تاریخ اجتماعى ـ فکرى شیعه اثنی عشرى در هند تحلیل و مکتوب شد

 

شیعیان آن سرزمین هم بر مذاهب پیرامون خود تأثیر گذاشته و هم از آن‏ها تأثیر پذیرفته‏اند؛ اما در مجموع، در حفظ اصالت‏هاى مذهبى خود، به شدت پاى فشرده‏اند. با آنکه تشیع در اقلیت بوده؛ ولى پیوسته و در همه صحنه‏هاى سیاسى، فرهنگى و اجتماعى حضور فعال داشته است.

 

جلد نخست این کتاب، موسوم به تاریخ اجتماعى فکرى شیعیان اثنی عشرى در هند به تاریخ دوره نخست شیعیان و نیز زندگى فکرى و اجتماعى آنان در هند از سده هفتم تا پایان سده شانزدهم اختصاص یافته و زندگانى و تلاش‏هاى فکرى قاضى‏نورالله‏ شوشترى، تا اندازه‏اى در آن به تفصیل مورد بحث واقع شد.

 

جلد دوم، به تلاش‏هاى شیعیان براى حفظ وجودشان در هند شمالى از سده هفدهم تا پایان سده نوزدهم اختصاص دارد. این مبحث با گزارشى درباره علماى شیعه در دوران حکومت شاه ‏جهان و اورنگ ‏زیب آغاز مى‏شود و تا موضوع نقش علماى شیعى سده‏هاى هجدهم و نوزدهم در دهلى، پنجاب، کشمیر، بیهار و بنگال ادامه مى‏یابد.

 

نقش شیخ ‏على‏حزین، غفران مآب، فرزندان و شاگردانش، به طور کامل بیان، و میراث غفران‏مآب تجزیه و تحلیل شده است. فصل مربوط به علما با شرح مفصلى درباره خاندان کِنتورى به پایان رسیده است.

 

در فصلى کمک‏هاى شیعه به فلسفه و علم، شاه‏ فتح‏الله‏ شیرازى و برخورد او با فلسفه و علم در سده‏هاى هفدهم و هجدهم در هند بیان شده‏ است. جنبه‏هاى مربوط به تأثیر شیخ‏ بهاءالدین‏ محمد عاملى و فیلسوفان شیعى ایرانى بر علماى سنى و حوزه‏هاى علمیه اهل ‏تسنن نیز به شرح آمده است.

 

دانشمند خان از علماى دربار شاه‏ جهان و اورنگ‏زیب به فلسفه و علوم غربى علاقه‏اى بى‏نظیر داشت. در سده هجدهم، علامه‏ تفضل ‏حسین و ابوطالب لندنى شیوه دانشمندخان را احیا کردند. خلاقیت شاعران شیعى در دربار مغولان با پیمودن راهى طولانى، تاریخ ادبیات هند را در سده‏هاى شانزدهم تا هجدهم بسیار برجسته کرده است.   

 

اثر حاضر در صدد نشان دادن این واقعیت است که گرچه شیعیان نتوانستند نظام سیاسى هند را تغییر و تحول بخشند؛ اما بر تاریخ فکرى و سیاسى آن سرزمین تأثیرى ماندگار گذاشتند.

 

این پژوهش عمدتاً بر منابع معاصر فارسى و نیز منابع عربى مبتنى است. علاوه برآن تألیفات موجود در زبان‏هاى هندى و اروپایى که فهرست آن‏ها در پایان جلد یکم آمده، نیز به‏طور کامل بررسى شده ‏است.

 

نویسنده این کتاب سیداطهر عباس رضوی است که جلد اول این کتاب را منصور معتمدی و  جلد دوم را عبدالحسین بینش ترجمه کرده است.