به گزارش خبرنگار مهر، استان کردستان یکی از مناطق هنرخیز کشور محسوب می شود و از گذشته های دور تاکنون کانون نشر و نمای بسیاری از هنر صنعت ها بوده است که رنگرزی یکی از این هنرهاست و توجه به آن در توسعه اقتصادی و فرهنگی استان بسیار موثر است.
هنر رنگرزی یکی از هنرهای زیبا و قدیمی در ایران و به ویژه استان کردستان بوده، اما با توسعه امکانات و تولید فرش‌های ماشینی این هنر به دست فراموشی سپرده شده است و استان کردستان و شهر سنندج یکی از مناطق هنرخیز منطقه غرب کشور محسوب می شود که در گذشته هنرهای بسیاری در این منطقه رواج داشته و رنگرزی یکی از این هنر‌ها به شمار می رود.
کردستان به دلیل شرایط خاص طبیعی همواره مهد هنرهای سنتی بوده است و در عرصه های مختلف نیز توانسته است بدون نیاز به محصولات صنعتی مایحتاج خود را تامین کند که یکی از این عرصه ها هنر رنگرزی است که متاسفانه به دلیل عدم حضور جوانان در این عرصه این هنر نیز در حال فراموشی است.
هنر رنگرزی رونق خود را در کردستان از دست داده است
محمد ابراهیمی یکی از رنگرزان شهر سنندج است که پدرش از پیشکسوتان هنر رنگرزی در این شهر است و هنر خود را نیز نزد پدر فراگرفته است وی در سن 12 سالگی شاگرد پدرش بوده و الان نزدیک به 40 سال است که به هنر رنگرزی مشغول است و همچنان این کار را ادامه می دهد.
درکارگاه این رنگرز که در داخل بازار خامه فروشان سنندج قرار دارد ظرف های بزرگ فلزی روی کوره های آتش قرار دارد و رنگ های قرمز و آبی در داخل این ظرف ها می جوشند و وی با هنر خود خامه ها را دسته بندی کرده و در داخل رنگ ها می اندازد و بعد از مدتی آنها را از داخل ظرف خارج و آویزان کرده تا خشک شوند.
وی در گفتگو با خبرنگار مهر و با اشاره به وضعیت هنر رنگرزی یادآور شد: دسته ای از گیاهان با رنگینه هایی با ثبات عالی و متوسط از جمله روناس، اسپرک، گل بابونه، برگ انگور عسگری، چغندر، پوست پیاز، برگ درخت توت، وسمه، پوست انار، بلوط، پوست گردو، سماق و زعفران در رنگرزی نقش موثری دارند و به وفور در جای جای کشورمان یافت می شود.
این هنرمند رنگرز کردستانی بیان کرد: پشم یا ابریشمی که با مواد گیاهی رنگرزی می شوند با جذابیت خاص خود به مرور زمان و در اثر استفاده و قرار گرفتن در معرض نور و مواد قلیایی نه تنها از ارزش آنها کاسته نمی شود بلکه به ثبات و درخشندگی آنها نیز افزوده می شود.
وی افزود: هنر رنگرزی در گذشته رونق بسیار خوبی داشت ولی متاسفانه امروزه رونق خود را از دست داده و رو به فراموشی است و این یکی از مشکلات جدی در استان کردستان به شمار می رود که انتظار می رود مسئولان با جدیت بیشتری در این عرصه ورود پیدا کنند.
ورود فرش های ماشینی باعث به حاشیه راندن هنر رنگرزی شد
یکی دیگر از استادان قدیمی هنر رنگرزی کردستان علی ایلام پور نام دارد و هنر رنگ رزی را از سن 15 سالگی زیر نظر حسین پهلوانی یکی از رنگ رزان قدیمی سنندج یاد گرفت و بعد از 10 سال در مغازه میرزا دانای ثابتی کار رنگرزی را ادامه داده و پس از آن با استاد اوسط ابراهیمی یکی از بهترین استادان رنگرز سنندج در کنار هم رنگرزی تار و پود فرش های دستباف کردستان را انجام داده اند، نیز در گفتگو با خبرنگار مهر عنوان کرد: هنر رنگرزی یکی از هنرهای زیبا و قدیمی در کشور ایران و به ویژه کردستان بود که با توسعه امکانات و تولید فرش های ماشینی این هنر به دست فراموشی سپرده شده است.
علی ایلام پور اظهار داشت: قبل از انقلاب در روستاها و شهرهای استان اکثر زنان و دختران مشغول بافتن فرش های دستباف بودند که این امر موجب رونق بازار رنگرزی شده بود اما متاسفانه نزدیک به دو سال است که بافت فرش در شهرها و اکثر روستاها کاهش یافته و کمبود بافنده موجب شده بازار رنگرزی رونق خود را از دست بدهد.
جوانان کردستانی تمایلی برای یادگیری هنر رنگرزی ندارند
وی افزود: هنر رنگرزی هنری زیبا و در عین حال مشکل است و در رنگ کردن تار و پودها باید دقت زیادی شود چرا که این رنگ ها موجب ارزشمند شدن فرش ها می شود.
این استاد هنر رنگرزی استان کردستان ادامه داد: متاسفانه کسی مایل نیست این هنر را یاد بگیرد و باید در بین نسل جوان علاقه ایجاد شود تا بتوان این هنر را به آنها یاد داد و من از جوانان علاقمند می خواهم که این هنر دیرینه را یاد بگیرند تا به دست فراموشی سپرده نشود.
