به گزارش خبرنگار مهر، به دلیل در دسترس بودن پشم در استان گیلان، گلیم بافی یکی از هنرهای دستی قابل اعتنا در این منطقه به حساب می آید.
نقشینه گلیم ها و رنگ های بکار رفته در نخ و الیاف گلیم معمولا منعکس کننده شرایط محلی و اقلیمی، آب و هوای محل زندگی استادکاران بافنده و علائق و باورهای آنان است، با توجه به این امر نقوش بکار گرفته شده در بافت گلیم در این خطه از ظرافت و تنوع کم نظیری برخوردار است.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گفت: گیلان یکی از مناطق باستانی ایران است که از هزاران سال پیش مهد تمدن، فرهنگ، محل نشو و نمای اقوام باستانی این سرزمین بوده است.
گلیم گیلان از ظرافت و تنوع کم نظیری برخوردار است
نادر ذاکری افزود: دست بافت هایی همچون فرش و گلیم یکی از قدیمی ترین رشته های فعالیت بشر است که برای پوشش محل زندگی خود استفاده می کردند.
وی اظهارداشت: استادکار در بافت گلیم تمام تلاش خود را برای هماهنگی نقش و رنگ در عین تنوع، به کار می برد تا کاری زیبا، فریبنده و روح‌نواز ایجاد کند.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان گفت: نقوش و طرح های گلیم ها همچون تابلوهای بی بدیل زینت بخش خانه‌ها بوده و هست.
وی افزود: نقوش گلیم چه نقوش سنتی و چه نقوش جدید و ابتکاری با عشق و ذوق نقش زده شده اند، در طرح و نقش گلیم تبحر، خلاقیت، ابتکار و نوآوری استادکار بافنده، نقشی تعیین کننده ایفا می کند.
ذاکری ادامه داد: مهمترین ویژگی های نقوش عامیانه در آثار دستی گیلان چشم نواز بودن، هماهنگی، تناسب رنگ و فرم، ترکیب بندی قرینه و بیان تجریدی نقوش، سادگی و بی پیرایگی در عین معناگرایی آن است.
سادگی و معناگرایی در نقوش آثار دستی گیلان موج می زند
بررسی نقوش آثار دستی گیلان نشان می دهد که اغلب سازندگان، استادکاران و هنرمندان این آثار علاوه بر جنبه زیبایی و تزئینی اثر به بیان باورها، عقاید، علائق و افکار خود در آنها پرداخته واز پدیده های طبیعی پیرامون خود الهام و آنها را به صورت تجریدی به کار برده اند.
این نقوش به صورت بسیار ساده و بی پیرایه تجلی یافته اند، این نقش ها از دانایی و تبحر هنرمند بی نام و نشان روستانشین گیلان خبر می دهد که روح بی‌آلایش خود را با طبیعت وجودش در این طرح و نقش ها متجلی ساخته است.
نقوش هنرهای دستی گیلانی با تفاوت اندکی در همه دست بافته های آنان به صورت یکسان تکرار می شود. تکرار یک شکل یا نشانه بیانی از نیروهای خارق العاده و سحرآمیز دارد و قدرت کارآیی آن را افزایش می دهد. رنگ دست بافته ها یا نقوش نیز شاد و پرتلالو است.
بدون‌شک تنوع و شادابی رنگ ها متاثر از محیط و فضای زندگی بافندگانشان است، هماهنگی و ترکیب بندی متوازن و متقارن نقش ها شایسته درنگ و باریک بینی است.
هنگام تماشای این نقش و نگارها، دیدگان انسان از جایی به جایی و از نقشی به نقشی دیگر کشانده می شود، به گونه ای که دنیایی پر از حرارت و انرژی را در این نقوش می توان تجربه کرد.
در بیشتر گلیم ها نقوشی گیاهی چون ترنج، درخت، برگ مو، برگ چنار دیده می شود که نشان دهنده علاقه هنرمندان بافنده به زیبایی های طبیعت است. بخشی دیگر از نقوشی که در گلیم بافی مورد استفاده قرار می گیرد در تداوم نقوش اساطیری است که ریشه در باورهای گذشته دارد.
گلیم بافی از بارزترین نمونه‌های هنرهای دستی کاربردی در مناطق روستایی است
یک طراح و بافنده فرش در این زمینه می گوید: آثار هنرهای دستی، زیبایی های جهان هستی را در زندگی روزمره به صورتی کاربردی درمی آورد.
مهناز محمدی افزود: زیبایی های بی کران یک گلیم، رنگ های شفاف و فریبنده یک چادر شب، نقوش زیبا و نمادین یک نمد و اشکال و نقوش تزئینی یک ظرف سفالین گرمی و لطف و صفا را به خانه می آورد و راز جاودانگی را به دنیای میرای بشریت می بخشد.
وی اظهارداشت: هنرهای دستی اغلب بازگوکننده خصوصیات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی یک منطقه یا یک کشور بوده و عامل مهمی در شناساندن فرهنگ و تمدن بومی محسوب می شود.
این طراح و بافنده فرش گفت: روستایی ها برطبق سنت ها، آداب، رسوم و نیازهای خاص منطقه ای شان به خلق آنها می پردازند آنها شاید از تاثیرات آکادمیک و دانش فنی هیچ بهره ای نداشته باشند ولی سادگی، خلوص، بی پیرایگی و دلنواز بودن از ویژگی های بارز هنر روستایی است.
وی افزود: در هنر روستایی طبیعت گرایی به صورت مستقیم وجود ندارد بلکه آنها رمز و نشانه های از طبیعت را خلاصه و در آثارشان به کار می برند.
