فطری بودن دعا از دیدگاه قرآن

میل انسان به دعا و نیایش و توجه آدمی به خدا خالق و موجودی برتر و متعالی همچون گرایش و میل کودک به مادر است. کودک با آن که شناختی از مادر ندارد و نمی‌داند که شیر چیست لیکن در درون او نیرویی یافت می‌شود که وی را به سوی مادر و شیر او می‌کشاند آدمی نیز چنین است. انسان با آنکه خدا را ندیده و نسبت به او شناختی حاصل نکرده است در مواقعی خاص رو به سوی خدا پیدا می‌کند و دست دعا و تضرع به سوی او بر می‌دارد و از او استمداد و یاری می جوید. اینجاست که می‌توان گفت اگرچه در انسان ها گاه اختلاف فاحشی در نوع خواستن مشاهده می‌شود اما خود "خواستن و دعا و نیایش" که از انسان در مواقع خاص بروز می‌کند، امری است مشترک و ریشه در فطرت و سرشت انسان دارد.

قرآن کریم در آیات زیادی درباره فطری بودن دعا و نیایش سخن رانده است و بروز آن را خصوصاً در هنگام سختی‌ها و مشکلات گوشزد می‌کند و انسان را هرگاه رنجی پیش آید در آن حال به دعا و انابه و توبه به درگاه خدا رود. (سوره زمرد آیه 8)

خداوند در سوره روم آیه 33 می‌فرماید: هرگاه آدمی را رنج و المی سخت رسد به درگاه خدا با تضرع و اخلاص رو می کند و خدا را به دعا می خواند. سوره زمر آیه 45 خداوند متعال می‌فرماید: و آدمی را هرگاه درد و رنجی رسد ما را به دعا می خواند.

مهمترین مطالبی که از این گونه آیات استنباط می‌شد و عبارت است از:

1. ذات آدمی با خدا پیوند ناگسستنی دارد و خدا آشناست.

2. نیایش و دعا امری فطری است.

3. انسان در هنگامه سختی‌ها و رنج‌ها به قدرت لایزال الهی پی می‌برد و از او استمداد می‌جوید.

نیایش واقعی یک حالت عرفانی است که در آن وجود آدمی مجذوب خداوند می‌گردد. احساس عرفانی غالباً در نیایش تجلی می‌کند. نیایش در نهایت وضوح یک پدیده روحی است حال که جهان روح خارج از دسترس علوم و فنون مادی ماست. نیایش اصولاً کشش روح است به سوی کانون غیرمادی جهان. نیایش پرواز روح است به سوی خدا و یا حالت پرستش عاشقانه ای است نسبت به آن مبدائی که معجزه حیات از او سر زده است و بالاخره، نیایش نمودار کوشش انسان است برای ارتباط با آن وجود نامرئی. آفریدگار همه هستی، عقل کل، قدرت مطلق و خیر مطلق.

خداوند متعال در سوره انعام آیات 64 و 63 می فرماید: بگو کیست که شما را از ظلمت های خشکی و دریا نجات دهد؟ او را به زاری و نهانی می خوانید که اگر ما را از این ظلمت و خطر رهانید البته از سپاسگزاران خواهیم بود بگو خدا شما را از آن و از هر اندوهی می رهاند و باز شما شرک می ورزید.