انقلابی در حقوق کودک با ظهور اسلام/ احادیثی جالب درباره تربیت کودکان

خاطرات و اهمیت آن در دوره کودکی

نوزاد در خانواده بدنیا می آید و اولین تعاملات خود را با محیط آغاز می کند. دراین کانون اولیه، اولین تاثیر متقابل آغازمی شود وکودک کم کم در فرآیند رشداجتماعی قرار می گیرد. روانشناسان اعتقاد دارند سالهای اولیه کودکی نقش بسزایی در رشد شخصیت و آینده او دارد. اکثر طرح واره ها و شناخت های کودک از خود، اطرافیان ومحیط دراین دوران شکل می گیرد. میزان سلامت جسمانی و روانی کودک بسته به ارتباطی است که خانواده با وی دارد وتا چه حد تلاش می کند نیازهای او را برآورده سازد.

کودکانی که دراین سنین از لحاظ عاطفی وامنیتی در خانواده تامین نمی شوند به انواع مشکلات مبتلا می شوند. مشکلات این کودکان اغلب با شیطنت ها، دروغ گویی ها و حرف نشنیدن های ساده شروع می شود و با توجه به وضع نابسامان خانواده به بزهکاری ها و جنایات بزرگسالی منتهی می شود. سخت گیری زیاد والدین یا بی توجهی به آنها و همچنین برآورده ساختن کلیه نیازهای منطقی وغیر منطقی باعث می شود که او شخصیت سالمی نداشته باشد.

سلامت خانواده، تعادل شخصیتی والدین و آشنایی آنها با اصولی که می تواند محیط خانواده را سالم تر سازد، دراسلام بسیار مورد توجه قرار گرفته است. اسلام به عنوان کاملترین و آخرین دین الهی با انقلابی در بینش ها و در نتیجه انقلابی در بینش نسبت به کودک ظهور کرد. در تعالیم اسلامی کودک آنچنان ارزش و جایگاهی یافته بود که تا وقتی کودکی بر دوش حضرت رسول (ص) نشسته بود، او از سجده بر نمی خواست یا نماز را با آن همه ارزش و اهمیتی که دارد؛ به خاطر گریه کودک با عجله تمام می کرد.

در صدر اسلام قوانینی برای کودک وضع شد که اینک بعد از چهارده قرن بشر اندک اندک به آنها می سد. بعضی ازین اصول عبارتند از:

1- جلوگیری از قتل کودکان؛ قرآن کریم می فرماید: فرزندان خود را از ترس کمی روزی نکشید، ما به آنها و شما روزی می دهیم. زیرا کشتن آنها خطای زرگی است.

2- مهرورزی ومحبت به کودکان؛ پیغمبر اسلام (ص) می فرماید: به کودکان خود احترام کنید و با آداب و روش پسندیده با آنها رفتار کنید.  امام صادق (ع) می فرماید: فرزندان خود را فراوان ببوسید که برای شما درهربوسیدن درجه ای است.

3- احترام به شخصیت کودکان؛ پیغمبر اکرم (ص) می فرماید: هنگامی که به کودکان خود وعده ای دادید به آن وفا کنید، زیرا آنان شما را روزی رسان خویش تصور می کنند. امام حسن مجتبی (ع) خطاب به فرزندان برادر خود می فرماید: شما کودکان امروزامید می رود که بزرگان اجتماع فردا باشید، پس دانش بیاموزید و در کسب علم ودانش بکوشید.

4- توجه به تربیت کودکان؛ امام علی (ع) می فرماید: بهترین ارثی که والدین می توانند برای فرزندان خود باقی بگذارند، تربیت صحیح است. امام سجاد (ع) می فرماید: از حقوق کودک توست که بدانی درسرپرستی او مسئولیت داری و وظیفه داری اورا به آداب واخلاق نیکو تربیت کنی.

