توکلی:‌ شعر عاشورایی مانیفست نمی‌پذیرد

به گزارش خبرنگار مهر، مثنوی عاشورایی «ضربان ذات» سروده قربان ولیئی عصر روز گذشته، دوشنبه 29 مهر در فرهنگسرای رسانه و با حضور سید اکبر میرجعفری، زهیر توکلی  و شاعر این مجموعه و با اجرای سعید بیابانکی برگزار شد.

ولیئی در ابتدای مراسم در سخنان کوتاهی آغاز سرایش این مثنوی را به سال 89 مربوط دانست و گفت: در آن سال نزدیک به 40 بیت از این مثنوی سروده شده اما پس از آن متوقف شد. البته گاهی بیتی به آن می‌افزودم اما کلیت مجموعه در دهه محرم سال گذشته تکمیل شد و برای انتشار رفت. البته من خودم هنوز این مجموعه را کامل نمی‌دانم و پیش آمده که هنوز هم ابیاتی بر آن افزوده‌ام.

«ضربان ذات» الزامی برای ورود مستقیم به حادثه عاشورا ندارد

در ادامه این نشست سید اکبر میرجعفری شاعر و منتقد ادبی در سخنانی  با اشاره به زمینه‌های مختلف پیدایش شعر عاشورایی اظهار کرد: در ادبیات عاشورا دو اثر وجود دارد که می‌توان از آنها به عنوان آثار شاخص یاد کرد و باقی آثار را زیر مجموعه آنها قرار داد. یکی ترکیب‌بند مشهور محتشم کاشانی است که در گونه تعزیت و سوگ سروده شده است و سعی دارد به نوعی به روایت حادثه عاشورا برای برپایی مجلس سوگ کمک کند و اثر دوم نیز «گنجینه اسرار» عمان سامانی است که به کربلا نگاهی عارفانه دارد.

وی در ادامه با اشاره به کتاب ضربان ذات گفت: این کتاب از نظر ریخت و ترکیب و اشاره به نوع ورود به مساله عاشورا از زمره آثار عرفانی درباره عاشورا به شمار می‌رود. برای سرودن چنین اشعاری طبیعی است که شاعر ابتدا در شعرش رابطه خودش را با هستی و نسب آن با انسان به تصویر می‌کشد و ولیئی نیز چنین راهی را برگزیده است. در ادامه اما این کتاب مانند مثنوی عمان لزومی ندیده برای روایت از ماجرای کربلا به طور مستقیم  وارد قصه عاشورا شود. شاید واضح بودن قصه را در حدی می‌دانسته که دیگر نیازی به این کار ندیده است.

میرجعفری افزود: برای توصیف عاشورا اشعار زیادی سروده شده است اما تعداد اندکی از آنها مدعی هستند که یک مثنوی عاشورایی عرفانی هستند. ولیئی در این اثر در کنار این موضوع سعی کرده با زبان امروز با مخاطبش حرف بزند و موفق هم شده است از نظر من این موضوع یعنی هنوز ظرفیت خلاقیت در شعر فارسی وجود دارد.

وی همچنین: تک صدایی، خلق ابیات دلپذیر و وزن گفتاری کتاب را از ویژگی‌های قابل اعتنای این اثر معرفی کرد.

شعر ولیئی از جنس شعر عمان سامانی است

در ادامه این مراسم زهیر توکلی شاعر و روزنامه‌نگار در سخنانی با بیان اینکه شعر عاشورایی از جنس شعر عمان سامانی و صفی‌علیشاه پیام‌آور نیست بلکه خودش یک پیام به شمار می‌رود، اظهار کرد: امام حسین(ع) در شعر محتشم عینیت دارد و همه آن را می‌شناسیم و اتفاقی هم که محتشم برای او نقل می‌کند در اضلاع گفتاری خودش به عنوان شاعر رخ می‌دهد. اما امام حسین(ع) در شعر عمان سامانی، امام از نگاه عمان است. به زبان دیگر عرفان معتقد است شاعر عرفانی باید حسین خود را در شعر عاشورایی‌اش پیدا کند و به دنبال یک امر عمومی نباشد. در این دفتر شعر هم به اعتقاد من اتفاق از جنس همان اتفاقی است که در گنجینه الاسرار رخ می‌دهد.

توکلی افزود: شعر عرفانی به طور معمول حامل برانگیختگی است و تعلیمات امری و خطابی را در ذات خود داراست. عارف در شعرش خود دیالوگ می‌شود و خطابش را منتقل می‌کند و رفته رفته در لایه‌های شعرش به صورتی ژرف، بخش‌هایی از تفکر خود را منتقل می‌کند.

این منتقد افزود: شعر اگر شعریت داشته باشد  گاهی بُعد معرفتی به خود می‌گیرد و گاهی هم رویکردی دیگر را به خود می‌پ‍ذیرد. نمی‌توان برای شعر الزام آورد که چگونه باشد. من با کسانی که برای شعر عاشورایی الزام ایجاد می‌کنند، مخالفم. نمی‌توانم بپذیرم که برای آن مانیفست صادر کنیم. این شعر یک نسبت دینی برخواسته از احادیث و سیره پیامبر اکرم(ص) وائمه(ع) دارد که مصیبت و واقعه کربلا در مرکز توجه آن است.

توکلی همچنین به اشاره لطیف ولیئی در این اثر اشاره کرد و گفت: این کتاب، مثنوی خود را در قالب بیان تلمیح روایت می‌کند و تنها در بخش‌های پایانی این شعر است که می‌توان حضور واقعه عاشورا را با تاویلی عرفانی دید و در مابقی شعر این وظیفه بر عهده تلمیحات است.