ایلام پور یادآور شد: هنر رنگرزی در کردستان قدمتی بیش از 150 سال دارد و باید سینه به سینه به آیندگان منتقل شود و من به عنوان یکی از استادان این هنر زیبا حاضرم این هنر را به علاقمندان و هنر دوستان این رشته هنری آموزش دهم.
12 کارگاه رنگرزی در کردستان فعال است
معاون صنایع دستی، اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان کردستان با بیان قدمت 700 ساله هنر رنگرزی در این منطقه و نقش آن در برجسته و مشهور شدن فرش استان در بین خریداران داخلی و خارجی گفت: هم اکنون کمتر از 12 کارگاه رنگرزی در استان فعال است.
فرهاد حامدی افزود: حذف یارانه های انرژی و بی نتیجه ماندن پیگیری ها برای جلب بسته های حمایتی برای این قشر، نقش تحریم ها در افزایش چند برابری قیمت خامه و کمبود پشم مورد نیاز در بازار، تنوع رنگ ها در رنگرزی مصنوعی و کار راحت تر آنها در مقابل حداکثر ده رنگ سنتی و از همه مهمترعدم علاقه و بی اعتمادی نسل امروزی به درآمدزایی رنگرزی سنتی این هنر را به سوی منسوخ شدن سوق داده است.
وی ماندگاری، درخشندگی، حساسیت زا نبودن، سازگاری با طبیعت، وفور مواد اولیه رنگرزی سنتی در سراسر کشورمان و وجود بازارهای مشتاق اجناسی با این کیفیت را از مزیت های رنگرزی سنتی و ایجاد اراده ای برای جلوگیری از منسوخ شدن آن ذکر کرد و گفت: از استادان سرشناس استان در رشته رنگرزی دعوت شده است تا با تشکیل کلاس های آموزشی از پاییز امسال الگوهای استانداردی را به نسل های امروزی منتقل کنند.
ایجاد اشتغال پایدار با توجه به حمایت از صنایع دستی و بومی کردستان
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان هم در خصوص طرح ساماندهی مجموعه کارگاه های صنایع دستی در راستای ایجاد 700 شغل پایدار در حوزه صنایع دستی استان گفت: ایجاد این مشاغل با دستور استاندار کردستان در اولویت کاری معاونت صنایع دستی برای توسعه اشتغال و ترویج صنایع دستی استان و معرفی آن به دیگر نقاط کشور و خارج از کشور قرار گرفته است.
امیر الهی افزود: مجموعه کارگاه های صنایع دستی طالقانی سنندج در فضایی به مساحت دو هزار متر مربع برای آموزش صنایع دستی وجود دارد که با هدف حفظ و احیاء هنرهای سنتی از محل اعتبارات هنرهای سنتی ایجاد شده و هنر رنگرزی جدیدا به مجموعه آموزشی آن اضافه شده است.
به نظر می رسد تنها راه اندازی کلاس های آموزشی نمی تواند مانع منسوخ شدن هنرهای دستی و سنتی در استان کردستان شود و می طلبد مسئولان با ایجاد انگیزه و مشوق های مادی برای نسل بیکار از یک طرف، درصدد ایجاد اشتغال باشند و از طرف دیگر مانع از بین رفتن بازارهای فرش کردستان در دو بخش داخلی و خارجی شوند.
وجود 90 هزار بافنده فرش دستباف در کردستان
همچنین رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت کردستان چندی قبل در گفتگو با خبرنگار مهر عنوان کرده بود که در دوره شش ماهه اخیر 60 هزار متر مربع فرش در چهار کارگاه متمرکز و بیش از 49 کارگاه غیرمتمرکز دارای مجوز، در این استان تولید شده است.
سیروس شاه غیبی با اشاره به وضعیت تولید فرش در این استان گفت: فرش های استان کردستان در سه سبک سنه، بیجار و افشار بافته می شوند که هر سبک برگرفته از ویژگی ها و شرایط خاص منطقه بوده و به همین دلیل تنوع در رنگ ها و نوع بافت ها نیز متفاوت بوده است.
متاسفانه با توجه به اینکه انواع محصولات فرش دستبافت کردستان از پایانه های خارج از استان صادر می شود، از ارزش ریالی صادرات فرش این استان آماری در دست نیست.
90 هزار نفر در حوزه فرش دستبافت استان ساماندهی شده اند و از آنجایی که فرش دستبافت استان کردستان هم اکنون زینت بخش خانه های بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای ایتالیا، آلمان، چین، روسیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس است و از طریق آن ضمن ارز آوری برای کشورمان افراد زیادی در این منطقه زندگی خود را اداره می کنند و رنگرزی یکی از اصلی ترین مراحل فرشبافی به شمار می رود باید توجه داشت هر گونه خللی در این روند به وجود آید اعتبار فرش استان خدشه دار و تهدید جدی برای اشتغال و صادرات استان به وجود می آورد.
فراموشی هنرهای سنتی و بومی در استان کردستان در عرصه های مختلف زنگ خطر جدی است که به نظر می رسد نقش و رسالت مدیران و مسئولان را در راستای ورود جدی تر به حوزه ها را سنگین تر می کند هر چند که در طول چند سال اخیر و با مطرح شدن این موارد تنها در حوزه حرف شاهد مطرح شدن برنامه های کاری بوده ایم.
........................
گزارش؛ سروش حبیبی راد
نظر شما