خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و ادب: علی‌اکبر اشعری رئیس پروژه باغ کتاب در خلال حضور در نوزدهمین نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری‌ها با حضور در غرفه خبرگزاری مهر، ضمن پاسخگویی به سئوالات خبرنگار مهر، به بیان سخنانی درباره فضای نمایشگاه مطبوعات، خانه روزنامه‌نگاران و خبرگزاری باغ کتاب پرداخت.
*شما اولین برگزارکننده جشنواره مطبوعات بودید. در آن سال‌ها استقبال خوبی از جشنواره و به تبعش در سال‌های بعد از نمایشگاه مطبوعات به عمل می‌آمد. با توجه به این که کشور ما تا کمتر از یک سال دیگر شاهد برگزاری یک انتخابات مهم است، به نظرتان شور و حال فعلی نمایشگاه چقدر به آن شور و حالی که در سال‌های اولیه برپایی نمایشگاه وجود داشت، نزدیک است؟
در آن دوره‌ها روزنامه‌ها کارکرد بیشتری نسبت به امروز داشتند. در آن سال‌ها روزنامه‌ها تاثیرگذارتر و جنجال آفرین‌تر بودند. به دلیل رقبایی که روزنامه‌ها امروز دارند و تحولات تکنولوژی در عرصه رسانه، روزنامه‌ها دیگر تاثیرگذاری سابق را ندارند. در سال‌هایی که جشنواره مطبوعات را کلید زدیم، به غیر از روزنامه‌ها، رسانه مهم دیگری جز خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران وجود نداشت. دلیل شور و حالی که برای دوره‌های اولیه جشنواره و نمایشگاه توصیف می‌کنید، زیاد بودن روزنامه در آن دوره است. در حالی که در این روزگار شمار خبرگزاری‌ها رشد زیادی کرده است. بنابراین همه این موارد موجب می‌شود که میزان شور و حال و جنجال آفرینی‌ها در این نمایشگاه با دوره‌های قبلی‌اش متفاوت باشد.
* آیا بازدید از نمایشگاه مطبوعات نباید تخصصی باشد؟ پیش از ظهر امروز که دومین روز نمایشگاه است، تعداد زیادی دختربچه دبستانی به نمایشگاه آمده بودند، به نظر شما برد نمایشگاه برای این گروه از مخاطبان چیست؟
اکثر نمایشگاه‌های کشور ما، دارای قالب عمومی هستند. هم نمایشگاه مطبوعات و هم نمایشگاه‌های دیگر ما دارای این حالت هستند. طبیعتا مدیرانی که چنین نمایشگاه‌هایی را برگزار می‌کنند، باید برای هر گروه از مخاطبان، برنامه داشته باشند. یعنی مدیر باید بداند برای مخاطبان دانشگاهی چه کالایی عرضه کند و برای بازدیدکنندگان دبستانی چه چیزی برای عرضه داشته باشد. از طرف دیگر، متولیانی که مخاطبان را به صورت گروهی به نمایشگاه می‌آورند باید به صورت اجمالی از نمایشگاه اطلاعاتی داشته باشند و بدانند که کدام قسمت و کدام امکان نمایشگاه برای گروهی که به نمایشگاه می‌آورند، مناسب است. اگر دانش آموزان دبستانی هم به نمایشگاه بیایند و به صورت کاربردی با کار رسانه‌ها آشنا شوند، بسیار بهتر است تا این که فقط در کتاب‌های درسی شان با مقوله‌ای به نام رسانه آشنا شوند.
* به نظر شما، عمومی بودن اکثر نمایشگاه‌های کشورمان، باعث نمی‌شود که سطح درک مخاطبان از مساله مورد نظر نمایشگاه، نه در عمق که در سطح باقی بماند و به قول خودتان، عمومی بماند؟
سیاست برگزارکنندگان نمایشگاه‌های عمومی باید این باشد که من می‌خواهم به حرفه‌ای‌تر شدن، مخاطب در عرصه دلخواهش کمک کنم. مثلا در نمایشگاهی مثل نمایشگاه مطبوعات، داشتن چنین دیدی و نظرگاهی باعث می‌شود این مهم را در نظر بگیریم که وقتی مردم به غرفه‌های رسانه می‌رسند، برخورد عوامانه نداشته باشند و تا حدودی با موضوع آشنا باشند. خب وقتی برخورد مردم با رسانه‌ها حرفه‌ای باشد، طبیعتا رسانه‌ها هم کمتر می‌توانند با ذهن مردم بازی کنند. در نتیجه در صدد اصلاح خود بر می‌آیند، خبرهای خود را اصلاح می‌کنند و حرفه‌ای‌تر عمل خواهند کرد. حرفه‌ای نبودن رسانه و مخاطبانشان، چیزی جز سر درگمی برای جامعه در پی نخواهد داشت.