محمدی با اعلام اینکه گلیم بافی از بارزترین نمونه‌های هنرهای دستی کاربردی در مناطق روستایی است، اظهارداشت: انسان به دلیل نیاز به پوشش فضای زندگی خود قبل از بافت فرش از بافته های ساده تری نیز به‌عنوان زیرانداز استفاده می‌کرد که در این میان گلیم قدمت بیشتری از سایر بافت های فرشی دارد.
آستارا و هشتپر تالش عمده ترین مناطق بافت گلیم در گیلان
بدون شک گلیم یکی از قدیمی ترین دست بافت های بشر به حساب می آید که سابقه ای هفت هزار ساله دارد، گلیم بافی در گیلان صنعتی خانگی به حساب می‌آید که بیشتر در فصول پائیز و زمستان صورت می گیرد، عمده ترین مناطق بافت گلیم در گیلان آستارا و هشتپر ( تالش ) است، گلیم بافی در عنبران محله و حیران نیز رواج دارد.
گلیم های تولید شده در گیلان با همان ابزار کاری بافته می شود که در سایر نقاط ایران رایج است، در عنبران محله از روستاهای اطراف آستارا بافت گلیم پشمی متداول است و گلیم بافان از دار عمومی نیز استفاده می کنند.
گلیم بافی در همه جای ایران رواج دارد ولی نقوشی که بافندگان هر یک از مناطق استفاده می کنند مختص به خودشان است به گونه ای که از روی رنگ و نقش یک گلیم می توان محل بافت آن را تشخیص داد.
رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان گفت: نقشینه گلیم ها و رنگ های به کار رفته در نخ و الیاف گلیم معمولا منعکس کننده شرایط محلی و اقلیمی، آب وهوای محل زندگی استادکاران بافنده و علائق و باورهای آنان است.
امید عزیزی افزود: اگرچه نوعی نزدیکی بافت در گلیم مناطق مختلف ایران وجود دارد اما رنگ آمیزی و نقشینه آنها باهم متفاوت است و هریک ارزش زیباشناسی منطقه خود را نشان می دهد.
وی اظهارداشت: گلیم مناطق مختلف تا حد بسیار زیادی اصالت و تنوع طرح های خود را مدیون شرایط اجتماعی و خواستگاه های اقلیمی است، اگر این تنوع وجود نداشت و نقوش به صورتی یکنواخت و تکراری در می‌آمدند به یقین هیچ زیبایی در آنها یافت نمی شد.
رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان گفت: این مسئله به این معنا نیست که طرح ها و نقشینه های گلیم های مناطق مختلف ملهم از یکدیگر نیستند یا آنکه بر یکدیگر تاثیر نمی گذارند بلکه با واقع بینی می توان نقاط اشتراک و تفاوت ها را از هم تشخیص داد و طرح ها را از هم تفکیک کرد و هویت هر منطقه را از هم باز شناخت.
رنگ های مورد استفاده در گلیم گیلان شاد، تند، پرتلالو و متنوع است
وی همچنین با بیان اینکه عمده‌ترین مناطق بافت گلیم در گیلان آستارا و تالش است، افزود: رنگ های مورد استفاده در گلیم گیلان رنگ های شاد، تند، پرتلالو و متنوع است که متاثر از طبیعت زیبا و سرسبز منطقه است.
عزیزی ادامه داد: رنگ های قهوه ای، قرمز، سبز، آبی، سرمه ای، زرد، سفید و طوسی به کمک نقوش می آیند و با ظرافتی بی نظیر کنار یکدیگر قرار گرفته و به نقوش گلیم ها زیبایی وصف ناشدنی می بخشند.
به هر حال در بیشتر گلیم ها نقوشی گیاهی چون ترنج، درخت، برگ مو، برگ چنار دیده می شود که بیانگر علاقه هنرمندان بافنده به طبیعت و سرسبزی است، بخشی دیگر از نقوشی که در گلیم بافی مورد استفاده قرار می گیرد در تداوم نقوش اساطیری است که ریشه در باورهای گذشته دارد.
به یقین نقوشی که در گلیم بافی به کار می‌رود دور از باورها، عقاید و نحوه زندگی مردم نیست، وجود نقوش گل خورشیدی در گلیم حکایت از آن دارد که خورشید به دلیل آنکه نور و گرما به زندگی انسانها می دهد و موجب برکت و زایندگی خاک می شود نزد بافندگان قابل احترام است.
نقوشی مثل بته جقه که نشانه سروی خمیده است، بیانگر اینکه درخت سرو به دلیل استقامت و سرسبزی همیشگی خود توانسته بعنوان نمادی از زندگی جاوید به بافته های روستایی راه پیدا کند یا نقوش خوشه ای که به صورت سنبله گندم علاقه روستایی ها به برکت و سرسبزی و طول عمر را نشان می دهد.
پدیده های جهان هستی برای هنرمندان همیشه مایه الهام و نقش آفرینی است
در میان نقوش گلیم گیلان نقوشی همچون لوزی، شش ضعلی، لانه زنبوری، نقش شانه ای، بوته، ترنج، گل، گلدان، شاخ و نقش قالیچه بر سایر نقوش غلبه دارد و نقوش دیگر از میان این نقوش سر برآورده اند.
در ادامه باید اذعان کرد، پدیده های جهان هستی برای هنرمندان همیشه مایه الهام و نقش آفرینی بوده و هستند، در این میان استادکاران و هنرمندان عامی با بهره مندی از طبیعت اطراف و محیط زندگی‌شان نیازها، خواسته ها و علائق خویش را به صورت نقوشی پررمز و راز، زیبا با آهنگ های شاد و پرحرارت بر روی آثارشان به تصویر درآورده اند.
نظر شما