به گزارش خبرنگار مهر، به نوشته مورخان، جهانگردان و جنگجویان و آثار کشف شده از گذشتگان، فرشبافی به صورت هنری دستی، مردمی، روستایی و عشایری در ایران سابقه ای بسیار وسیع دارد.
تاریخ فرش با تاریخ خود انسان عجین است؛ بشر اولیه در طی قرنها به روش درهم تنیدن الیاف گیاهی و پوست درختان و در نتیجه صنایعی نظیر سبدبافی آشنا شده بود و با بهره گیری از پشم حیواناتی که قابلیت زیست در جوامع اولیه را داشتند، می توانست زیر اندازهایی نه چندان نرم را تولید کند.
زنان از جمله کسانی بودند که از ابتدا در این فن سعی وافر داشتند و به هنگامی که دیگر افراد به شکار حیوانات می پرداختند، به بافت سبدها و دستبافتهای خشن و روپوش حیوانات و کیسه حمل مواد، مبادرت می ورزیدند.
جهانیان در پرتو صنعت فرش، ایران متمدن و پرهنر را می شناسند
قالی ها و قالیچه های رنگارنگی که زینت بخش اغلب خانه هاست، با پنجه های ظریف و هنرمند زنان و مردان جوان کشورمان گره گره بافته شده و بسیاری از جهانیان در پرتو وجود این صنعت باستانی ظریف، ایران متمدن و پرهنر را می شناسند.
از آنجایی که بافتن قالی مستلزم وجود کارگران صبور و بردبار است، از دیر زمانی قالیبافی نیز نوعی صنعت تجملی محسوب شده و به همین مناسبت در ادوار قدیمی این صنعت، همه جا توسط مورخان و نویسندگان یونانی معرف تجمل مشرق زمین قلمداد شده و استعمال کلمه Tapetesیونانی به معنی "تجمل" و در فرانسه Tapisمخصوص "قالی" شده است.
واژه "قالی" بنا به اعتقاد پروفسور "پوپ" مقتبس از نام شهر "قالی قلعه" ارمنستان است که از روزگار گذشته قالیبافی آن مشهور بوده لیکن بعدها این صنعت در سراسر ایران عمومیت پیدا کرده است.
پیشرفت تکنیک طراحی و نقش پردازی
اینک با توجه به سهولت ایجاد ارتباط بین هنرمندان نقاط مختلف و پیشرفت تکنیک طراحی و نقش پردازی، فرش همگام با سایر هنرها و صنایع مردمی رو به تکامل رفته است؛ طرحهای محلی به نقاط دیگر برای بافت فرستاده می شود و هنرمندان از نتایج تجربیات دیگر همکاران خویش به طور کامل با خبر می شوند؛ وسایل کار طراحی نیز پیشرفت کرده و تکنیکهای جدید به کمک هنرمندان آمده و فرشبافان و قالیبافان با مهارتی کم نظیر، به تهیه و تکثیر طرحهای خود اقدام می کنند.
بازارهای فرش جهانی به ویژه از اوائل قرن بیستم میلادی رونق گرفته و این خود تشویق دست اندرکاران را در پی داشته و به ویژه در تبریز، کرمان، کاشان، اصفهان، اراک ، داد و ستد این کالای ارزشمند را رونق داده و در این زمان است که بازار صادرات فرشهای نو و کهنه گرم شده و کارگاه های بزرگ برای پاسخگویی به تقاضاهای روز افزون دایر شده است.
این قالی ها به اروپا به ویژه کشورهای آلمان و آمریکا حمل می شود و موجبات تقویت بنیه مالی کشور را در حد خود فراهم می سازد و تجارت خارجی را به سرمایه گذاری در تولید فرشهای مورد درخواست شان تشویق و ترغیب می کند که مجموعه این اقدام طی قرن اخیر برای تقویت بنیه اقتصادی کشور مؤثر بوده اما دخالت فروشندگان و صاحبان سرمایه در کار طرح و رنگ فرش و سفارشات غیر مسئولانه آنها، به کیفیت این دستبافت پرزحمت و هنرمندانه لطمه وارد ساخته است.
عدم نظارت صحیح بر کار بافت فرش
عدم نظارت صحیح بر کار بافت فرش و بسیاری عوامل دیگر از جمله قیمت ها و چگونگی صادرات طی نیم قرن گذشته، رقبای فرش ایران را به میدان رقابت کشانده و از سوی دیگر سودجویان را به سوء استفاده از غفلت دست اندرکاران و انجام تقلبهایی در مراحل مختلف تهیه مواد اولیه و تولید فرش واداشته و در نتیجه موجب سقوط کیفیت و کمیت و گرمی بازار فرش ایران شده است.
