فیلم‌های خانواده بخشی مهم از مستند اجتماعی‌اند

به گزارش خبرنگار مهر، اهمیت موضوع خانواده تاکید مقام معظم رهبری بر این مهم آنقدر زیاد است که اغلب مراکز سینمایی به خصوص در حوزه فیلم کوتاه و مستند برنامه هایی با موضوع خانواده را در دستور کار خود قرار داده اند. شفیع آقا محمدیان مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در آستانه برگزاری ششمین جشنواره سینما حقیقت از ایجاد بخشی با محوریت خانواده و بررسی مستندهای ساخته شده در این زمنیه خبر داد.   

در نگاه کلی می توان اینگونه گفت که مستند خانواده تفاوت چندانی با مستند اجتماعی ندارد و تفکیک این دو حوزه از یکدیگر شاید کمی دشوار باشد، اما در نگاه دقیق‌تر می توان دریافت که مستند خانواده به درون یک محیط خانوادگی که اولین نهاد اجتماعی است می‌رود و به کنکاش درخصوص علل و دلایل پیدایش برخی رفتارها می‌پردازد.

 خانواده ها پی ساختمان هر جامعه‌اند

لقمان خالدی که امسال با فیلم "غذای بیرون" در بخش مستند خانواده حضور دارد در خصوص کارکرد و اهمیت ساخت مستندهایی از این دست گفت: روانشناسان می‌گویند هر اتفاقی در شخصیت کودکان می‌افتد، در پنج سال اولیه زندگیشان است و این پنج سال در واقع شخصیت بقیه عمر آنها را شکل می‌دهد. کودکان این پنج سال را تنها با خانواده‌های‌شان سپری می‌کنند.

وی افزود: با این تعریف می‌توان اهمیت خانواده را در ایجاد شخصیت یک فرد در جامعه بیشتر درک کرد که تربیت خانوادگی چه تاثیر به‌سزایی می‌تواند در ایجاد آرامش در یک جامعه داشته باشد؛ در واقع اگر هر گونه انحراف اخلاقی در خانواده، درست جهت دهی نشود، مطمئنا این انحراف به کل جامعه القا خواهد شد. پس اگر بخواهیم در جامعه تغییری ایجاد کنیم، باید از خانواده‌ها آغاز کنیم.

خالدی تصریح کرد: متاسفانه رسانه‌های بیگانه این قسمت جامعه را نشانه رفته‌اند؛ اما رسانه ملی آنچنان به این مسئله اهمیت نمی‌دهند. با این اوصاف وجود مستند خانواده یکی از ضروری‌ترین  بخش‌ها است که تا به حال به عنوان یک بخش مستقل دیده نشده است. من فکر می‌کنم عدم توجه کارشناسانه رسانه‌های جمعی به کوچکترین جزء جامعه، باعث آسیب‌های غیرقابل جبرانی در سطح اجتماع می‌شود. به هر حال توجه به این بخش به صورت مجزا در جشنواره سینماحقیقت قابل تقدیر است.

این مستندساز همچنین در خصوص تفاوت مستند "خانواده" با مستند "اجتماعی" گفت: اگر جامعه را یک ساختمان تصور کنیم زلزله تنها به ساختمان‌هایی صدمه وارد می‌کند که پی درستی نداشته باشند. من فکر می‌کنم خانواده‌ها پی ساختمان جامعه‌اند با این توصیف نمی‌توان تفاوت زیادی بین مستند اجتماعی و مستند خانواده قائل شد؛ به غیر از اینکه مخاطب مستقیم در این گونه مستندها، خانواده‌ها و یا کسانی هستند که برای خانواده‌ها برنامه‌ریزی می‌کنند.

مستند خانواده کارکردی تربیتی و آموزشی دارد

نرگس آبیار که در جشنواره ششم داوری بخش مستند خانواده را به عهده داشته است نیز در این خصوص گفت: آثار مستند خانواده یک زیر شاخه از مستند اجتماعی است که موضوع آنها به صورت خاص به خانواده برمی‌گردد و همین موضوع باعث می‌شود تا تفکیک در این بخش به سختی صورت بگیرد؛ چرا که ممکن است در مستند‌های اجتماعی هم گریزی به مسایل خانوادگی زده شود و همین موضوع، تفکیک را بسیار سخت می‌کند.

این مستندساز همچنین به تعریف و کارکرد مستند خانواده اشاره کرد و گفت: مهمترین کارکرد مستند خانواده، کارکرد تربیتی و آموزشی آن است.  با وجود اینکه تاکنون شاهد چنین عنوان‌بندی مستقلی برای فیلم‌های جشنواره نبوده‌ایم، در آینده نیاز داریم تا یک تعریف دقیق‌تر از مستند خانواده ارائه بشود.

وی همچنین درخصوص کیفیت آثار بررسی شده توسط هیات داوران این بخش افزود: به طور کلی و با وجود اینکه بخش مستند خانواده برای اولین بار به جشنواره سینماحقیقت اضافه شده بود و تفکیک پذیری آن هم با مستند اجتماعی دشوار است؛ اما کیفیت آثار خوب و به همین دلیل کار هیات داوران برای انتخاب بهترین اثر واقعا سخت شده بود.