در بیشتر کشورهای مسیحی درقرون وسطی وضع به گونه ای دیگر بود، یعنی توجهی به کودکان نمی شد. به آنان ستم روا می داشتند؛ مثلا سزار فردریک دوم، در قرن سیزدهم میلادی به والدین ونیز مادران رضاعی دستور می داد که کودکان تحت مراقبت خویش را فقط غذا بدهند و شستشو کنند، ولی حق هیچ گونه مهر ورزیدن ومحبت وبازی کردن با آنان را ندارد.

اومی خواست کودکان زبان یاد بگیرند تا وقتی که بزرگ شدن هردسته از آنان رابا یک زبان( یونانی، لاتین، عربی وزبان مادری) آشنا کند. این کار موجب شد که این کودکان به دلیل عدم ارتباط اجتماعی و زبان و در نتیجه عدم رشد روانی از بین رفتند، زیرا نیاز اساسی آنان به محبت مادری و روابط انسانی برآورده نشده بود.

در دوران باستان بسیار اتفاق می افتاد که کودکان را به دلایل مختلف از بین می بردند. مثلا در روم قدیم تا سال 374 میلادی کشتن کودکان حق قانونی والدین بود؛ تاریخ گذشته بشر پر است از رویدادهایی که درآن کودکان را قربانی خدایان وبتها می کردند. دردوران گذشته آنچه بیشترازهمه مانع این جنایت ها شده، تعالیم ادیان الهی بود و در دین بزرگ اسلام بسیار سفارش شده است و دررابطه با رفتار مناسب با کودکان پیامبر اسلام می فرماید: هر کس که نزد او کودکی است در برخورد با او باید کودکانه رفتار نماید.

توجه هر چه بیشتر به تشویق وپرهیز از تنبیه دراسلام

اسلام برای رشد تربیت صحیح ومطلوب فرزندان راه عاقلانه و روش حکیمانه ای را توصیه می فرماید ومعتقد است که فقط از این طریق سعادت و خوشبختی انسان فراهم می شود و یکی از این برنامه ها و روشها را استفاده ازعامل ترغیب و تشویق می داند و تربیت را مبنای تشویق وتکریم شخصیت افراد قرار می دهد. از طرف دیگر اسلام، تنبیه ( مخصوصا تنبیه بدنی) را برای تربیت و بخصوص برای تربیت کودکان، روشی حکیمانه نمی داند.

حضرت علی (ع) می فرماید: عاقل به وسیله ادب پند می پذیرد و این چهارپایانند که جز با زدن تربیت نمی شوند. فردی به حضرت علی (ع) از رفتار ناپسند فرزند خود شکایت کرد. حضرت فرمود او را نزن بلکه از او قهر کن، قهر را طول نده.

امام موسی کاظم(ع) می فرماید: خوب است کودک در خردسالی بدهکار شود. با سختیها و مشکلات اجتناب ناپذیر زنگی که تاوان زندگی است، آشنا شود تا در بزرگی صبور وبردبار باشد.

برنامه ویژه برای رشد و تربیت کودک

رشد و تربیت کودک و نوجوان مستلزم برنامه های ویژه ای است و اسلام نیز به این منظور برنامه ریزی و به کاربردن روش های خاص تربیتی را ضروری ومهم می داند و معتقد است رفتار با کودکان با برخورد نسبت به بزرگسالان متفاوت است.

پیغمبر اکرم (ص) می فرماید: کسی که کودک پیش اوست باید در برخورد با او کودکانه رفتار کند. حضرت علی (ع) می فرماید: کسی که فرزندی دارد ( در راه تربیت او) کودکی کند و خود را با او همسطح سازد.

از سوی دیگر اسلام سفارش می کند که پدران و مادران موظفند درتربیت فرزندان خود به مقتضیات زمان خود نیز توجه داشته باشند ودر تربیت آنها شرایط و اقتضای محیط را نیز در نظر بگیرند تا کودکان بتوانند با مردم اجتماع و زمانه خود به نحو شایسته ای زندگی کنند.

خضرت علی (ع) می فرماید: آداب و رسوم زمان خود را با فشار و زور به فرزندان خویش تحمل نکنید، زیرا آنان برای زمانی غیر از زمان شما آفریده شده اند.