شال عزای خورشید ولایت بر شانه زنان نوغان/ نخستین عزاداران تربت رضوی

به گزارش خبرنگار مهر، برای آشنایی بیشتر با زنان ولایتمداری که نامشان در تارخ جاودانه شده پای در محله نوغان می گذارم، محله ای 1500 ساله که یکی از آبادیهای معتبر و پر آوازه حومه شهر طوس قبل از پیدایش مشهد و محل گذر ثامن الحجج (ع) بوده است.

کوی و برزنی که هنوز عطر حضور حضرتش را حفظ کرده و به خاطر رشادت زنان حماسه آفرینش نیز از هویت و جایگاه اجتماعی والایی برخوردار است.

اقتدا به حضرت زهرا (س) در دفاع از ولایت

سراغ مسئول کانون فرهنگی سوگواره زنان نوغان می روم. مریم نوراللهیان بانوان این محله را همچون زنان صدر اسلام و تاریخ حماسه ساز معرفی کرده و در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار می کند: این بانوان با پیروی از بانوی دو عالم حضرت زهرا (س) و حضرت زینب (س) از امام عصر و زمانه خویش حمایت کردند.

وی با بیان اینکه برخی تنها به وظایف زن در خانواده توجه می کنند و از نقش آفرینی بانوان در عرصه های اجتماعی غافلند می افزاید: این بانوان، امام شناس و آگاه به مسائل دینی و پاسدار بنیان خانواده هایشان بودند.

وی می افزاید: این بانوان عالی قدر چون می دانستند بدون اذن همسرانشان نمی توانند در تشییع امام رضا (ع) شرکت کنند، برای همراهی با امامشان مهر خود را حلال کردند و لباس سیاه پوشیده و شال عزا برسر کردند و این حرکت تاریخی را انجام دادند.

وی با تاکید بر اینکه بخشیدن مهریه ها به این معنی نبود که آنها قصد جدایی از همسرانشان را دارند، می افزاید: این حرکت ناشی از معرفت و حکمت بود و نشان می داد زنان این خطه حاضرند برای دفاع از حریم ولایت تمام آنچه در توانشان هست را ببخشند.

نوراللهیان با توجه به مستنداتی که در اولین سوگواره زنان نوغان ارائه شده درباره این واقعه تاریخی توضیح می دهد: امام رضا در جریان هجرت از مدینه به خراسان به شیعیان فرموده بودند که مرا به شهادت می رسانند و این امر در غربت اتفاق می افتد و مامون اصرار داشت این سخنان را از ذهن شیعیان پاک کند.

حکایت نقش آفرینی زنان نوغان

مسئول کانون فرهنگی سوگواره زنان نوغان با تاکید بر اینکه مامون در این فکر بود که امام رضا (ع) را طوری از بین ببرد که با شهادت آن حضرت، امامت بعد از ایشان قطع شود می گوید: در مدتی که امام در مرو بودند ولایت امام رضا (ع) در دستگاه حکومتی مامون نیز نفوذ کرده بود و همه دل در گرو محبت ایشان نهاده بودند.

نوراللهیان می افزاید: در این منطقه دشتی قرار داشته است و در میانه آن نیز باغی به نام حمید ابن قحطبه بود، امام هشتم (ع) این مکان را خریدند، در دو طرف این باغ دو روستای سناباد و نوغان بود و قناتی در اینجا بود که حضرت را در آن غسل دادند، حکایت نقش آفرینی زنان نوغان از اینجا شروع می شود.

وی بیان می کند: هنگامی که اهالی نوغان در جریان شهادت امام قرار گرفتند، این مسئله که امام این باغ را خریده و وصیت کرده که در این مکان دفن شود در شهر پیچید، این موضوعی بود که همه می دانستند، مامون سعی کرد با یک حکومت نظامی کاری بکند که مردم دخالت نکنند، او با تهدید روستائیان به اینکه روستاهایشان را به آتش می کشد و زنان و بچه ها را از بین می برد، مردان نوغان را وادار به عقب نشینی کرد.

