نو كشيده شد و سالهاي 38 تا 40 همكارمطبوعات شد . چهار پاره ها و شعرهاي نيمايي را به مجله تهران مصور و سپيد و سياه ، اطلاعات هفتگي و اطلاعات بانوان و چند مجله ديگرسپرد و ...
نظر شما