مستند خانواده نقش اصلاحی در جامعه دارد

مهدی قربان‌پور که امسال با فیلم مستند "190" در بخش مستند خانواده جشنواره "سینماحقیقت" حضور دارد، درخصوص کارکرد مستند خانواده در جامعه گفت: با توجه به اینکه سینمای مستند می‌تواند جامعه را رو به اصلاح ببرد، ممکن است مستند خانواده نیز بتواند راهکارهایی را برای تعالی و اصلاح خانواده ارائه دهد و حتی افراد جامعه را درخصوص نحوه رفتارهای خود در محیط خانوادگی به فکر فرو ببرد.

وی افزود: بنابراین اگر از جنبه اصلاحی به مستند خانواده نگاه کنیم؛ قطعا کارکردهای زیادی خواهد داشت؛ چرا که بنیان‌های فرهنگی هر جامعه‌ای در درون خانواده شکل می‌گیرد و این نوع فیلم‌ها مفاهیم آموزشی زیادی می‌توانند داشته باشند.

این مستندساز همچنین در خصوص تفاوت مستند خانواده با مستند اجتماعی گفت: خانواده در زیر متن اجتماع قرار دارد و مستند اجتماعی بنیان‌های فردی بیرون از محیط خانواده را بیشتر مورد بررسی قرار می‌دهد؛ اما در مستند خانواده بیشتر به انسجام روابط بین اعضای خانواده و کنش‌های آنها می‌پردازد که طبیعتا این گونه می‌تواند فضای جدیدی را برای بخش فرهنگی ایجاد کند.

وی در خاتمه با تقدیر از اضافه شدن بخش مستند خانواده به جشنواره سینماحقیقت گفت:بنیان گذاشتن بخش مجزا تحت عنوان مستند خانواده از سوی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، حرکت بسیار ارزشمندی است و باعث می‌شود توجه به بنیان خانواده به عنوان اولین نهاد فرهنگی جامعه بیش از پیش در دستور کار فیلمسازان قرار بگیرد.

مستند خانواده مهمترین و موثرترین گونه مستند اجتماعی است

آزاده بیزارگیتی مستندسازکه داوری بخش مستند خانواده را به عهده دارد در تعریف مستند خانواده و کارکردهای آن گفت: شاید در گونه‌های مختلف سینمای مستند و تقسیم بندی‌های رایج، کمتر به چنین موضوعی برخورد کرده باشیم اما به طور کلی مستندی که بر اساس نگاه موشکافانه فیلمساز سعی دارد با پرسه‌زدن در محیط خانواده، به مسایل مربوط به درون خانواده بپردازد و با طرح پرسش نسبت به برخی رفتارهای نامناسب، مخاطب را به فکر وادار کند، مستند خانواده نامیده می‌شود.

وی افزود: البته پرداختن به چنین موضوعی حساسیت و ظرافت نگاه خاصی را از سوی فیلمساز طلب می‌کند و به همین دلیل نیاز است تا در جامعه همواره آثاری با این موضوع ساخته شود.

این مستندساز همچنین در خصوص تفاوت مستند خانواده با مستند اجتماعی گفت: این دو حوزه با توجه به اینکه محور‌شان مردم هستند، هم از یکدیگر تاثیر می‌پذیرند و هم بر دیگری تاثیر می‌گذارند. البته در تمام کشورهای دنیا مستند‌های اجتماعی مرزهای گسترده‌ای را در شامل می‌شوند و کارکردهای مختلف تربیتی، اقتصادی، علمی و... دارند که حوزه خانواده نیز یکی از زیر مجموعه‌های مستند اجتماعی است.

بیزار گیتی همچنین در خصوص کیفیت آثار بررسی شده توسط هیات داوران این بخش گفت: کنار هم دیدن این آثار غنیمتی است. می‌توانم بگویم به طور کلی در این بخش فیلم‌هایی بودند که برای طرح موضوعات و دغدغه‌های مربوط به خانواده نگاه دقیقی داشتند؛ اما با این وجود به نظر می‌رسد هنوز به فیلم‌های بیشتری در این حوزه نیاز است که پژوهش و پیگیری دقیق‌تر فیلمسازان را می‌طلبد.

در پایان این گزارش لازم است که بدانیم مستندهای منتخب با محوریت خانواده در ششم سینماحقیقت به این شرح است: 190 (مهدی قربان‌پور)، بی‌بی تولدت مبارک (سیدحامد نوبری)، پس از هفده روز (بابک بهرام‌بیگی)، خانواده چند صد نفری (فرشید اخلاقی‌پور)، خانه سنگ ندارد (فائزه عزیزخانی)، ردپایی در صبح (بهروز نورانی‌پور)، سلام خدای مهربان (حسن نقیان‌فشارکی)، سنگ‌شکن گلون‌آباد (مهین محمدپور)، غذای بیرون (لقمان خالدی)، مادرم منیژه معدن‌کار است (مهدی گنجی)، موکان (محمدعلی هاشم‌زهی)، نوروز در نئور (عبداله عزیزی)، همه آن سالها (علی ارکیان)

لازم به ذکر است ششمین جشنواره بین المللی فیلم مستند" سینماحقیقت"، طی روزهای 13 تا 20 آبان ماه 1391 در سینما فلسطین، سینما عصرجدید و سالن سینماحقیقت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برگزار خواهد شد.