حضور علی‌اکبر اشعری، معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت هاشمی رفسنجانی در غرفه مهر
*آیا با اتکا به کمیت بازدیدکنندگان می‌توان، کیفیت این نمایشگاه را ارزیابی کرد؟ یعنی می‌توانیم بگوییم چون این تعداد امسال از نمایشگاه بازدید کردند، پس نمایشگاهمان پیشرفت داشته و حرکتش رو به جلو بوده است؟
به نظرم باید برای پیدا کردن درک صحیح از خروجی نمایشگاه، عده‌ای مسئول نظرسنجی از مردم شوند و در این باره از آن‌ها سئوال کنند. ممکن است در روز 100 هزار نفر به نمایشگاه بیایند، ولی نه تغییری در شناخت آن‌ها رخ دهد و نه شاهد تغییری در نمایشگاه باشند. میزان تغییرات مفید در نمایشگاه، با نظرسنجی از مخاطبان است که به درستی روشن خواهد شد.
* جای خالی خانه روزنامه‌نگاران و برخی از نشریات و مجلاتی که در دوره‌های قبل در نمایشگاه مولد بودند، حس می‌شود. امروز که شما به عنوان یک ناظر بیرونی به فضای مطبوعات نگاه می‌کنید، حس نمی‌کنید که ممکن است خلاهای امروز یا بی‌اخلاقی‌هایی که در فضای رسانه و مطبوعات شاهدشان هستیم، ناشی از همین جاهای خالی باشد؟
در هر فعالیتی، عامل انسانی و حرفه‌ای نقش تعیین کننده‌ای دارد. ما در بسیاری از زمینه‌ها به غیر از مطبوعات قائل به تخصص هستیم. جالب است که در عرصه مطبوعات این اعتقاد را نداریم. ما هماهنگ با توسعه مطبوعات، توسعه نیروی انسانی نداشته و نداریم. هم نیروهای باسابقه را بازسازی نمی‌کنیم و هم نیروهای جدید را آموزش نمی‌دهیم. منظورم از نیروی جدید هم صرفا فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیست؛ چون در نظام آموزشی ایران، گذراندن یک مقطع دانشگاهی به معنای متخصص و خبره شدن در آن حوزه نیست. به همین دلیل بود که در سال‌های گذشته، خانه روزنامه‌نگاران را تاسیس کردیم و سعی کردیم علاقه مندان به روزنامه‌نگاری را آموزش بدهیم تا بعدها به بدنه مطبوعات تزریق شوند.
اگر امروز هم در نمایشگاه گردشی بکنید، می‌بینید که اکثر مدیران خوب مطبوعاتی همان‌هایی هستند که روزی از خانه روزنامه‌نگاران کار خود را شروع کردند. متاسفانه بعد از دوره همکاری من با وزارت ارشاد، خانه روزنامه‌نگاران تعطیل شد. متخصصان امر معتقد بودند که در کشوری که رسانه‌هایش در حال توسعه هستند، وجود چنین مراکزی لازم است ولی متاسفانه این مرکز تعطیل شد. متاسفانه دولت‌های بعدی هم سعی نکردند که خانه روزنامه‌نگاران را احیا کنند. تاثیر نبود نهادی چون خانه روزنامه‌نگاران را هم امروز با نمودهایی چون بی‌اخلاقی‌ها و مواردی که اشاره کردید، می‌توان مشاهده کرد.
* امروزه که افرادی مثل شما و دارندگان همان تفکرات و اندیشه موجود در خانه روزنامه‌نگاران موجود است، چه عاملی مانع از تشکیل دوباره این نهاد یا نهادهای مشابه است؟ آیا می‌توان دلیل راه نیفتادن چنین مراکزی را عدم حمایت‌های دولتی دانست؟
این کار یک سری امکانات اولیه نیاز دارد. در ثانی هر کدام از ما که در خانه روزنامه‌نگاران بودیم، طی سال‌ها به کارهایی مشغول شدیم که ترک پستمان در آن حوزه‌ها، موجب بروز اشکالات جدیدتر می‌شود. اما اگر وزارت ارشاد قصد انجام این کار را داشته باشد، ما همه داوطلب کمک کردن هستیم. ما هم دوست داریم در این زمینه کار کنیم و حتی به مرور وابستگی مان را به دولت از بین ببریم. یک نهاد فرهنگی باید به مرور به منابعی دست پیدا کند که فارغ از حمایت دولتی، کار خود را ادامه بدهد.
*با توجه به سخنانی که گفتید، مساله راه‌اندازی خبرگزاری باغ کتاب به نظر متبادر می‌شود. در حال حاضر با وجود خبرگزاری کتاب، جای خالی یک رسانه تخصصی در این زمینه احساس می‌شود. برای جذب نیرو در خبرگزاری باغ کتاب چه تمهیداتی اندیشیده‌اید؟
برای خبرگزاری باغ کتاب، استانداردهایی در نظر گرفته شده است که افرادی که برای همکاری با این خبرگزاری انتخاب می‌شوند، باید این شرایط و استانداردها را داشته باشند. به علاوه دوره‌هایی هم برای این مساله در نظر گرفته شده است. همان طور که اشاره کردید، در کشور ما رسانه و به نظر من خبرنگار حرفه‌ای و متخصص امر کتاب وجود ندارد. البته دوستانی هستند که علاقه‌مندند، ولی به روز نیستند. بنابراین یکی از برنامه‌های مهم ما، برگزاری دوره‌های مستمر آموزشی و توجیهی برای متقاضیان همکاری با خبرگزاری باغ کتاب است و هم برای دیگر علاقه مندان.
نظر شما