ناهید خمی رئیس شرکت تعاونی ترنج کوثر فیروزکوه بوده و بارها کارآفرین برتر این شهرستان شناخته شده است.
وی در نمایشگاه های مختلفی از جمله نمایشگاه های اراک، اصفهان، تهران و کیش شرکت کرده که در این نمایشگاه ها کارآفرین برتر شناخته شده و در حال حاضر 150 فرش زرع و نیم، 10 تخته فرش قاجاری، 200 تابلوفرش قرآنی، 200 تابلو منظره و کلبه،50 فرش مینیاتور استاد فرشچیان، فرش 17متری کامل ابریشم و 24 متری درحال بافت دارد که از این فرشها 900 تخته فرش در شهریورماه آماده می شود.
اضافه شدن 50 بافنده بعد از شش ماه
رئیس شرکت تعاونی ترنج کوثر فیروزکوه در گفتگو با خبر نگار مهر اظهار داشت: این شرکت تعاونی از سال 1381 به صورت خانوادگی با هفت نفر شروع به فعالیت کرد که بعد از شش ماه 50 بافنده به این تعاونی اضافه شد.
ناهید خمی ادامه داد: از دوران کودکی که مشغول تحصیل در پایه پنجم ابتدایی بودم بافندگی را شروع کردم و بعد از ازدواج در منزل فرشهای شش متری، سه متری و مینیاتور را بافتم تا اینکه سرانجام به کمک همسرم توانستم شرکت تعاونی فرش را تشکیل دهم که با استقبال گسترده بافندگان روبرو شد.
وی تأکید کرد: در سال 1378 دولت تصمیم به تشکیل اتحادیه فرش گرفت که با عضوگیری، تعداد اعضایمان را به یکهزار نفر رساندیم و در حال حاضر سه هزار بافنده داریم که 1670 نفر زیرمجموعه اتحادیه بوده و کارت رسمی اتحادیه صنف فرش را دارند.
جذب 10میلیارد ریال بودجه از اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی
رئیس شرکت تعاونی ترنج کوثر فیروزکوه ادامه داد: در سال گذشته 10 میلیارد ریال بودجه از اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی جذب شده که 350 نفر وام 30 میلیون ریالی از بانکهای ملت، ملی، مسکن و صادرات دریافت کرده و در حال حاضر 504 نفر در نوبت وام هستند.
وی یادآور شد: از دیگر برنامه های این تعاونی، واگذار کردن سهام عدالت به همه بافندگان، برگزاری شش دوره فرشبافی به مدت 32 ساعت برای 240 نفر با نظارت مرکز ملی فرش ایران و سازمان صنعت، معدن و تجارت، برگزاری 9 دوره صلاحیت فنی که در هر دوره 100 نفر بافنده امتحان داده و بیمه شده اند و دفترچه بیمه تأمین اجتماعی دریافت کردند.
بافندگان با 28هزار تومان بیمه تأمین اجتماعی می شوند
بانوی کارآفرین برتر فیروزکوه اضافه کرد: اکنون بافندگان فرش با پرداخت 28 هزار تومان ماهانه تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار می گیرند که در حال حاضر 200 نفر از قالیبافان تحت پوشش بیمه هستند و400 نفر دیگر در حال تکمیل پرونده می باشند.
وی تصریح کرد: این شرکت تعاونی با در اختیار قرار دادن کلیه مواد اولیه، دار قالی، ابزار و همچنین آموزش رایگان به علاقه مندان، راه را برای اشتغالزایی در این شهرستان خوش آب و هوا تسهیل می کند.
رئیس شرکت تعاونی ترنج کوثر فیروزکوه همچنین از فرماندار، رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت، رئیس اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی، رئیس کمیته امداد امام خمینی(ره)، صندوق مهر امام رضا(ع) و رؤسای بانکها برای همکاری و تعاملی که در پرداخت وامهای اشتغالزایی داشته اند، تشکر و قدردانی کرد.
400 پروانه فرشبافی در فیروزکوه
رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان فیروزکوه نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، از صدور بیش از 400 پروانه فرش به فرشبافان فیروزکوهی از خرداد ماه امسال تاکنون خبر داد.
جواد سیاح افزود: تاکنون یکهزار و 800 نفر در بخش مشاغل خانگی شهرستان، جذب هنر تولید فرش شده اند که با برنامه ریزی های انجام شده، محصولات تولیدی بلافاصله به فروش خواهند رفت و فرشبافان هیچ دغدغه ای بابت فروش فرشها یا رکود بازار نخواهند داشت.
