همگان نمی‌توانند از خداشناسی به خودشناسی برسند/ راه خواص و راه عوام

حجت الاسلام والمسلمین دکتر مهدی رستم نژاد، عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) العالمیة در گفتگو با خبرنگار مهر در پاسخ به این سؤال که آیا از خداشناسی می توان به خودشناسی رسید یعنی همان طور که امام علی(ع) می فرمایند: من عرف نفسه فقد عرف ربه، برعکس آن امکان پذیر است، گفت: بله شناخت از هر دو طرف امکان پذیر هست.

وی افزود: برای این روایت بیش از بیست تقریر و معنا ذکر شده است، یعنی این روایت یک معنا ندارد، اولا در اصل روایت بودنش هم بحثهایی وجود دارد. ثانیا بحثهایی در تقریر و معنا و منظور آن وجود دارد و ظاهرا رابطه عکس قرار دارد یعنی خداشناسی و خودشناسی متلازمان هستند. برخی از تقریرها می گویند که شناخت نفس با شناخت رب متلازم است یعنی لازمه آن است و اگر این باشد «أحد متلازمین» تسری پیدا می کند به دیگری و بنابراین رابطه دو طرفه وجود دارد.

رستم نژاد تأکید کرد: همان طور که می توان از شناخت خود به شناخت رب رسید از شناخت رب هم می توان به شناخت نفس رسید. بر این اساس رابطه دو طرفه است.

این محقق و قرآن پژوه در مورد خداشناسی از رهگذر انسان شناسی گفت: این کار از عهده هر شخصی بر نمی آید، در برهان صدیقین که فلاسفه مطرح می کنند، منظورشان این است که باید از رب بقیه عالم را بشناسیم. این امری مهم است که در درجات اعلی عرفان امکان پذیر است که می توان از رب به بقیه هستی رسید. اما برای عموم مردم برعکس است، درست است که رابطه دو طرفه وجود دارد اما همگان از دو طرف نمی توانند بهره ببرند.

وی تأکید کرد: امام حسین(ع) می فرماید: «خدایا من چیزی نمی بینم جز خودت»، لذا اگر ایشان بیرون را می بیند از دریچه رب می بیند اما بقیه عالم و افراد معمولی از راه طبیعت و دلیل بیرونی می توانند پی به حقیقت هستی که خداوند باشد ببرند، لذا راه دو طرف وجود دارد اما همگان نمی توانند از راه خداشناسی به خودشناسی برسند.