برتری منفعت اخروی بر منافع دنیوی/ تربیت اجتماعی راهکار توجه به منافع جمعی است

حجت الاسلام دکتر رضا برنجکار رئیس دانشگاه پردیس قم، در مورد دلایل خوی منفعت طلبی ما ایرانیان و اینکه چرا کمتر به منافع عمومی و جمعی توجه می‎کنیم به خبرنگارمهر گفت: منفعت طلبی را می‎توان به دنیوی و اخروی تقسیم کرد. منفعت طلبی اخروی با منافع اجتماعی و حقوق عمومی سازگار است. یعنی رعایت حق الناس و ایثار و فداکاری بدون رعایت حقوق دیگران میسر نیست. انسان با انجام این اعمال به منفعت شخصی که همانا بهشت است دست می‏یابد.

وی افزود: خدمت به خلق بهترین راه رسیدن به بهشت است. اما اینکه چرا ما به منافع عمومی کمتر توجه داریم برای این است که سیستم آموزشی ما بیشتر به سراغ احکام و قوانین فردی تا جمعی می‏رود. یعنی نماز و روزه و حج و بهداشت شخصی برای ما مهم است ولی اینکه در خیابان اشغال نریزیم و رعایت مسائل اجتماعی و عمومی را بکنیم این کارها در فرهنگ ما نهادینه نشده است.

رئیس دانشگاه پردیس قم،ادامه داد: در فرهنگ غربی از کودکی به افراد القا می‏شود که تنها یک سگ از چراغ قرمز عبور می‏‎کند بنابراین آنها در رعایت قوانین اجتماعی بسیار ازما جلوتر هستند هرچند که در مسائل فردی و اصول اخلاقی از ما عقب‏تر هستند. برای آنها نظم اجتماعی مهمترین مسئله برای پیشبرد اهداف جامعه است. لذا نداشتن حکومت صالح در ایران باعث نهادینه نشدن مسائل اجتماعی در ایرانیان شده است.

وی درمورد اینکه رابطه مسائل اقتصادی و سیاسی با گسترش روحیه منفعت‏طلبی چیست هم اظهارداشت: مسائل اقتصادی نمی‏تواند عامل منفعت طلبی باشد ولی تشدید کننده آن است. بیشترانگیزه‏های فردی و روانشناختی در منفعت طلبی مؤثر هستند اما بی ثباتی اقتصادی و عدم تضمین تأمین معاش در آینده باعث حریص‏تر شدن افراد جامعه شده است. در سیاست هم نهادینه کردن توجه به منافع جمعی به تربیت افراد بر می‏گردد که این کار حاکمیت است زیرا نهادهای آموزشی تحت سلطه حاکمیت هستند.

برنجکار در مورد اینکه چگونه می‌شود روحیه منفعت طلبی افراد را تعدیل کرد و جامعه‎ای متوازن در پیگیری منافع فردی و جمعی داشته باشیم هم اظهارداشت: جهان بینی الهی و مادی دو نوع مواجهه با منفعت طلبی دارند. از نظر دینی منفعت اخروی از نظر کمیت و کیفیت بی نهایت است و قابل مقایسه با منفعت‏های دنیوی نیستند. اما از نظر دنیوی منفعت‏های زودگذر و دم دستی دنیا ملاک است. درحالی که عقل هم به منفعت اخروی حکم می‏کند زیرا انسان خیر و نیکوکار اگر هم پاداش اخروی در کار نباشد از عمل خود خشنود و راضی است و احساس آرامش و شادی از زندگی خود می‏کند.