وی گفت: کارگروهی در اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان فیروزکوه به منظور احصای مسائل و مشکلات واحدهای صنعتی غیرفعال و نیمه فعال شهرستان تشکیل شده که صنعت فرش نیز تحت پوشش این کارگروه است.
این مسئول ادامه داد: متأسفانه در شرایط کنونی اقتصادی و اعمال انواع فشارها و تحریم ها، صنایع منطقه نیز مظلوم واقع شده اند و با رفع و رجوع معضلات مبتلابه آنها، می توان گام های اساسی برای افزایش تولید و تحقق شعار مورد تأکید مقام معظم رهبری یعنی "تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی" برداشت.
رکود هنر سنتی فرش دستبافت
فرش دستبافت از دیرباز به عنوان یکی از هنرهای سنتی منحصر به فرد ایران، اشتغال بسیاری را در مناطق شهری و روستایی به خود اختصاص داده بود ولی هم اکنون به دلیل تنگناهای مختلفی دچار رکود شده است.
بالا بودن قیمت مواد اولیه و وجود برخی مواد اولیه نامرغوب به عنوان بخشی از مشکلات صنعت فرش است که افزایش هزینه تمام شده و به تبع آن، از رونق افتادن بازار فرش را در پی دارد؛ فقدان تنوع در نقشه های تولید فرش نیز باعث روی آوردن بیشتر مردم به سمت فرشهای ماشینی شده که از تنوع بسیاری در طرح و رنگ برخوردارند.
بدون شک با یک نگاه کلی دیده می شود که کیفیت فرشهای دستبافت از نظر نقشه های تولید و نوع مواد بکار گرفته شده، کاهش یافته و این امر به همراه سایر مؤلفه های ذکر شده، در کاهش فروش آن در بازارهای داخلی و بین المللی مؤثر بوده است.
دست اندرکاران فرش دستبافت، اعم از تولید کننده و فروشنده و حتی تاجران با تنگناهای متعددی دست به گریبانند؛ مشکلاتی که به دلیل فقدان توجه لازم مسئولان، روز به روز بر شدت آنها افزوده می شود.
آنچه مشهود است، اینکه سیاستگذاران و مسئولان، به مقوله رقابت پذیری فرش دستبافت توجه لازم را ندارند و این امر در کاهش نسبی صادرات فرش ایران در بازارهای جهانی تأثیر گذاشته و بالا بودن نرخ مواد اولیه، تولید فرش دستبافت برای تولیدکننده را بسیار گران می کند که این امر، در گرانی تولید این نوع فرشها مؤثر است.
لزوم حمایت مسئولان از بخش تولید فرش دستبافت ایرانی
در شرایطی که ایران با رقبای سرسختی در زمینه فرش دستبافت در بازارهای جهانی مواجه است، مسئولان و متولیان امور فرش باید از بخش تولید فرش دستبافت ایرانی که هم اکنون در رکود به سر می برد، حمایت بیشتری کنند.
ایجاد تنوع در نقشه های تولید، کمتر بهره بردن از نقشه های سنتی منسوخ شده و بدون خریدار، راه اندازی و توسعه مجتمع های متمرکز تولیدی به ویژه در مناطق روستایی و استفاده از مواد اولیه مرغوب و حمایت همه جانبه مسئولان از عوامل بهبود وضعیت فرش دستبافت خواهد بود.
موضوع های مهمی همچون ارائه تسهیلات به تولیدکنندگان و بافندگان فرش، حل مشکلات تبلیغات فرش دستبافت در صدا و سیما، معافیت مالیاتی و جایزه صادراتی از جمله مواردی است که باید از حد حرف خارج شده و به چرخه عمل بپیوندد.
به طور حتم، حل مشکلات صنعت فرش وظیفه همه مسئولان است وکمک صدا و سیما به صنعت فرش و تبلیغات محصولات این صنعت در رسانه ملی امری بدیهی و واضح است اما باید به نکات و حساسیت‌های تبلیغات غیرمستقیم و مستقیم این صنعت در صدا و سیما توجه ویژه‌‌ای شود.
به هر تقدیر، با توجه به ظرفیتهای بالقوه و بالفعلی که همچون سختکوشان شرکت تعاونی ترنج کوثر فیروزکوه در کشور وجود دارد، در سال "تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی" که فرموده مقام معظم رهبری است، لزوم حمایت بیشتر و سیاستهای تشویقی فراتر از بروکراسی اداری و... امری طبیعی و محسوس به نظر می رسد.
گزارش: علیرضا مهدی زاده
عکس: مجید بلوری
نظر شما