به گزارش خبرنگار مهر، وقوع حوادث و بلایای طبیعی را می توان از مهمترین دغدغه ها و نگرانی های زندگی بشر به خصوص مردم کشورهای در حال توسعه است.
بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی سازمان های جهانی، طی 20 سال گذشته بیش از 3 میلیون نفر در اثر بلایای طبیعی در جهان جان خود را از دست داده و زندگی بیش از یک میلیارد نفر تحت تأثیر این بلایا قرارگرفته است.
در نگرش کلی، بلایا را می توان به دو دسته؛ بلایای ناشی از پدیده های طبیعی و بلایای حاصل از دخالت انسان تقسیم کرد آمار رخداد بلایا در کشورهای در حال توسعه حاکی از آن است که اکثر بلایای واقع شده از دسته اول یعنی بلایای طبیعی است.
براساس آمارهای منتشرشده، کشور ما به لحاظ حوادث غیرمترقبه جزو 10 کشور بلاخیز جهان است که از 40 حادثه طبیعی غیرمترقبه بیش از 30 مورد آن در ایران رخ میدهد. ایران تنها یک درصد جمعیت جهان را تشکیل میدهد. درحالی که شش درصد تلفات بلایای جهان به ایران تعلق دارد. امروزه بخش مهمی از تولید ناخالص کشورها به ویژه کشورهای درحال توسعه صرف جبران خسارت های ناشی از بلایای طبیعی می شود.
زمین لرزه، به عنوان یکی از مخرب ترین بلایای طبیعی شناخته می شود که تأثیر عوارض آن روی جوامع بشری چه از بعد تلفات جانی و چه از نظر های اقتصادی همواره در طول تاریخ قابل توجه بوده است. با توجه به این که ایران بر روی کمربند زلزله خیز آلپ هیمالیا قرار گرفته، و سابقه ی تاریخی وقوع زلزله ها در آن، بیانگر احتمال رویداد زمین لرزه های شدید در آینده است.
سیلابها 70 درصد اعتبارات طرح کاهش اثرات بلایای طبیعی به خود اختصاص می دهند
سیل نیز یک پدیده طبیعی است که در هنگام بروز مانند هر بلای طبیعی دیگری دارای آثار تخریبی غیر قابل اجتناب است. بر اساس جغرافیای طبیعی کشورمان و میزان حادثه خیزی برخی مناطق آن ، در بعضی موارد اثرات سوء ناشی از وقوع سیل کمتر از زلزله نبوده و عدم پیشگیری از وقوع آن می تواند خسارات جانی و مالی جبران ناپذیری را بر جای گذارد.
مطابق آمار تهیه شده توسط سازمان ملل متحد در میان بلایای طبیعی، سیل و طوفان بیشترین تلفات و خسارات را به جوامع بشری وارد آورده‌اند، به گونه‌ای که تنها در یک دهه میزان خسارات ناشی از سیل و طوفان بالغ بر 21 میلیارد دلار در مقابل 18 میلیارد دلار خسارات ناشی از زلزله بوده است.
این امر در کشور ما نیز صادق است و در اغلب سال های گذشته حدود 70درصد اعتبارات سالانه طرح کاهش اثرات بلایای طبیعی و ستاد حوادث غیر مترقبه صرف جبران خساران ناشی از سیل شده است.
توسعه ناپایدار عامل رشد 250 درصدی سیلابها در 5 دهه اخیر
در این رابطه بهرنگ ساکی کارشناس سازه های آبی می گوید: متأسفانه روند توسعه در کشورهایی نظیر ایران باعث تخریب محیط زیست و منابع طبیعی شده و خسارات سیل مرتباً افزایش می‌یابد که رشد 250 درصدی خسارات ناشی از سیل در کشور در 5 دهه گذشته مؤید این مدعاست.
به گفته او، بی‌شک مهمترین علت وقوع سیل ها در رودخانه ها و مسیل های کشور، بارش در حوزه آبریز مناطق سیل گرفته و بالادست آن ها است، اما آنچه که مهم است ، بررسی دلایل تشدید خسارات سیل ناشی از چنین بارندگی هایی است.
ساکی اضافه می کند: قرار گرفتن شهرها و روستاهای ایران در مناطق کوهپایه ای، از میان رفتن پوشش گیاهی، رعایت نکردن حریم امنیتی رودخانه هایی که غالبا از میان و یا کنار شهرها می گذرند، ساخت و ساز های بی رویه در مسیر رودخانه ها، زیر کشت بردن اراضی کنار رودخانه ها و سایر عوامل مشابه، از دلایل اصلی تشدید خسارت جریان های سیلابی است.
به گفته ساکی، بررسی آمار و ارقام نشان می دهد 58 درصد کل افرادی که در اثر بلایای طبیعی در جهان کشته شده اند مربوط به سیلاب بوده است از این نظر می توان گفت سیلاب از نظر تلفات جانی و مالی مهیب ترین بلای طبیعی در جهان محسوب می شود اما سیل درمقایسه با زمین لرزه قابل پیش بینی تروقابل پیشگیری است ومی توان با مطالعه ی حوزه های آبخیز و دوره های طغیان سیل را ه های جلوگیری ازوقوع آن را تعیین کرد .
نرخ فرونشت زمین در ایران 90 برابر نرخ بحرانی فرونشست زمین در جهان
همچنین ایران با میانگین بارندگی سالیانه 250 میلی متر و محدود بودن رودخانه های دایمی نیاز آب خود را از طریق سفره های زیرزمینی تامین می کند و برداشت بیش از اندازه آب های زیرزمینی موجب پدیده فرونشست در مناطق متعددی از کشور شده است.