بخشیدن مهریه ها حرکتی در مدار ولایت

نوراللهیان ادامه می دهد: در این زمان زنان قیام کردند، و حرفشان این بود که امام رضا (ع) فرموده بودند که من غریبم و در سرزمین غربت به شهادت می رسم، ما در جریان شهادتشان نتوانستیم کاری بکنیم ولی امروز می توانیم در حمایت از ولایت برای غربت ایشان گریه کنیم.

مسئول کانون فرهنگی سوگواره زنان نوغان صریح می کند: این که بخواهند بروند پشت سر پیکر پسر پیغمبر عزداری کنند و گریه کنند که مهریه بخشیدن ندارد، پس معلوم است که مسئله خیلی مهم تر از اینها بوده است.

وی بیان می کند: مردها مانع همسرانشان شدند، به طوری که 200 زن نوغان با هم یکی شدند و مهریه هایشان را بخشیدند و حتی گفتند که ما حاضریم این کار را انجام بدهیم تا اماممان غریب نباشد.

نوراللهیان می افزاید: از اینجا تا توس 3 کیلومتر است که با پای پیاده امام را بر روی دست تشییع می کردند و برای غربت غریبی که خواهر داشت، دختر و همسر داشت ولی نتوانستند بر پیکر پاک و مطهر ایشان عزاداری کنند، وا اماما می گفتند.

نخستین عزاداران تربت پاک رضوی

مسئول کانون فرهنگی سوگواره زنان نوغان بیان می کند: این زنان اولین کسانی هستند که در آن برهه تاریخی بعد از تشییع کردن آن حضرت در جوار مدفن آن امام همام در رثایش گریستند، رسمی که تا کنون ادامه دارد و هرساله به صورت خودجوش و مردمی تکرار می شود.

نوراللهیان می افزاید: اگر قیام این زن ها نبود مامون می خواست قصه را طور دیگری رفع و رجوع کند و آثار امام رضا (ع) را از بین ببرد، جریان این است، قیام زنان نوغان نشان داد که زن می تواند این همه نقش آفرین باشد، این همه عظمت ایجاد کند، آن هم در زمانی که به حقوق و حدود زن این قدر توجه نمی شد.

وی یادآور می شود: این برنامه که در حال حاضر به نام سوگواره زنان نوغان معروف شده تا 6 سال قبل به نام "یادمان حضرت معصومه" اجرا می شد تا غریبی امام هشتم (ع) و خواهر گرامیشان که از جور مامون تا لحظه شهادت نتوانستند یکدیگر را ملاقات کنند را نشان بدهند.

مسئول هیئت های مذهبی بانوان خراسان رضوی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: زنان نوغان معتقد به امر ولایت و امامت بودند، آنها به حضرت زینب (س) که با وجود داشتن آلام جانسوز در واقعه عظیم کربلا برای دفاع از ولی امر زمانش در مقابل دشمنان اسلام خطبه خواند تاسی کردند.

سوگواره زنان نوغان سنتی که ادامه دارد

مریم حسینی می گوید: این زنان از حرکت حضرت فاطمه (ع) و ایثار جان و شهادتشان در مسیر ولایت و همچنین اقدام نخستین بانوی اسلام خدیجه (س) که در تمام شرایط پای اعتقادش ایستاد آگاهی داشتند و با چنین معرفتی بود که قدم در این مسیر گذاشتند و قباله های خود را به قیمت گرفتن اذن همسرانشان برای تشییع پیکر فرزند رسول الله بخشیدند.

حسینی با اشاره به اینکه 800 هیئت مذهبی بانوان در مشهد وجود دارد می افزاید: سوگواره زنان نوغان و حرکت نمادین تشییع پیکر امام هشتم (ع)  در روز شهادت امام رضا (ع)هر سال با حضور زنان این محله و همراهی بانوان هیئت های مذهبی مشهد از مسجد الرضا در کوچه نوغان آغاز و تا حرم رضوی و با سوگواری در عزای این امام همام ادامه پیدا می کند.

سالهاست که زنان نوغان سنتی به قدمت 12 قرن را زنده نگه داشته و آن را به دخترانشان انتقال می دهند و این رسم دلنشین تا زمانی که چنین بانوانی با بصیرتی در دامن پاک مادران ولایمتدار این سرزمین تربیت می شوند ادامه خواهد داشت.

................

گزارش: زهرا طوسی