در حالیکه نرخ فرونشست سالیانه چهار میلی متر در کشورهای پیشرفته بحرانی قلمداد می شود در سال 85 نرخ فرونشست در کشور ما 17 سانتیمتر در سال بوده و در سال گذشته این نرخ به 36 سانتیمتر در سال افزایش پیدا کرده است.
بروز 14 هزار فقره اتش سوزی در جنگلهای کشور در 1 دهه گذشته
آتش سوزی جنگلها یکی دیگر از بلایای طبیعی است که در سال های اخیر در کشور ما به کرات رخ داده و سطح زیادی ازجنگلها و مراتع کشور را نابود کرده است.
طی10 سال گذشته بیش از 14 هزار حریق، 150 هزار هکتار از عرصه‌های جنگلی و مرتعی کشور را دربرگرفته است.
با توجه به اهمیت عرصه‌های جنگلی و احتمال آتش‌سوزی‌های پی در پی، کارشناسان محیط زیست و منابع طبیعی به دفعات از نمایندگان مجلس خواسته اند تا با تصویب طرح جامع پیشگیری و اطفای حریق و در نظر گرفتن ردیف اعتباری برای آن باعث توانمندی دستگاه‌های متولی حفاظت از جنگل و مرتع شوند.
با توجه به وضعیت جنگلهای ایران و سیر صعودی آتش‌سوزی، استفاده از وسایل مدرن و تجهیزات پیشرفته برای اطفای حریق به‌خوبی محسوس است
وقوع آتش‌سوزی‌ها باعث از بین رفتن پوشش گیاهی، به خطر افتادن تنوع زیستی، شیوع آفت، آلودگی هوا، بیماری‌های تنفسی و در معرض خطر قرار گرفتن جان انسان‌ها شده است.
مشارکت مردمی و تجهیز دستگاهها تنها راهکار مهار آتش سوزی در جنگلها
در این رابطه فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگلها و مراتع کشوربا بیان اینکه در 6 ماهه نخست سال جاری تعداد فقرات آتش سوزی نسبت به سال گذشته 17 در صد کاهش داشته و از هزارو 77 فقره در سال گذشته به 896 فقره درسال جاری رسیده است می گوید: همچنین میزان سطح آتش سوزی جنگلها در کشور نسبت به سال گذشته 53 درصد کاهش یافته و از 5 هزار و 46 هکتار در 6 ماهه نخست سال گذشته به هزار و 699 هکتار در این مدت در سال جاری رسیده است.
به گفته سرهنگ قاسم سبزعلی، بالاترین میزان آتش سوزی جنگلها در سالهای اخیر مربوط به سال 89 است که در 5 ماهه نخست این سال جنگل های کشور دچار هزارو 929 فقره آتش سوزی در وسعتی معادل 23 هزار و 612 هکتار شدند.
به اعتقاد او در سال جاری افزایش مشارکتهای مردمی، افزایش تجهیزات اطفاء حریق در سازمانهای دولتی، و اطلاع رسانی و فرهنگ سازی از عوامل کاهش آتش سوزی جنگلها بوده است.
اما خشکسالی که شاید عامل بروز بسیاری ازبلایای طبیعی است یکی از مهمترین عواملی است که در سال های اخیر تمام استان های کشور درگیر آن هستند و ابعاد گوناگون اجتماعی ، اقتصادی ، بهداشتی، زیست محیطی و حتی سیاسی دارد.
یکی از مهمترین آثار خشکسالی که این روز ها بر زندگی بیشتر مردم ایران تءثیر گذاشته آلودگی هوا ناشی از افزایش ریزگرد هااست.
در این خصوص رییس گروه مطالعات، پایش و هشدار خشکسالی سازمان هواشناسی می گوید: در سال گذشته حدود 152 میلیون نفر در سراسر دنیا به طور مستقیم تحت تأثیر خشکسالی بودند و مردم کشور ما به دلیل قرار داشتن روی کمربند خشک جهان بیش ازبسیاری کشورها با مشکلات مرتبط با خشکسالی دست و پنجه نرم کرده اند.
ایران در 45 سال گذشته تنها 6 سال پر آب را سپری کرده است
به گفته عباس رنجبر، در 5 سال اخیر کشور ما به طور مینگین حدود 20 درصد بارندگی کمتری نسبت به شرایط نرمال دریافت کرده که سال آبی 86 -87 با 49 درصد کاهش بارندگی نسبت به شرایط نرمال بدترین سال دراین رابطه بوده است.
او بااشاره به اینکه در 45 سال گذشته تنها 6 سال پرآب را در کشور سپری کرده ایم اضافه می کند: بنابراین در بسیاری سالها شرایط خشکسالی را تجربه کرده ایم که بد ترین آنها ازسال 1377 تا 1381 بوده بوده اما متأسفانه هنوز درکشور ما به جای مدیریت ریسک ، بحران ها مدیریت می شود.
باید مدیریت ریسک جایگزین مدیریت بحران شود
به اعتقاد رنجبر، مدیریت ریسک به معنای تعیین چارچوبهای سیاستگذاری و قانونی ، شناسایی، ارزیابی ، پایش و پیش آگاهی ریسک ، آموزش و کاهش منابع و فاکتور های در معرض رخطر است.
او به طرح جامع کاهش خطر پذیری خشکسالی که از سوی این مرکز مطرح شد اشاره می کند: اما به دلیل نبود اطلاعات جامع و کافی در خصوص میزان خسارت خشکسالی در تمام شهر های این کشور این طرح تصویب نشد در حالیکه داشتن این اطلاعات زیر ساخت مدیریت خشکسالی است.
----------------------
گزارش از بهار سلاحورزی
نظر شما